Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri
Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 34 Sayfa Aralığı: 459 - 475 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31591/istem.633615 İndeks Tarihi: 09-02-2021
Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri
Öz: İslâm tarihi boyunca çeşitli devletlerde hem resmî hem de halk merasimleriyle icrâ edilen mevlid-i nebî, toplumun kaynaşmasına, yönetimle buluşmasına, merasim dolayısıyla yazılan veokunan mevlidiyyât kasidelerinden nasiplenmelerine kapı aralayacaktır. Bu çalışmaya konuolan kutlamalar ise Hz. Muhammed’in vefatından sonraki yıllarda medhiyelerle ifade edilensevginin kutlamalara dönüşmüş hali olarak Hz. Muhammed’in doğumunun çeşitli semboller,kaside ve dualarla ifade edildiği mevlid kutlamalarıdır. Bağdat’tan Mağrib ve Endülüs’e taşınan bu merasimler Mağrib topraklarında siyasî, tasavvufî, edebî olarak geleneksel bir hal almıştır. Çalışmanın özel konusu ise Mağrib’in ikinci Endülüs olmasını engelleyen ve 986/1578yılında Portekizliler’le yapılan Vadilmehazin/Kasrülkebir savaşı sonrası, Sa’dî şeriflerinin birnişanesi olsun diye sultan Ahmed el-Mansûr’un yaptırdığı Kasrülbedî’de 999/1591 yılında kutlanan mevlid-i nebî merasimidir. Bu merasim yapılan mekânın ihtişamı, hazırlanan yiyecek vehediyelerin bolluğu, okunan kasidelerin çokluğu dolayısıyla dönemin İslâm devletlerinin bu konuya verdikleri özel önemi göstermesi açısından da önemlidir. Sadece siyasî yahut edebî özellikleri değil aynı zamanda İslâm’ın doğduğu topraklardan epey uzakta olan bu bölgede Hz. Muhammed’e özlemin de ifadesi olması bakımından tarihteki yerini almıştır.
Anahtar Kelime: The Mawlid al-Nabawi Ceremony in the Age of Ahmad al-Mansur the Sa’di Sultan of Maghreb
Öz: Through the Islamic History in different states, The Mawlid al-Nabawi, which is performed both as official and public ceromonies, enables the society to unite and meet authority and opens a door for society to benefit from the qasidas written and red with reference to these ceromonies. The celebrations mentioned in this study are Mawlid celebrations, which were praise poems expressing the love of the Prophet Muhammad upon his birthday in earlier times, then they expanded into celebrations praising the Prophet Muhammad with different kinds of symbols, odes (qasidas) and prayers. These celebrations passed on to Maghreb and Andalusia from Baghdad, and in the lands of Maghreb they became conventional politically, sufic and literarily. In particular, the subject of this study is the ceremony of Mawlid al-Nabawi performed in the year of 999/1591 in Kasrülbedi built by sultan Ahmad al-Mansur, as a sign of the sharifs of Sa’di dynasty, after the war of Vadilmehazin/Kasrülkebir/Alcazarquivir with Portugueses in the year of 986/1578 which also prevents Maghreb from being the second Andalusia. This ceremony is also important as it shows the special interest of Islamic states of that era to this issue with the magnificence of place, the abundance of food and presents served and qasidas red during the celebration. It is imbedded in history not just for the political or literary features of it but also because of being the expression of yearning for the Prophet Muhammad in an area far away from the lands where Islam born.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- » A’racî, Nidâl Müeyyed Mâlullâh Azîz. ed-Devletü’l-Merîniyye alâ ahdi’s-Sultân Yûsuf b. Yakûb el-Merînî (685-706/1286-1306). Câmiatü Musul, 1425/2004.
- » Acar, Nuran. “Dinî ve Millî Törenlerin Törensel Coşku Perspektifinde İncelenmesi”, Ulakbilge 3/5 (2015): 65-86.
- » Açık, Kerim. “Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin Menkabetü Mevlidi’n-Nebî İsimli Mevlidi ve Edebî Tenkitli Metni”, Ekev Akademi Dergisi 19/62 (Bahar 2015): 677-716.
- » Akarpınar, R. Bahar. “Mevlid Törenlerinin Yapısı”, Türkbilig (2006/12): 38-63.
- » Akarsu, Adem. “Sosyal Bütünleşme Bağlamında Kutlu Doğum Faaliyetleri”, Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2:101-126.
- » Binasrilalevî, Abdullah. “Necid ve’l-Hicaz fi’z-zâkireti’ş-şi’riyyeti’l-Endelüsiyye”. Es-Sicillü’lilmi li-nedveti’l-Endelüs 4.Kısım (1417/1996). Riyad: Mektebetü’l-melik Abdülaziz elâmme.
- » Câdûr, Muhammed. Müessesetü’l-mahzen fî târihi’l-Mağrib. Dârülbeyzâ: Müessesetü’lMelik Abdülaziz Âl-i Suud, 2011.
- » Cantay, Tanju. “Atmeydanı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 1991), 4: 82-83.
- » Ceran, İsmail, “Merînîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29: 192-199. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- » Ceran, İsmail. “Sa’dîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35: 407-410. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
- » Ceran, İsmail. “Sebte”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36: 258-260. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- » Ceran, İsmail. Fas Tarihi. Ankara: TTK, 2012.
- » Çetin, Osman. “Tarihte İlk Resmî Mevlid Merâsimleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (1987): 73-76.
- » Devserî, Ahmed Sânî. el-Hayâtü’l-ictimâî fî Gırnâta fî asri devleti Beni’l-Ahmer 635- 897/1238-1492. Ebû Zabî: el-Mecmu’us’s-Sekafî, 2004.
- » Durmuş, İsmail. “Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29: 480-482. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- » Fiştâlî, Ebû Faris Abdülaziz. Menâhilü’s-safâ fî meâsiri mevâlîne’ş-şürefâ. (thk. Abdülkerim Küreyyim), Rabat: el-Matbaatü’l-Asriyye, [y.y., t.y.].
- » Hamâmî, Nûh. “Mevkibü’ş-şümû’ bi-Selâ 11 Rebiülevvel”,. Erişim 11 Ekim 2019. https://www.nouhworld.com/article/ .
- » Harekât, İbrahim. es-Siyâse ve’l-müctema’ fi’l-asri’s-Sa’dî. Dârülbeyzâ: Dârü’rReşâdi’lHadîse, 1408/1987.
- » Harîrî, Muhammed Îsâ. Târihü’l-Mağribi’l-İslâmî ve’l-Endelüs fi’l-asri’lMerînî (610- 869/1213-1465). 2. Baskı, Kuveyt: Dârü'l-Kalem,1408/1987.
- » Hazırî, Ahmed, Hasan. Alâkatü’l-Fâtımiyyîn fî Mısır bi-düveli’l-Mağrib (362-567/973-1171). Kahire: Mektebetü Medbûlî, 1996. http:// www.habous.net/daouat-alhaq/ 06.07.2014.
- » İbn Cübeyr, Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed. Rıhletü İbn Cübeyr. Beyrut: Dâru Sâdır, 1384/1964.
- » İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed. et-Ta’rîf bi-İbn Haldûn ve rıhletuhû garben ve şarken. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmî, 1413/1992.
- » İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed. et-Ta’rîf bi-İbn Haldûn ve rıhletuhû garben ve şarken/ Bilim ile Siyaset Arasında Hatıralar. (trc. Vecdi Akyüz). İstanbul: Dergâh Yayınları, 2004.
- » İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddin Ahmed b. Ebû Bekr. Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâü ebnâi’z-zamân. (thk. İhsan Abbâs), 1-8. Beyrut: Dârü’s-Sâdır, 1398/1978.
- » İfrenî, Muhammed es-Sağîr b. El-Hâc b. Abdullah. Nüzhetü’l-hâdî bi ahbâri mülûki’l-karni’lhâdî. thk. Abdüllatif eş-Şâdlî. Rabat, 1419/1998.
- » İbnü’l-Hatîb, Ebû Abdullah Lisânüddîn Muhammed b. Abdullah. el-İhâta fi ahbâri Gırnâta. (thk. Muhammed Abdullah İnân), 1-4. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2. Baskı, 1393/1973.
- » İbnü’l-Kâdî, Ebü’l-Abbâs Şehâbeddin Ahmed b. Muhammed b. Muhammed Miknâsî. Cezvetü’l-iktibâs fî zikri men halle mine’l-a’lâm bi’l-medîneti Fâs. 1-2, Rabat: Dârü’l-Mansûr, 1973.
- » İbnü’t-Tuveyr, Ebû Muhammed Abdüsselâm b. Hasan Kayserânî. Nüzhetü'l-mukleteyn fî ahbâri'd-devleteyn. (haz. Fuad Seyyid Eymen), Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1412/1992.
- » İfrenî, Muhammed es-Sağîr b. El-Hâc b. Abdullah. Nüzhetü’l-hâdî bi ahbâri mülûki’l-karni’lhâdî. thk. Abdüllatif eş-Şâdlî. Rabat, 1419/1998.
- » Karataş, Ali İhsan. “Osmanlı Toplumunda Hz. Peygamber Sevgisinin Tezahürü Olarak Kurulan Mevlid Vakıfları”. İstem 6/11 (2008): 47-77.
- » Kavas, Ahmet. “Sudan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 37: 459-461. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- » Küreyyim, Abdulkerim. El-Mağrib fî ahdi’d-devleti’s-Sa’diyye. 2006. (3. Baskı)
- » Makkarî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. Ezhârü’r-riyâz fî ahbâri Iyâz (thk. 1-3 Mustafa es-Sekka v.dğr., 4-5 Said Ahmed A’râb v.dğr.), 1-5. Rabat: İyâü’tTürâsi’l-İslâmî, 1939-1980.
- » Makkarî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. Ravzatü’l-âsi’l-âtırati’lenfâs fî zikri men lekîtuhû min a’lâmi’l-hadarateyn Merakeş ve Fas. Rabat: el-Matbaatü’lMelikiyye, 1983.
- » Meçhul, Tarihü’d-devleti’s-sadiyye et-Tukmedartiyye. (thk. Abdurrahim Binhâde). Merakeş: Uyûnü’l-makalât, 1994.
- » Menûnî, Muhammed b. Abdülhâdî. Varakât an li-hadâreti’l-Merîniyyîn. Rabat: Câmiatu Muhammed el-Hâmis, 2000.
- » Mrini, Najat. “Fiştâlî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 13: 148-149. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- » Nümeyrî, Ebü’l-Kāsım İbrâhim b. Abdullah İbnü'l-Hâc. Feyzü’l-ubâb ve ifâzatü kudâhi’l-âdâb fi’l-hareketi’s-saîdeti ilâ Kosantîne ve’z-Zâb. (thk. Muhammed İbn Şakrûn). Beyrut: Dârü’lGarbi’l-İslâmî, 1990.
- » Okiç, M. Tayyib. “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinîn Tercemeleri”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1976): 17-68.
- » Özdemir, Mehmet. “İbn Dihye el-Kelbî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 19: 413- 414. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- » Özel, Ahmet. “Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29: 475-479. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- » Özel, Ahmet. “Mevlid”. http://www.sonpeygamber.info/ (10.01.2013).
- » Özel, Ahmet. “Mevlid: Tarihi ve Dinî Hükmü”. Divan 1 (2002), 235-246.
- » Razuk, Muhammed. “Hezmiriyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 312. İstanbul, TDV Yayınları, 1998.
- » Selâvî (Nâsirî), Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Hâlid en-Nâsirî. Kitâbü’l-İstiksâ li-ahbâri’l-garbi’lİslâmî. (thk. Muhammed ve Ca’fer en-Nâsirî), 1-8, Dârülbeyzâ: Dârü’l-Kitâb, 1954.
- » Seyyid, Eymen Fuâd. “Fâtımîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 12: 228-237. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- » Shinar, Pessah. “Traditional and Reformist Mawlid Celebrations in the Maghrib”, Studies in Memory of GastonWiet (edt. Myrian Rosen-Ayalon), Jerusalem: 1977.
- » Sükât, Abdülcevvâd. “Kasîdetü’l-medîh fi’l-asri’l-Merînî”, Da’vetü’l-Hak, 277 1410/1989). www.habous.gov.ma/daouat-alhaq/ 02.09.2013.
- » Şahin, İlkay. “Dinî Hayatın Ritmi: Ritüel ve Müzik”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/2 (2008): 269-285.
- » Şükürov, Qiyas, Benî Ahmer Devleti (1232-1492), İstanbul, 2008 (Basılmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar ÜSBE).
- » et-Tâzî, Abdülhâdî. Kasrü’l-bedî biMerâkeş min acâibi’d-dünyâ. Rabat, 1977.
- » Temgrutî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali. En-Nefhatü’l-miskiyye fi’s-sefareti’t-Türkiyye: 1589. (thk. Muhammed es-Salihi), Ebûzabî: Dârüs-Süveydi, 2007.
| APA | Tamdoğan Z (2019). Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. , 459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| Chicago | Tamdoğan Zehra Gözütok Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. (2019): 459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| MLA | Tamdoğan Zehra Gözütok Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. , 2019, ss.459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| AMA | Tamdoğan Z Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. . 2019; 459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| Vancouver | Tamdoğan Z Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. . 2019; 459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| IEEE | Tamdoğan Z "Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri." , ss.459 - 475, 2019. 10.31591/istem.633615 |
| ISNAD | Tamdoğan, Zehra Gözütok. "Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri". (2019), 459-475. https://doi.org/10.31591/istem.633615 |
| APA | Tamdoğan Z (2019). Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. İstem, 0(34), 459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| Chicago | Tamdoğan Zehra Gözütok Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. İstem 0, no.34 (2019): 459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| MLA | Tamdoğan Zehra Gözütok Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. İstem, vol.0, no.34, 2019, ss.459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| AMA | Tamdoğan Z Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. İstem. 2019; 0(34): 459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| Vancouver | Tamdoğan Z Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri. İstem. 2019; 0(34): 459 - 475. 10.31591/istem.633615 |
| IEEE | Tamdoğan Z "Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri." İstem, 0, ss.459 - 475, 2019. 10.31591/istem.633615 |
| ISNAD | Tamdoğan, Zehra Gözütok. "Mağrib’in Sa’dî Sultanı Ahmed el-Mansûr Dönemi Mevlid-i Nebî Merasimleri". İstem 34 (2019), 459-475. https://doi.org/10.31591/istem.633615 |
