Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi
Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 34 Sayfa Aralığı: 421 - 436 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31591/istem.613318 İndeks Tarihi: 09-02-2021
Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi
Öz: Türkler arasında en yaygın tarikatlardan biri olan Halvetiyye, nefsin kötülükten ve günahtanarındırılmasını esas almaktadır. Bunun için de etvâr-ı seb’a denilen metot kullanılmaktadır.Özellikle Halvetî tarikatına mensup çoğu mutasavvıf nefsin yedi mertebesine işaret eden buyedi tavır üzerine pek çok eser kaleme almıştır. Bu tarikatın önemli isimlerinden olan Cemâl-iHalvetî’nin de konuyla ilgili birkaç risâlesi olduğu bilinmektedir. Ayrıca son dönemde yayımlanmış olan Esrâr-ı Garîbe adlı mesnevisinde de bu konuyu ele aldığı tespit edilmiştir.Esrâr-ı Garîbe klasik mesnevi tertibine uygun olarak yazılmıştır. Tevhidle başlayan eser sırasıyla Hz. Peygamber (sav), Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hüseyin içinyazılan na’tlerle devam etmektedir. Ardından eseri kaleme alma sebebinden bahseden şairÂgâz-ı Kitâb başlığıyla asıl konuya geçmiştir. Bu bölümde önce tasavvufî olarak kalbin yedi tavrına sonra her tavrın arkasından o tavırla ilgili bir hikâyeye yer vermiştir. Bölümün sonuna doğru kalplerin tavırlarının temsillerini tek tek ele almış, yedi peygamberi yedi tavrın temsili olarakbelirlemiştir. Şair her tavrı Kur’an’dan ayetlerle de desteklemiştir.Bu çalışmada Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe adlı mesnevisi Halvetiyye’deki etvâr-ı seb’ayazma geleneği açısından değerlendirilmiş ve bu gelenek içerisindeki önemi ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelime: Evaluation of Esrar-ı Garibe of Camal-ı Halvati According to the Writing Tradition of Seven Attitudes in Halvatiye
Öz: Halvatiye is one of the most common sects amongst Turks. It is based on purifying the nafs from evil and sin. Hence, seven attitudes method has been used. Especially Halvatiye sect authors wrote alot of works on seven attitudes, countering seven orders of nafs. It has been known that founder of Halvatiye Camal-i Halvati wrote some tractates on this subject. Besides, he evaluated this subject at Esrar-ı Garibe.Esrar-ı Garibe was written according to the classical masnawi order. At the beginning there has been a subject on tawhid/ monoteism. Later there have been naats on Prophet Muhammad, Abu Bakr, Omar, Osman, Ali, Hasan and Husayn. And then, the authorhas described the aim of writing this book. At last, under the title of Agaz-ı Kitab, he has begun the main subject. At this chapter, he has dealt with the seven attitudes and at the end of the every attitude, he has told a story about the attitude. Later, he has determined seven prophets for every attitude. At the end of the every chapter, he has explained Qoran verses. In this article, Esrar-ı Garibe of Camal-i Halvati has been evaluated according to the writing tradition of seven attitudes in Halvatiyeand explained the importance of this tradition.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- » Ağarı, Şerife. Cemâl-i Halvetî, Esrâr-ı Garîbe. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2019.
- » Alptekin Sarıoğlu, Leyla. “XV. Yüzyıl Mutasavvıflarından Cemâl-i Halvetî’nin Mesnevîlerinde Mesnevî Kaynaklı Hikayeler”. Türkiyat Mecmuası 24 (Güz 2014): 213-233.
- » Alptekin Sarıoğlu, Leyla. “Yedi Tavır Hakkında Yazılmış Bir Risale Tercümesi: Tercüme-i Risâle-i Etvâr-ı Seb’a”. MUTAD 4/1 (Haziran 2017): 143-158.
- » Çakmak Muharrem, “Türk Mutasavvıf Şairi Aksaraylı Cemâl Halvetî”, EKEV Akademi Dergisi, 7/16 (2003), 81-196.
- » Çakmak Muharrem. Cemâl-i Halvetî Hayatı, Eserleri, Tasavvufî Düşüncesi ve Cemâliyye Kolu, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2003.
- » Çelik, İsa-Yıldırım, Birol. “Halvetiyye Geleneğinde Etvâr-ı Seba/Nefsin Mertebeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Dergisi 86 (Haziran 2018): 21-44.
- » Ekinci, Ramazan. Hafız Hüseyin Ayvansarâyî, Vefâyât-ı Ayvansarâyî (İnceleme-Tenkitli Metin), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ [erişim tarihi: 25.08.2019].
- » Gür, Süleyman. “Cemâl-i Halvetî Aksarayî’nin Envâru’l-Kulûb/El-Merâtib Mine’t-Te’vilâti’lKur’âniyye Adlı Eseri”. I. Uluslararası Aksaray Sempozyumu Kültür, Tarih, Din, Medeniyet (27-29 Ekim 2016 Aksaray). 852-869. Aksaray: Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2017.
- » Işıtan, İbrahim. “Cemal Halveti (ö. 899/1494)’nin Etvâr-ı Seb’a Anlayışının Sûfî Psikolojisi Açısından Tahlili”. Journal of History Culture and Art Research 6/4 (Eylül 2017): 680- 696.
- » Kayaokay, İlyas. “Bir Edebî Tür Olarak Atvâr-ı Seb’a ve Manzum İki Örneği”. İslâmî İlimler Dergisi 14/2 (Güz 2019): 115-140.
- » Muslu, Ramazan. “Halvetiler’de Atvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği ve Sofyalı Bâlî’nin Atvâr-ı Seb’a Risalesi”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 18 (Ocak-Haziran 2007): 43-63.
- » Osmanzâde Hüseyin Vassâf. Sefîne-i Evliyâ, (Haz. M. Akkuş, A. Yılmaz), İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
- » Öztürk Ali. XVI. Yüzyıl Halvetî Şiirinde Din ve Tasavvuf, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003.
- » Öztürk Ali. “Halveti Manzum Etvar-ı Seb’a Geleneğinde Üç Müellif Bir Eser”, Uluslararası Yahya Şirvani ve Halvetilik Sempozyumu, (Eskişehir 2013). 59-68.
- » Tayşi, Mehmed Serhan. “Cemâl-i Halvetî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 7:302- 303, İstanbul: TDV Yayınları, 1993
- » Uludağ, Süleyman. “Halvetiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 16: 393-395. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
- » Uludağ, Süleyman. “Nefs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 32:526-529. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- » Usta, Muhiddin. Tasavvuf Eğitiminde Etvâr-ı Seb’a Metodu, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2015
| APA | ağarı ş (2019). Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. , 421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| Chicago | ağarı şerife Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. (2019): 421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| MLA | ağarı şerife Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. , 2019, ss.421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| AMA | ağarı ş Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. . 2019; 421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| Vancouver | ağarı ş Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. . 2019; 421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| IEEE | ağarı ş "Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi." , ss.421 - 436, 2019. 10.31591/istem.613318 |
| ISNAD | ağarı, şerife. "Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi". (2019), 421-436. https://doi.org/10.31591/istem.613318 |
| APA | ağarı ş (2019). Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. İstem, 0(34), 421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| Chicago | ağarı şerife Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. İstem 0, no.34 (2019): 421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| MLA | ağarı şerife Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. İstem, vol.0, no.34, 2019, ss.421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| AMA | ağarı ş Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. İstem. 2019; 0(34): 421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| Vancouver | ağarı ş Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi. İstem. 2019; 0(34): 421 - 436. 10.31591/istem.613318 |
| IEEE | ağarı ş "Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi." İstem, 0, ss.421 - 436, 2019. 10.31591/istem.613318 |
| ISNAD | ağarı, şerife. "Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe Adlı Mesnevisinin Halvetiyye’deki Etvâr-ı Seb’a Yazma Geleneği Açısından Değerlendirilmesi". İstem 34 (2019), 421-436. https://doi.org/10.31591/istem.613318 |
