Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas
Yıl: 2020 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 75 - 97 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33460/beuifd.697711 İndeks Tarihi: 05-01-2021
Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas
Öz: Kıyas, nasslarda veya icmâda hükmü bulunmayan meseleye, aralarındaki illetbirliği sebebiyle, bu kaynaklardan birinde yer alan meselenin hükmünü vermeyi ifadeeden bir kavramdır. İslâm hukukunda deliller teorisinde Kur’an, Sünnet ve icmâdan sonradördüncü sırada yer alan kıyas, İslâm hukukunun önemli kavramlarından biridir. Fıkıhusûlünün tedviniyle birlikte âlimler kıyasın mahiyeti, rükünleri, kaynak değeri ve neshinkonusu olup olmayacağı meseleleri üzerinde yoğunlaşarak bir kıyas teorisi meydanagetirmişlerdir. Bu bağlamda kıyasın gerek başka bir kıyası gerekse başka delilleri neshi veonlar tarafından neshedilmesi konularında usulcüler arasında görüş ayrılıkları meydanagelmiştir. Cumhur kıyasın başka delilleri nesh edemeyeceği gibi onlar tarafından da neshedilemeyeceği görüşünü benimsemiştir. Bir kısım usulcü ise celî kıyasın hem nassı, icmâyıve başka bir kıyası nesh edebileceği hem de onlarla nesh edilebileceği görüşünü ilerisürmüştür.Kıyas aklî bir işlem olması itibariyle Hz. Peygamber’in vefatından sonra nassı neshedemez. Zira Hz. Peygamber’in vefatından sonra nassları neshin kapısı kapanmıştır.Keza kıyas başka delilleri nesh edemeyeceği gibi onlarla kendisi de nesh edilemez. Bubakımdan doğru olan görüşün cumhurun görüşü olduğunu belirtmemiz gerekir.
Anahtar Kelime: The Analogy (Qiyas) in Terms of Being Abrogater and Abrogated in Fiqh Methodology
Öz: The analogy (Qiyas) is a concept expressing to give the provision of the issue existing in the Qur’an, Sunnah and ijma, to the matter which is not exist in one of these sources due to the common effective cause between them. Analogy which ranks fourth after Qur’an, Sunnah and ijma in the theory of evidences, is one of the important concepts of Islamic law. Along with the blogging of Fiqh Method, scholars have developed an analogy theory by focusing on the nature of the analogy, the pillars of analogy, the value of the proof and whether or not it will be the subject of the abrogate. In this context, there have been differences of opinion among the scholars on the issues of analogy’s abrogating other evidences and other evidences of the analogy. The majority adopted the view that analogy would not be able to abrogate the other provisions as well as it can’t be abrogated by them. Some scholars have argued that the clear analogy can abrogate the Qur’an, Sunnah, ijma and another analogy as well as it can be abrogated by them. The analogy is a rational process, it cannot abrogate any nass after the death of the Prophet. Since, after the death of the Prophet, the door of abrogating the Quran and Sunnah was closed. Also, as well as the analogy cannot abrogate the other proofs, it cannot be abrogated with them. In this respect, it should be noted that the right view is the opinion of the majority.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdürrezzâk, Ebû Bekir b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef. thk. Habîbü’r-rahmân elA’zamî. Beyrut: y.y., 1408/1987.
- Âmidî, Seyfüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Ebû Ali b. Muhammed. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. nşr. Şeyh İbrahim el-Acûz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2005.
- Atik, Sefa. “Şia Fıkhında Kıyası Reddetmenin Mümkünlüğü Üzerine”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/11, (2019), 97-123.
- Bâbertî, Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed. er-Rudûd ve’n-nukûd Şerhu Muhtasari’bni’lHâcib. thk. Dayfullah b. Sâlih b. Avn el-Umerî- Terhîb b. Rebîân ed-Dûserî. B.y.: Mektebetü’-Rüşd, 2005.
- Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleyman b. Halef b. Sa’d. el-İşâratü fî usûli’l-fıkh. thk. Muhammed Hasen İsmâi eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
- Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleyman b. Halef b. Sa’d. el-Hudûd fî usûli’l-fıkh. thk. Muhammed Hasen İsmail eş-Şâfiî. Breyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
- Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib. et-Takrîb ve’l-irşâd. nşr. Abdülhamîd b. Ali Ebû Zenîd. Müessesetü’r-Risâle, 1419/1998.
- Basrî, Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Ali et-Tayyib. el-Mu’temed fî usûli’l-fıkh. thk. Halil Muhyiddiddin el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1982.
- Bihârî, Muhibbullah b. Abdişşekûr el-Bihârî. Müsellemü’s-subût. (Leknevî’nin, Fevâtihu’rrahmût bi şerhi Müsellemi’s-sübût adlı eseri içinde). nşr. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
- Buhârî, Alâüddin Abdülaziz b. Ahmed b. Mahmud el-Buhârî. Keşfü’l-esrâr ‘an Usûli Fahri’lİslâm el-Bezdevî. Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
- Cerrâî, Takiyyüddîn Ebû Bekir b. Zeyd. Şerhu Muhtasari usûli’l-fıkh. thk. Abdülaziz Muhammed Îsâ. Kuveyt, 1434/2012.
- Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed er-Râzî. el- Fusûl fî’l-usûl. nşr. ‘Acil Câsim enNeşmî. Kuveyt, 1415/1994.
- Cüveynî, Ebü’l-Meâlî İmamü’l-Harameyn Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf. et-Telhîs fî usûli’lfıkh. thk. Abdullah en-Nebâlî- Beşîr Ahmed el-Omerî. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmî, ts.
- Çetintaş, Recep, “Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden İcmâ”, Diyanet İlmî Dergi, 1/56 (2020), 39-66.
- Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah b. Ömer. Takvîmü’l-edille fî usûli’l-fıkh. thk. Halil Muhyiddin elMeys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
- Dilek, Uğur Bekir. “Nassın/Mefhûm-i Muvafakatin Delâleti: Lafzî Bir Delâlet mi Celî kıyas mi?”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 20 (2012).
- Ebû Ya’lâ, Muhammed b. Hüseyin b. Muhammed b. Halef. el-Udde fî usûli’l-fıkh. thk. Ahmed b. Ali b. Seyr el-Mübârekî. Riyad, 1411/1990.
- Emîr Pâdişâh, Muhammed Emîn b. Mahmûd el-Buhârî. Teysîrü’t-Tahrîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417/1996.
- Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
- Feyyûmî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Misbâhu’l-münîr fî garîbi’ş-Şerhi’lkebîr. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
- Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Müstesfâ min ilmi’l-usûl. thk. Muhammed Abdüsselâm Abdü’ş-Şâfî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1993.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî. el-Fakîh ve’l-mütefakkih. thk. Ebû Abdurrahman Âdil b. Yusuf el-Garâzî. es-Suûdiyye: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1421/2000.
- İbn Akîl, Ebü’l-Vefâ Ali b. Akîl b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Vâzıh fî usûli’l-fıkh. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessestü’r-Risâle, 1420/1999.
- İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed b. İbrahim b. Osman. el-Musannef. thk. Kemal Yûsuf el-Hût. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1988.
- İbn Emîru Hâc, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Muhammed. et-Takrîr ve’t-tahbîr. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1983.
- İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Mahmûd Hâmîd Osmân. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1426/2005.
- İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Makdîsî. Ravzatü’n-nâzır ve cünnetü’l-münâzır fî usûli’l-fıkh. thk. Abdülaziz Abdurrahman es-Saîd. Riyad, 1399/1979.
- İbn Manzûr, Cemaleddin Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1993.
- İbn Melek, Abdüllatîf. Şerhu’l-Menâr fî’l-usûl. İstanbul: y.y., 1385/1965.
- İbn Müflih, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Muhammed. Usulü’l-fıkh. thk. Fahd b. Muhammed es-Sedehân. Mektebetü’l-Ubeykân, 1420/1999.
- İbnü’n-Neccâr, Takıyyüddin Ebü’l-Bekâ Muhammed b. Ahmed el-Futûhî. Şerhü’l-Kevkebi’lmünîr. thk. Muhammed ez-Zühaylî. b.y.: Mektebetü’l-Ubeykân, 1418/1997.
- Îcî, Ebü’l-Fazl Adudüddîn Abdurrahman b. Ahmed. ŞerhuMuhtasari’l-müntehe’l-usûlî li’bni’lHâcib el-Mâlikî. Sadüddin et-Taftazânî’nin Hâşiyesi içerisindedir. thk. Muhammed Hasen İsmâil eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
- İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Şemseddin Mahmud b. Abdurrahman. Beyânü’l-Muhatsar Şerhu Muhtasari’bni’l-Hâcib. thk. Muhammed Mazhar Bekâ. es-Suûdiyye: Dâru’l-Medenî, 1407/1986.
- İsnevî, Cemalüddin Ebû Muhammed Abdurrahim b. Hasen b. Ali. Nihâyetü’s-sûl Şerhu Minhâci’l-vüsûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
- Kacır, Temel. “Usûlî Kıyasın Bilgi ve Amel Değeri”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 20. sy. 1 (Haziran 2016).
- Kahraman, Abdullah. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
- Karâfî, Şihabüddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. İdrîs b. Abdurrahman. Şerhu Tenkîhi’l-fusûl. thk.
- Tâhâ Abdurrauf Sa’d. B.y.: Şirketü’t-Tabâati’l-Fenniye el-Müttahide, 1393/1973.
- Kelvezânî, Ebü’l-Hattâb Mahfûz b. Ahmed b. Hasan. et-Temhîd fî usûli’l-fıkh. thk. Müfid Muhammed Ebû Amşe. Cidde: Dâru’l-Medenî, 1405/1985.
- Lâmişî, Ebü’s-Senâ Mahmûd b. Zeyd. Kitâb fi usûli’l-fıkh. nşr. Abdulmecîd Türkî. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1995.
- Leknevî, Abdülalî Muhammed b. Nizamüddin. Fevâtihu’r-rahmût bi şerhi Müsellemi’s-sübût. nşr. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
- Merdâvî, Alâüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Süleyman. et-Tahbîr Şerhu’t-Tahrîr fî usuli’l-fıkh. thk. Abdurrahman el-Cübreyn. Riyad: Mektebetü’-r-Rüşd, 1421/2000.
- Molla Fenârî, Şemseddin Muhammed b. Hamza b. Muhammed. Fusûlü’l-bedâi’ fî usûli’ş-şerâi’. thk. Muhammed Hasen İsmâîl eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1427/2006).
- Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmûz. Mir’âtü’l-usûl Şerhu Mirkâti’l-vüsûl. thk. İlyas Kaplan et-Türkî. Beyrut: Dâru Sâdır, 1432/2011.
- Nas, Taha. “Mefhûmu’l-Muvâfaka’nın Delâleti”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 18 (2011) 91-110.
- Okuyucu, Nail. “Enmâtî, Ebü’l-Kâsım”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
- Özervarlı, M. Sait. “Üsmendî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Pezdevî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed. Usûlü’l-Pezdevî. Abdülaziz el-Buhârî’nin Keşfü’lesrâr an Usûli’l-Pezdevî adlı eseri içindedir. Kahire, ts.
- Râzî, Fahreddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Mahsûl fî ilmi’l-usûl. nşr.
- Muhammed Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
- Sadrüşşerîa, es-Sânî Ubeydullāh b. Mes‘ûd b. Tâcişşerîa Ubeydillāh b. Mahmûd el-Mahbûbî el-Buhârî. et-Tavżîh fî halli gavâmizi’t-Tenkîh. Taftâzânî’nin Şerhu’et-Telvîh ale’t-Tavzîh adlı eseri içinde. Mısır: Mektebetü Subeyh, ts.
- Sem’ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdülcebbâr. Kavâtı’u’l-edille fi’l-usûl. thk. Muhammed Hasen İsmâîl eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
- Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. Mîzânü’l-usûl fî netâici’l-ukûl fî usûli’l-fıkh. thk. Abdülmelik Abdurrahman es-Sa’dî. Mekketü’lmükerreme, 1408/1987.
- Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebû Sehl. Usûlü’s-Serahsî. İstanbul: Dâru Kahraman, 1404/1984.
- Şâban, Zekiyyüddin. Usûlü’l-fıkhi’l-İslâmî. Beyrut: Matâbiu Dâru’l-Kütüb, 1391/1971.
- Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. İrşâdü’l-fuhûl ilâ tahkîki ilmi’l-usûl. nşr. Ebû Mus’ab Muhammed Sa’îd el-Bedrî. Beyrut: Müessesetü’l-kütübi’s-sekâfiyye, 1413/1992.
- Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf. el-Lüma’ fî usûli’l-fıkh. thk. Muhyiddîn Mastû - Yusuf Ali Büdeyvî. Dımeşk: Dâru’l-kelimi’t-tayyib, ts.
- Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf. et-Tebsıra fî usuli’l-fıkh. thk. Muhammed Hasen Heytû. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1403/1982.
- Taftâzânî, Sa’düddîn Mes’ûd b. Fahreddin. Hâşiyetü’t-Telvîh ilâ keşfi ḥaḳāʾiḳi’t-Tenḳīḥ. (Îcî’nin, Şerhu Muhtasari’l-müntehe’l-usûlî li İbni’l-Hâcib adlı eseri içinde). thk. Muhammed Hasen İsmâil eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
- Tan, Oğuzhan. “İbn Hazm Örneğinde Kıyassız Bir Fıkhın İmkânı”. Diyanet İlmî Dergi. 2014.
- Türkan, Mustafa. “Mu’tezilî Âlimlere Göre Kıyasın Delil Değeri”,. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014.
- Urmevî, Safiyyüddin Muhammed b. Abdurrahîm el-Hindî. Nihâyetü’l-vusûl fî dirayeti’lusûl. thk. Salih b. Süleyman Yusuf - Sa’d b. Salim es-Süveyh. Mekketü’l-Mükerreme, 1417/1996.
- Üsmendî, Ebü’l-Feth Alâüddîn Muhammed b. Abdilhamîd b. Hüseyn el-Üsmendî. Bezlü’nnazar fî’l-usûl. thk. Muhammed Zeki Abdülber. Kahire: Mektebetü’d-Dâri’t-Türâs, 1413/1992.
- Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahadır b. Abdullah. el-Bahrü’l-muhît fî usûli’l-fıkh. Dâru’l-kitabi’l-İslâmî, 1415/1994.
- Zeydan, Abdülkerim. el-Vecîz fî usûli’l-fıkh. Dımeşk: Müessesetü’r-risâle, 2009.
| APA | çetintaş r (2020). Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. , 75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| Chicago | çetintaş recep Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. (2020): 75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| MLA | çetintaş recep Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. , 2020, ss.75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| AMA | çetintaş r Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. . 2020; 75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| Vancouver | çetintaş r Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. . 2020; 75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| IEEE | çetintaş r "Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas." , ss.75 - 97, 2020. 10.33460/beuifd.697711 |
| ISNAD | çetintaş, recep. "Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas". (2020), 75-97. https://doi.org/10.33460/beuifd.697711 |
| APA | çetintaş r (2020). Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 7(1), 75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| Chicago | çetintaş recep Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 7, no.1 (2020): 75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| MLA | çetintaş recep Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.7, no.1, 2020, ss.75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| AMA | çetintaş r Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 7(1): 75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| Vancouver | çetintaş r Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 7(1): 75 - 97. 10.33460/beuifd.697711 |
| IEEE | çetintaş r "Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas." BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 7, ss.75 - 97, 2020. 10.33460/beuifd.697711 |
| ISNAD | çetintaş, recep. "Fıkıh Usûlünde Nâsih ve Mensûh Olma Yönünden Kıyas". BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 7/1 (2020), 75-97. https://doi.org/10.33460/beuifd.697711 |
