Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması

ÖZDEMİR, Muhlis; BOZ, CANSER; ÇALGI, BERNA

Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması

Canser BOZ, (İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul, Türkiye)

Muhlis ÖZDEMİR, (Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane, Türkiye)

Berna ÇALGI (İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul, Türkiye)

Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

3 1

Yıl: 2020 Cilt: 11 Sayı: Ek Sayfa Aralığı: 245 - 256 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 05-03-2021

Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması

Öz:

Bu çalışmanın amacı, 10 farklı mental hastalık prevalansına göre Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Ülkelerinin (OECD) grafikselalanda gösteriminin sağlanarak alt gruplara ayrıştırılması, aralarında mevcut olabilecek benzerliklerin ve farklılıkların ortaya konulması,Türkiye’nin diğer ülkelere göre konumunun tespitinin yapılması ve ülkelerin mental hastalık sıralamasının tespit edilmesidir. Çalışmada10 farklı mental hastalık olarak bipolar bozukluk, anksiyete bozukluğu, yeme bozukluğu, otizm spektrum bozukluğu, dikkatdağınıklığı/hiperaktivite bozukluğu, davranış bozukluğu, idiopati gelişimsel zihinsel engel, diğer mental bozukluklar, şizofreni vedepresyon prevalans verisi kullanılmıştır. Veriler Global Health Data Exchange veri tabanından elde edilmiştir. 36 OECD ülkesi içintoplanmış veriler Çok Boyutlu Ölçekleme (Multidimensional Scaling- MDS) yöntemi ile ve MOORA çok kriterli karar verme analizitekniği ile incelenmiştir. MDS analizi sonucunda örnekleme alınan ülkelerin iki gruba ayrıldıkları sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan analizsonucunda farklılıklar matrisi ve öklid mesafesi modelinde mental hastalıkların prevalansına göre Türkiye’nin en benzer durumdaolduğu ülkelerin İsveç ve İngiltere olduğu görülmüştür. Tüm ülkelere ait bir kıyaslama yapıldığında ise birbirine en benzeyen iki ülkeninSlovakya ile Macaristan olduğu, birbirinden en farklı ülkelerin ise Portekiz ve Çekya ’nın olduğu görülmüştür. Yapılan sıralama analizisonucuna göre 10 farklı hastalık için tek bir sıralama elde edildiğinde en düşük prevalans MOORA skoruna sahip olan ülke Japonya,en yüksek ülke ise Avustralya olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelime:

Multidimensional Analysis of OECD Countries According to the Prevalence of Mental Disorders and Ranking with the MOORA Method

Öz:

The aim of this study is to reveal similarities and the differences between Economic Cooperation and Development Organization (OECD) countries, separate them into subgroups and show the graphical positions based on 10 different mental illnesses prevalence. The 10 different mental illnesses are Bipolar disorders, Anxiety disorders, Eating disorders, Autism spectrum disorders, Attentiondeficit/hyperactivity disorders, Conduct disorders, Idiopathic developmental intellectual disability, Other mental disorders and Schizophrenia Depressive disorders. The data were obtained from the Global Health Data Exchange database. Relevant data collected for 36 OECD countries were analyzed by the Multidimensional Scaling (MDS) method. As a result of the MDS analysis, it was seen that the countries were gathered under two groups. Results showed that both Euclidean model based on the prevalence of mental illness differ from the matrix of country Turkey is most similar cases have been identified as Sweden and the UK. When a comparison was made for all countries, it was seen that the two most similar countries were Slovakia and Hungary, and the most different countries were Portugal and Czechia. According to the results of the ranking analysis, when a single ranking was obtained for 10 different disorders, Japan is the country with the lowest prevalence according to the MOORA score and Australia is the highest one.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Alonso, J., Angermeyer, M.C., Bernert, S., Bruffaerts, R., Brugha, T.S., Bryson, H., de Girolamo, G., de Graaf, R., Demyttenaere, K., Gasquet, I., Haro, J.M., Katz, S.J., Kessler, R.C., Kovess, V., Lépine, J.P., Ormel, J., Polidori, G., Russo, L.J., Vilagut, G., Almansa, J., Arbabzadeh‐Bouchez, S., Autonell, J., Bernal, M., Buist‐Bouwman, M.A., Codony, M., Domingo‐Salvany, A., Ferrer, M., Joo, S.S., Martínez‐Alonso, M., Matschinger, H., Mazzi, F., Morgan, Z., Morosini, P., Palacín, C., Romera, B., Taub, N. and Vollebergh, W.A.M. (2004), Prevalence of mental disorders in Europe: results from the European Study of the Epidemiology of Mental Disorders (ESEMeD) project. Acta Psychiatrica Scandinavica, 109: 21-27. https://doi.org/10.1111/j.1600-0047.2004.00327.x
Brauers, W. K., & Zavadskas, E. K. (2006). The MOORA method and its application to privatization in a transition economy. Control and Cybernet-ics, 35, 445-469.
Brauers, W. K., and Zavadskas, E. K. (2009). Robustness of the multi-objective MOORA method with a test for the facilities sector. Ukio Technologinis ir Ekonominis Vystymas, 15:2, 352-375.
Çakmak, C., & Konca, M. (2019). Seçilmiş OECD Ülkelerinin Ruh Sağlığı Hizmetleri Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 53-58.
Çalgı, B, Artan, T, Özüçeli̇k, D. (2020). Multi-Dimensional Mental Health Sector Workforce Analysis: Comparison Between European Region Countries. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 7 (1), 22-27. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sagakaderg/issue/53278/674994
Çelikbilek, Y., Özdemir M. (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri Açıklamalı ve Karşılaştırmalı Sağlık Bilimleri Uygulamaları İle. Genişletilmiş 2. Baskı. Nobel Yayınları, Ankara.
Erginöz, E. (2008). Halk Sağlığı ve Mental Hastalıklar. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, 31-40.
Ersöz, F., & Atav, A. (2011). Çok kriterli karar verme problemlerinde MOORA yöntemi. KHO Savunma Bilimleri Enstitüsü Harekat Araştırması, 1-10.
Ersöz, Filiz. (2008). Türkiye ile OECD ülkelerinin sağlık düzeyleri ve sağlık harcamalarının analizi. İstatistikçiler Dergisi,2, 95-104
Gürçaylılar Yenidoğan, T. (2008). Pazarlama araştırmalarında çok boyutlu ölçekleme analizi: Üniversite öğrencilerinin marka algısı üzerine bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(15), 138-169.
Güt, A. (2013). Şehirlerin Markalaşma Süreci ve Çok Boyutlu Ölçekleme Tekniği ile Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Namık Kemal Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İşletme Anabilim Dalı. Tekirdağ.
Heim, E., Wegmann, I., Maercker, A., 2017. Cultural values and the prevalence of mental disorders in 25 countries: a secondary data analysis. Soc. Sci. Med. 189, 96–104.https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2017.07.024
Kalaycı, Şeref. (2014). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri.4. Baskı. Ankara: Asil Yayıncılık.
Kurt, G. (1992) Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz Tekniklerinden Çok Boyutlu Ölçekleme ve Bir Uygulama (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Nakip, M. (2006). Pazarlama araştırmaları teknikler ve (SPSS destekli) uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Önay, O. (2014). Moora. B. Yıldırım, & E. Önder içinde, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri. İstanbul: Dora Yayıncılık.
Rehimli, S. Ocakoğlu,G. Sığırlı, D. Büyükuysal, Ç.(2008).Türkiye ve OECD’ye Üye Ülkelerin Kadın Sağlığı Göstergeleri Bakımından Değerlendirilmesi.Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi Sağlık İstatistikleri Yıllığı. (2017). Sağlık Bakanlığı. 1. Baskı. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
Sığırlı, D. Ediz, B. Cangür, Ş. Ercan, İ. Kan, İ. (2006). Türkiye Ve Avrupa Birliği’ne Üye Ülkelerin Sağlık Düzeyi Ölçütlerinin Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi İle İncelenmesi, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi,13,81-85.
Şimşek, A., Çatır, O., and Ömürbek, N. (2015). Vendor choice with topsis and MOORA methods: A practice in tourism sector. Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 18: 33, 133-161.
Volkert J, Schulz H, Härter M et al (2013) The prevalence of mental disordersin older people inWestern countries: a metaanalysis. Aging Res Rev 12:339–353
WHO. (2018a). “Mental Health: a State of Well-Being”. http://www.who.int/features/factfiles/mental_health/en/ (Erişim Tarihi: 25.11.2020).
World Health Organization.(2019). Mental health. Genevra: WHO Publishing.

APA	BOZ C, ÖZDEMİR M, ÇALGI B (2020). Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. , 245 - 256.
Chicago	BOZ CANSER,ÖZDEMİR Muhlis,ÇALGI BERNA Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. (2020): 245 - 256.
MLA	BOZ CANSER,ÖZDEMİR Muhlis,ÇALGI BERNA Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. , 2020, ss.245 - 256.
AMA	BOZ C,ÖZDEMİR M,ÇALGI B Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. . 2020; 245 - 256.
Vancouver	BOZ C,ÖZDEMİR M,ÇALGI B Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. . 2020; 245 - 256.
IEEE	BOZ C,ÖZDEMİR M,ÇALGI B "Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması." , ss.245 - 256, 2020.
ISNAD	BOZ, CANSER vd. "Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması". (2020), 245-256.

APA	BOZ C, ÖZDEMİR M, ÇALGI B (2020). Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(Ek), 245 - 256.
Chicago	BOZ CANSER,ÖZDEMİR Muhlis,ÇALGI BERNA Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11, no.Ek (2020): 245 - 256.
MLA	BOZ CANSER,ÖZDEMİR Muhlis,ÇALGI BERNA Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.11, no.Ek, 2020, ss.245 - 256.
AMA	BOZ C,ÖZDEMİR M,ÇALGI B Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 11(Ek): 245 - 256.
Vancouver	BOZ C,ÖZDEMİR M,ÇALGI B Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 11(Ek): 245 - 256.
IEEE	BOZ C,ÖZDEMİR M,ÇALGI B "Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması." Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, ss.245 - 256, 2020.
ISNAD	BOZ, CANSER vd. "Mental Hastalıkların Prevalansına Göre OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Analizi ve MOORA Yöntemi ile Sıralanması". Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/Ek (2020), 245-256.