Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri

Şahabettin ERGÜVEN (Hitit Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Çorum, Türkiye)
Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
13 1
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 21 Sayfa Aralığı: 95 - 121 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 27-11-2020

Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri

Öz:
Arapçanın önemli özelliklerinden biri kuşkusuz iştikâktır(kelime türetme). İştikâk konusu Arap gramerinin sarf kısmında incelenmektedir. Arap grameri sarf ve nahiv olmak üzere ikikısma ayrılmaktadır. Sarf ilminde kelime bilgisi (morfoloji), nahiv ilminde ise cümle bilgisi (sentaks) ele alınmaktadır. Arapçaöğretiminde sarf ilmi en az nahiv ilmi kader önemlidir. Arapçada hem sarf vezinlerine hem de bu vezinlerin ifade ettiği anlamlara büyük önem verilmektedir. Arap dilinde bazı sarf vezinlerinin ortak kullanılması olgusuna hem dini metinlerdehem de cahiliye dönemi Arap şiiri ve atasözlerinde sıkça rastlamaktayız. Sarf vezinlerinin ortak kullanılmasının bazı nedenleri vardır. Bunların başında i‘lâl (illet harflerini birbirine dönüştürme) ve idgam (ard arda gelen aynı cins iki harfi tek harfyapıp şeddeli okuma) kurallarının gerektirdiği harf ve harekedeğişiklikleri gelmektedir. Ortak kullanılan sarf vezinlerindenhangi anlamın kastedildiğini anlamada bağlam ve karineler belirleyici olmaktadır. Biz bu çalışmada, Arapçada ortak kullanılan sarf vezinlerini, bunun sebeplerini, gramercilerin bu konudaki görüşlerini Kur’ân-ı Kerîm âyetleri, cahiliye dönemi Arapşiiri ve atasözlerinden örnekler eşliğinde ele alıp inceleyeceğiz.
Anahtar Kelime:

Morphological Measures Commonly Used in Arabic

Öz:
Ishtiqaq (word derivation) is undoubtedly one of the important features of Arabic. The topic of iştikak is examined in the morphology part of Arabic grammar. Arabic grammar is divided into two parts as sarf and nahw. In the field of sarf, word knowledge (morphology) is dealt with whereas in the field of nahw sentence structure (syntax) is studied. In teaching the Arabic language, sarf is just as important as nahw. In Arabic, both sarf measures and their meanings are given great importance. The concept of the common use of certain sarf measures in Arabic is frequently encountered both in religious texts and in Arabic poetry and proverbs at the age of ignorance. There are some reasons for the common use of sarf measures. The most important of these are the changes in the letters and movements required by the rules of i‘lâl (converting illat letters to each other) and idgham (making two consecutive letters of the same genre one letter and reading them twice). Context and karînes (clues) are decisive in understanding which meaning is meant by the common use of sarf measures. In this study, sarf measures that are commonly used, the reasons for it and opinions of grammarians on this subject will be examined along with the examples from Qur-an verses and Arabic poetry and proverbs at the age of ignorance.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdulkâhir, Ebû Bekr Abdurrahmân b. Muhammed el-Cürcânî. elMuktesid fî şerhi’t-tekmile. thk. Ahmed b. Abdullah b. İbrâhim edDervîş. 3 Cilt. Riyad: Câmi‘atu Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmiyye, 2007.
  • Dervîş, Abdullah. Dirâsât fî ‘ilmi’s-sarf. Mekketü’l-Mükerrame: Mektebetü’t-Tâlibi’l-Câmi‘î, 1987.
  • Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî. el-Bahru’l-Muhît. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd vd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lʿİlmiyye, 1993.
  • Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî. İrtişâfu’d-darab min lisâni’l-‘Arab. thk. Receb ‘Usmân Muhammed. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1998.
  • Enbârî, Ebû Bekr b. Muhammed b. el-Kâsım el-. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Muhammed Abdulhâlık ‘Udayma & Ramazan Abdüttevvâb. 2 Cilt. Kahire: Vizâretü’l-Evkâf Lecnetü İhyâi’t-Türâs, 1999.
  • Enbârî, Ebû Bekr b. Muhammed b. el-Kâsım el-. Kitâbu’l-ezdâd. thk. Ebü’l-Fazl İbrâhîm. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1987.
  • Esterâbâdî, Radiyyuddîn Muhammed b. Hasen el-. Şerhu şâfiyeti İbni’lHâcib. thk. Muhammed Nûrulhüseyn & Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
  • Eşmûnî, Ebü’l-Hasen Nureddin b. ‘Ali b. Muhammed b. ‘Îsâ el-. Şerhu’l-Eşmûnî ‘alâ elfiyeti İbn Mâlik. thk. Hasen Hamed. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1971.
  • Fartûsî, Salah Mehdî & Şilâş, Hâşim Tâhâ. el-Mühezzeb fî ‘ilmi’t-tasrîf. Beyrut; Metâbi‘u Beyrût el-Hadîse, 2011.
  • Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed el-. Kitâbü’l-‘Ayn müretteben alâ hurûfi’l-mu‘cem. thk. Abdulhamid Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
  • Ferhât, Cermânûs. Bâbu’l-i‘râb ‘an lugati’l-A‘râb. thk. Rüşeyd edDahdâh. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1996.
  • Halâylî, Kemal. Mu‘cemu kunûzi’l-emsâl ve’l-hikemi’l-‘Arabiyye. Beyrut: Mektebetü Lübnan Nâşirûn, 1998.
  • Halebî, Ahmed b. Yûsuf es-Semîn el-. ed-Dürrü’l-mesûn fî ‘ûlûmi’lKitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrâd. 11 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, ts.
  • Hasen, Temmâm. el-Lugatu’l-‘Arabiyye ma‘nâhâ ve mebnâhâ. Dâru’lBeydâ: Dâru’s-Sekâfe, 1994.
  • İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân el-Mevsılî. el-Hasâis. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿİlmiyye, ts.
  • İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân el-Mevsılî. el-Munsif li-kitâbi’t-tasrîf. thk. İbrahim Mustafa & Abdullah Emîn. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’tTürâsi’l-Kadîm, 1954.
  • İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Zekeriyyâ. es-Sâhibî fî fıkhi’l-lugati’lʿArabiyye ve mesâilihâ ve süneni’l-ʿArab fî kelâmihâ. thk. Ahmed Hasen Besec. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1997.
  • İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Zekeriyyâ. Mu‘cemu mekâyîsi’l-luga. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: 6 Cilt. Dâru’l-Cîl, 1991.
  • İbn Mâlik, Ebû Abdillah Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillah. Şerhu’lkâfiyeti’ş-şâfiye. thk. Ali Muhammed Mu‘avvad & Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2000.
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemalüddîn Muhammed b. Mekram. Lisânü’lʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
  • İbn Şerîfe, Muhammed. Dîvânu İbn Furkûn. Mağrib: Matbû‘âtu Akademiyyeti’l-Memleketi’l-Mağribiyye, 1987.
  • İbn 'Usfûr, Ebü’l-Hasen Alî b. Mü’min b. Muhammed b. Alî elHadramî el-İşbîlî. el-Mukarrib. thk. Ahmed Abdussettâr el-Civârî & Abdullah el-Cubûrî. 2 Cilt. b.y. y.y. 1972.
  • İbn Yaʿîş, Ebü'l-Bekâ Muvaffakuddîn Yaʿîş b. Ali el-Halebî. Şerhu’lmufassal li’z-Zemahşerî. thk. Emîl Bedîʿ Yaʿkûb. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2001.
  • İbrâhim, Hamdi Bedreddîn. Mu‘cemu’l-evzâni’s-sarfiyye li-kelimâti’lKur’âni’l-Kerîm. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
  • Kocevî, Muhammed Muslihuddîn Mustafa el-. Hâşiyetü Muhyiddîn Şeyhzâde ‘alâ tefsîri’l-Kâdî el-Beydâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- ‘İlmiyye. 1999.
  • Kuran Meali. Erişim 16 Ekim 2019. http://kuranmeali.com
  • Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd el-. el-Muktadab. thk. Muhammed Abdulhâlık ‘Udayme. 4 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1993.
  • Ömer, Ahmed Muhtâr. Mu‘cemu’l-lugati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsıra. 4 Cilt. Kahire: Alemu’l-Kütüb, 2008.
  • Râcihî, Abduh er-. et-Tatbiku’s-sarfî. Beyrut: Dâru’n-Nehdati’lArabiyye, 1973.
  • Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. Tefsîru Fahri’r-Râzi el-müştehir bi’t-tefsîri’l-kebîr ev mefâtîhi’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
  • Sâlih, Subhî. Dirâsât fî fıkhi’l-luga. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 2009.
  • Sâvî, Muhammed İsmâil Abdullah es-. Şerhu dîvâni Cerîr. İskenderiyye: Matba‘atu’s-Sâvî, ts.
  • Sîbeveyhî, ʿAmr b. Osman b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1988.
  • Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr es-. Hem‘u’lhevâmi‘ fî şerhi cem‘i’l-cevami‘. thk. Abdulâl Sâlim Mekram. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
  • Şemsi Paşa, Hayreddin. Mu‘cemü’l-emsâli’l-‘Arabiyye. 3 Cilt. Riyad: Merkezü’l-Melik Faysal li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 2002.
  • Talu, Mehmet. Sarf ilmi. İstanbul: Tereke Yayınevi, 2003.
  • Terâbîşî, Mattâ‘ et-. Şi‘ru Amr b. Ma‘dîkerib ez-Zübeydî. Dımaşk: Matbû‘âtu Mecma‘i’l-Lugati’l-‘Arabiyye bi-Dımaşk, 1985.
  • Tôncî, Muhammed et-. Dîvânu’l-Efveh el-Evdî. Beyrut: Dâru Sâdır, 1998.
  • Ya‘kûb, Emîl Bedî’. el-Mu‘cemu’l-mufassal fî şevâhidi’l-lugati’l-A‘rabiyye. 14 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1996.
  • Ya‘kûb, Emîl Bedî’. Mevsû’atü’n-nahv ve’s-sarf ve’l-i‘râb. Beyrut: Dâru’l- ‘İlm li’l-Melâyîn, 1998.
  • Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed ez-. Tâcü’lʿarûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Mustafa Hicâzî. 40 Cilt. Kuveyt: Matbaʿatu Hükûmeti’l-Kuveyt, 1965.
  • Zeccâcî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk ez-. el-Cümel. thk. Ali Tevfîk el-Hamed. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle; İrbid: Dâru’l-Emel, 1984.
  • Zemahşerî, Cârullah Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer ez-. el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmızi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd & Ali Muhammed Mu‘avvad. 6 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-ʿUbeykan, 1998.
  • Zemahşerî, Cârullah Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer ez-. el-Mufassal fî ‘ilmi’l-luga. thk. Muhammed İzzeddîn es-Sa‘îdî. Beyrut: Dâru İhyâi’l-‘Ulûm, 1990.
APA Ergüven Ş (2020). Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. , 95 - 121.
Chicago Ergüven Şahabettin Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. (2020): 95 - 121.
MLA Ergüven Şahabettin Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. , 2020, ss.95 - 121.
AMA Ergüven Ş Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. . 2020; 95 - 121.
Vancouver Ergüven Ş Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. . 2020; 95 - 121.
IEEE Ergüven Ş "Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri." , ss.95 - 121, 2020.
ISNAD Ergüven, Şahabettin. "Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri". (2020), 95-121.
APA Ergüven Ş (2020). Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(21), 95 - 121.
Chicago Ergüven Şahabettin Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.21 (2020): 95 - 121.
MLA Ergüven Şahabettin Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.21, 2020, ss.95 - 121.
AMA Ergüven Ş Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 0(21): 95 - 121.
Vancouver Ergüven Ş Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 0(21): 95 - 121.
IEEE Ergüven Ş "Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri." Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.95 - 121, 2020.
ISNAD Ergüven, Şahabettin. "Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri". Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21 (2020), 95-121.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
24-04-2024 23:26

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları