Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği
Yıl: 2019 Cilt: 6 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 257 - 279 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 06-12-2020
Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği
Öz: Allah’ın âhiret âleminde gözlerle görülüp görülemeyeceği meselesi II. (VIII). yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkmış ve uzunca bir dönem kelâm mezhepleri arasında tartışmakonusu olmuştur. Âlimlerin bazıları Allah’ın âhiret âleminde müminler tarafından görüleceğini fakat kâfirlerin bundan mahrum olacağını iddia etmiştir. Bazılarıysa konuyla ilgiliayetleri farklı te’vil etmek suretiyle ne bu dünyada ne de öteki dünyada Allah’ın görülmesinin mümkün olmadığı neticesine ulaşmıştır. Bu ikinci görüş genellikle sıkı sıkıya bağlıoldukları tevhit ilkesi etrafında görüşleri şekillenen Mu’tezile âlimleri tarafından benimsenmiştir. Mu’tezile Allah’ın görülemeyeceği yönündeki tespitlerini ortaya koymak üzereçeşitli eserler telif etmiştir. Bu eserlerden biri de ünlü Mu’tezile kelâmcısı Kâdî Abdülcebbârel-Hemedânî’nin (ö. 415/1025) el-Muğnî fî ebvabi’t-tevhîd ve’l-adl isimli eserinin IV. cildidir. O, bu eserinde Allah’ın görülmesinin mümkün olmadığını gerek akli gerekse naklideliller ve konuyu somutlaştırıcı örnekler sunmak suretiyle ispatlamaya çalışmıştır. Buçalışmada el-Muğni’den hareketle İslâm düşünce tarihinde rü’yetullah tartışmasınınnedenleri, boyutları, konu hakkındaki müspet ve menfi görüş ve deliller tespit edilmeyeçalışılacaktır.
Anahtar Kelime: The Example of “el-Mugni” in Grounding the Opinion That Allah Cannot Be Seen
Öz: The problem of whether Allah can be seen with eyes in the afterlife came out in the first half of the II nd (VIII th ) century and had long been a subject of discussion among kalam sects. Some scholars asserted that Allah would be seen by the muslim believers in the afterlife but heretics would be devoid of this. Others interpreted the verses about the issue differently and concluded that it was not possible to see Allah either in this world or the afterlife. This opinion was adopted by the Mu’tazila scholars whose opinions took shape around the oneness principle that they were unduly attached to. The Mu’tazila compiled various works in order to demonstrate their view that Allah cannot be seen. One of these is the work called el-Muğnî fî ebvabi’t-tevhîd ve’l-adl by the Mu’tazila theologian Abd al-Jabbar ibn Ahmad (d. 415/1025). He tried to prove that Allah cannot be seen by presenting rational, religious proofs and concretizing examples of the subject. In this study, the causes, dimensions, positive and negative views and proofs of the Ru’yetullah discussion in the intellectual history of the Islamic religion will be tried to be discovered.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Altıntaş, Ramazan. “Haşviyye’nin Doğuşu ve Kelâmî Görüşleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1999): 57-100.
- Altıntaş, Ramazan. “Mevlânâ’nın Mu’tezile’ye Yönelttiği Tenkitler”. Marife 3 (2007): 147-162.
- Altıntaş, Ramazan. “Sistematik Dönem Kelâm Okulları Mu’tezile: Önemli İsimler, Temel İlkeler ve Ana Eserler”. Kelâm. Haz. Şaban Ali Düzgün. 98-127. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
- Bağdadî, Ebû Mansûr Abdülkâhir. el-Fark beyne’l-fırak. Thk. Muhammed Osman el-Haşet. Kahire: Mektebetu İbn Sîna li’n-neşr ve’t-tevzî ve’t-tasdîr, 1988.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2015.
- Çelebi, İlyas. “el-Muğnî”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 30: 382-384. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Çelebi, İlyas. “Usûl-i Hamse”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 42: 211. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Ebû Amr, Dırâr b. Amr el-Gatafânî el-Kûfî. Kitabu’t-tahrîş. Nşr. Hüseyin Hansu. İstanbul: Lıtera Yayınları, 2014.
- Ebû Hanife, İmam-ı A’zam Numan bin Sabit. el-Fıkhu’l-Ekber. Trc. Abdülvahap Öztürk. İstanbul: Çınar Yayınları, 2012.
- Eş’arî, Ebü’l-Hasan. el-İbâne an usûli’d-diyâne. Beyrut: Dâr-u İbn Zeydûn li’t-tıbâ’a ve’n-neşr ve’t-tevzî, t.y.
- Eş’arî, Ebü’l-Hasan. el-Lüma fi’r-red alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida. Trc. Kılıç Aslan-Hikmet Mavil. İstanbul: İz Yayınları, 2017.
- Eş’arî, Ebü’l-Hasan. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’htilâfü’l-musallîn. Thk. Ne’îm Zerzor. Beyrut: elMektebetü’l-‘asriyye, 2009. Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. İstanbul: Huzur Yayınları, 1992.
- Gölcük, Şerafettin. “Hayyât, Ebü’l-Hüseyin”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 17: 103-105. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Harputî, Abdüllatif. Kelâm Tarihi. Ankara: Ankara Okulu, 2005.
- Hayyât, Ebü’l-Huseyn Abdürrahîm b. Muhammed. el-İntisar (Mu’tezile Müdafaası). Trc. Yüksel Macit. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2018.
- Hayyât, Ebü’l-Hüseyn Abdürrahîm b. Muhammed. Kitâbü’l-intisâr. Nşr. Albert N. Nader. Beyrut: Matbaatü’l-Kâtûlîkiyye, 1957.
- İbn Rüşd, Ebû’l-Velid Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. el-Keşfan minhaci’l-edille. Trc. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 1985.
- Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasan Abdülcebbâr b. Ahmed. Müteşâbihü’l-Kur’an. Nşr. Adnan M. Zerzur, Kahire: 1969.
- Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasan Abdülcebbâr b. Ahmed. el-Muğnî fî ebvabi’t-tevhîd ve’l-adl. Nşr. Ebû’l-Vefa el-Ğınemî-M. Mustafa Hilmi. Kahire: Dârü’l-Mısriyye, 1965.
- Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasan Abdülcebbâr b. Ahmed. el-Muhit bi’t teklif. Nşr. Ömer Seyyid Azmi, Kahire: t.y.
- Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasan Abdülcebbâr b. Ahmed. Şerhu’l-Usuli’l-Hamse. Thk. Abdülkerim Osman. Kahire: 1965.
- Kevserî, Muhammed Zahid. el-Akide ve ilmü’l-kelâm min a’mali’l-İmâm Muhammed Zahid el-Kevseri. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbü’t-Tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İsam Yayınları, 2009.
- Mavil, Kılıç Aslan. “Bir Mu’tezile-Mâtürîdîyye Tartışması-Rü’yetullah-”. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/I2 (2014): 449-478.
- Nesefî, Ebü’l-Mu’în Meymûn b. Muhammed. Bahrü’l-Kelâm fi akaid-i ehli’l-İslâm. Konya: Matbaatu Maşriki’l İrfan, 1327.
- Öngören, Reşat. “Sûfî”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 37: 471-472. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Özbuğday, Şükrü. “Kur’an-ı Kerim’deki Muhkem-Müteşâbih Ayrımının İncelikleri”. Diyanet İlmi Dergi 35/3 (1999): 27-38.
- Özgen, M. “İmam Rabbani’ye Göre Rü’yetullah Meselesi”. Necmeddin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (2012) : 35-60.
- Pınar, Fatma. Eş’arîyye ve Mâtürîdîyye’de İlahiyat Bahisleri (Şerhu’l-Akaid ve el-Bidâye Örneği). Ankara: Gece Akademi Yayınları, 2019.
- Râzî, Ebû Abdillâh Fahruddin Muhammed. İslâm İnancının Ana Konuları. Trc. Nadim Macit. Erzurum: İhtar Yayınları, 1996.
- Sâbûnî, Ebû Muhammed Nûreddin Ahmed b. Mahmud. Mâtürîdiyye Akaidi. Trc. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İfav Yayınları, 2017.
- Sinanoğlu, Abdülhamid. “İslâm Düşüncesinde Benzetmeci Grupların Allah Tasavvuru”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2005): 67-90.
- Şehristânî, Ebü’l-Feth Tâcüddin Muhammed b. Abdülkerîm. el-Milel ve’n-nihal. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1993.
- Taftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn. Şerhu’l-Akâid. Nşr. Mustafa Merzukî. Cezayir: Dârü’l-Hüdâ, 2000.
- Üzüm, İlyas. “Mücessime.” Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 31: 449-450. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Müteşâbih”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 32: 204-207. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Yeprem, M. Saim. Mâtürîdî’nin Akide Risalesi ve Şerhi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
- Yeşilyurt, Temel. “Mâtürîdîlik: Önemli İsimler ve Temel İlkeler”. Kelâm. Haz. Şaban Ali Düzgün. 145-173. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
- Yeşilyurt, Temel. “Rü’yetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 35: 311-314. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
| APA | PINAR F (2019). Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. , 257 - 279. |
| Chicago | PINAR FATMA Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. (2019): 257 - 279. |
| MLA | PINAR FATMA Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. , 2019, ss.257 - 279. |
| AMA | PINAR F Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. . 2019; 257 - 279. |
| Vancouver | PINAR F Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. . 2019; 257 - 279. |
| IEEE | PINAR F "Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği." , ss.257 - 279, 2019. |
| ISNAD | PINAR, FATMA. "Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği". (2019), 257-279. |
| APA | PINAR F (2019). Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 6(2), 257 - 279. |
| Chicago | PINAR FATMA Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 6, no.2 (2019): 257 - 279. |
| MLA | PINAR FATMA Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.6, no.2, 2019, ss.257 - 279. |
| AMA | PINAR F Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2019; 6(2): 257 - 279. |
| Vancouver | PINAR F Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2019; 6(2): 257 - 279. |
| IEEE | PINAR F "Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği." BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 6, ss.257 - 279, 2019. |
| ISNAD | PINAR, FATMA. "Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde “el-Muğnî” Örneği". BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 6/2 (2019), 257-279. |
