دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية

Yıl: 2019 Cilt: 14 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 215 - 238 Metin Dili: Arapça DOI: 10.34082/islamiilimler.563411 İndeks Tarihi: 09-02-2021

دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية

Öz:
بدأت مناقشة المدارس الدينية مع حركات التغريب في الدولة العثمانية وتم البدء في إنشاء مؤسسة تعليمية عالية بديلة للمدارس في الربع الأخير من القرن التاسع عشر، وكانت هناك ثلاث محاولات من 1845م حتي 1881م فشلت في تأسيس "دَار الفُنُون" (الجامعة). كانت "دار الفنون الشَّاهَانَه (الملكية)" دار الفنون الأولى التي أسست في عام 1900م، وكانت مستمرة من حيث التنظيم والهيكل العلمي، هذه الدار أيضا هي دار الفنون الأولى التي تشمل فرعًا يوفر التعليم الديني "العلوم العالية الدينية". وهنا دار الفنون الأخرى التي لديها فرع مماثل هي؛ "دار الفنون العثمانية" و"دار الفنون إِسْطَنْبُول". ومن الملاحظ أن جميع هذه الفروع لها دورة للتفسير في المناهج الدراسية، وتم تحديد ساعة الدورة الأسبوعية على أنها ثلاثة ساعات. مَنَاسْتِرْلِي إِسْمَاعِيل حَقِّي، وكَرَجِي سَعِيد، وبَرْغَامَالِي أَحْمَد جَوْدَتْ وآسِتَانَلِي مَصْطَفى شَوْكَتْ هم المعلمون الذين ألقوا محاضرات عن التفسير. أخذ المعلمون في دروس التفسير بعين الاعتبار السور والآيات المختارة وتفسيرها باللغة التركية وكانوا يستفيدون بكتب مختلفة في التفسير ويلقون الضوء في التوجه نحو منهج التفسير الحالي. وأعقب الموضوعات المتعلقة بتاريخ التفسير على حسب أصول الطبقات مع أسماء التفاسير
Anahtar Kelime:

TAFSEER COURSES AT THE DĀR-AL-FUNŪN IN THE TRANSITION PERIOD FROM THE OTTOMAN EMPIRE TO THE TURKISH REPUBLIC

Öz:
Along with the westernization movements in the Ottoman Empire, madrasahs were discussed and the establishment of an alternative higher education institution to the madrasa was initiated in the last quarter of the 19th century. There were three attempts to establish dār-al-funūn (university) from 1845 to 1881 but failed. Dār-al-funūn Shāhānah (monarchy, royalty) was the first dār-al-funūn in 1900, which was continuous in terms of organization and scientific structure. This dār-al-funūn is also the first dār-al-funūn which also includes a shu‘bah (faculty) that provides religious education (Ulūm-ı Āliye-i Dīniyye). The other dār-al-funūns which have a similar faculty are Dār-al-funūn-ı Osmānī (Ottoman) and Istanbul Dār-al-funūn. It is seen that all of these faculties have Tafseer course in the curriculum, and the weekly course hour is determined as three. Manastirli Ismail Hakki, Kereci Said, Bergamalı Ahmed Cevdet and Asitaneli Mustafa Şevket were the teachers who entered the course of Tafseer in dār-al-funūns. In the Tafseer courses, various surahs were interpreted in Turkish by the teacher with the use of tafseer books and the aspects facing the present were mentioned. The subjects related to the history of tafseer were given by following the tabakāt method. In addition, information about the books of tafseer was told
Anahtar Kelime:

OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E GEÇİŞ DÖNEMİNDE DÂRULFÜNÛN’DA TEFSİR DERSLERİ

Öz:
Osmanlı’daki batılılaşma hareketleri ile birlikte medreseler tartışılmaya başlanmış ve medreseye alternatif bir yüksek eğitim kurumunun tesisine 19. asrın son çeyreğinde girişilmiştir. 1845’ten 1881’e kadar üç başarısız dârulfünûn (üniversite) girişimi olmuştur. Teşkilat ve ilmi yapısı itibariyle süreklilik arzeden ilk dârulfünûn 1900’de açılan Dârulfünûn-ı Şâhâne’dir. Bu dârulfünûn aynı zamanda dini eğitim veren bir şubeyi (Ulûm-ı Âliye-i Dîniyye) de bünyesinde barındıran ilk dârulfünûndur. Benzer bir şubeye yer veren diğer dârulfünûnlar Dârulfünûn-ı Osmânî ve İstanbul Dârulfünûnu’dur. Tüm bu şubelerin ders programında Tefsir dersinin yer aldığı, haftalık ders saatinin ise üç olarak belirlendiği görülmektedir. Manastırlı İsmail Hakkı, Kereci Said, Bergamalı Ahmed Cevdet ve Âsitâneli Mustafa Şevket dârulfünûnlarda tefsir dersini veren hocalardır. Tefsir derslerinde, seçilen herhangi bir sûre muhtelif tefsirlerden istifade ile hoca tarafından Türkçe olarak yorumlanmakta günümüze bakan yönleri ile ele alınmaktaydı. Tefsir tarihine müteallik konular ise tabakat usûlü takip edilerek literatür bilgisi ile verilmekteydi.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arslan, Ali. “Darülfünun I�lahiyat Fakültesi Fakülte Meclisi’nin Kurulması ve I�lk Meclis Zabıtları (1911-1912)”. Değerler Eğitimi Dergisi 5/13 (Haziran 2007): 9-36.
  • Arslan, Ali. “I�stanbul Darülfünunu I�lahiyat Fakültesi’nin I�kinci Defa Kuruluşu: Medreselerin Yüksek Kısmından Darülfünun I�lahiyat Fakültesine Geçiş”. Dârülfünûn İlahiyat Sempozyumu (18-19 Kasım 2009) Tebliğleri, 93-103. I�stanbul: 2010.
  • Arslan, Ali. Darülfünun’dan Üniversite’ye. I�stanbul: Kitabevi Yayınları, 1995.
  • Atay, Hüseyin. Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi. I�stanbul: Dergâh Yayınları, 1983.
  • Ayhan, Halis. “I�lâhiyat Fakültesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 22: 70- 72, Ankara: 2000.
  • Aynı�, Mehmet Ali. Daru’l-fünûn (üniversite) Tarihi. hazırlayan: Metin Hasırcı. I�stanbul: Pınar Yayınları, 1995.
  • Bilmen, O� mer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi ve Tabakatü’l-Müfessirîn. I�stanbul: Ravza Yayınları, 2008.
  • Birinci, Ali. Tarihin Gölgesinde Meşâhir-i Meçhuleden Birkaç Zât. I�stanbul: Dergâh Yayınları, 2001.
  • Cerîde-i İlmiyye, Sene: 2, Sayı: 15, Ramazan 1333.
  • Ceride-i İlmiyye: Islah-ı Medaris’e Dair Nüsha-i Fevka’l-âde, 27 Eylül 1330.
  • Çalışkan, Muhammed Selman. “Dârülfünûn I�lahiyat Fakültesi Tefsir ve Tefsir Tarihi Müderrislerinden Manisalızâde Hafız Mustafa Şevket Efendi’nin Hayatı ve Eserleri”, 287-306. I�stanbul, Dârülfünûn İlahiyat Sempozyumu (18-19 Kasım 2009) Tebliğleri, 2010.
  • Çankaya, Mücellidoğlu Ali. Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler: Mülkiye Şeref Kitabı. Ankara: Mars Matbaası, 1969.
  • Dölen, Emre. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Darülfünun’da I�lâhiyat O� ğretimi”. 105-123. I�stanbul: Dârülfünûn İlahiyat Sempozyumu (18-19 Kasım 2009) Tebliğleri, 2010.
  • Er, Hamit. İstanbul Darülfünûnu İlâhiyat Fakültesi Mecmuası Hoca ve Yazarları. I�stanbul: Sosyal Bilimler Araştırma Merkezi, 1993.
  • Er, Hamit. Medreseden Mektebe Geçiş Sürecinde Darülhilafe Medreseleri. I�stanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
  • Ergin, Osman. Türk Maarif Tarihi I-II. I�stanbul: Eser Matbaası, 1977.
  • Gökkır, Bilal-Asri Safinaz. “Kur’an ve Tefsir O� ğretiminde Gelenek ve Batılılaşmanın I�zleri Osmanlı Medrese ve Darülfünunları”. Muhafazakar Düşünce Dergisi 2/6 (Güz 2005): 121-140.
  • Güngör, Mevlüt. “I�stanbul Dârulfünûn I�lahiyat Fakültesinin I�lk Tefsir Hocası Bergamalı Ahmed Cevdet Bey”. 365-384. I�stanbul: Dârülfünûn İlahiyat Sempozyumu (18- 19 Kasım 2009) Tebliğleri, 2010.
  • Hatiboğlu, M. Tahir. Türkiye Üniversite Tarihi. Ankara: Selvi Yayınevi, 1998.
  • I�hsanoğlu, Ekmeleddin. “Dârulfünûn Tarihçesine Giriş: I�lk I�ki Teşebbüs”. Türk Tarih Kurumu, Belleten 54/210 (Ankara 1990): 699-738.
  • I�hsanoğlu, Ekmeleddin. “Dârulfünûn Tarihçesine Giriş (II) - I�kinci Teşebbüs: Dârulfünûn-ı Sultani”, Türk Tarih Kurumu, Belleten 57/218 (Ankara 1993): 201-239.
  • I�hsanoğlu, Ekmeleddin. “Dârülfünun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8: 521-525. Ankara: 1993.
  • I�hsanoğlu, Ekmeleddin. Darülfünun: Osmanlı’da Kültürel Modernleşmenin Odağı.
  • I�stanbul: I�slam Tarih Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, 2010.
  • Mardin, Ebül’ula. Huzur Dersleri. I�stanbul: I�smail Akgün Matbaası, II-III. Cilt (1966).
  • O� cal, Mustafa. “Daru’l-Fünûn I�lahiyat Fakültesinin O� ğretim Süresi Ders Programı ve Mezuniyet Belgesi O� rnekleri”. 183-205. I�stanbul: Dârülfünûn İlahiyat Sempozyumu (18-19 Kasım 2009) Tebliğleri, 2010.
  • O� klem, Necdet. Atatürk Döneminde Darülfunun Reformu. Bornova: Ege U� niversitesi Matbaası, 1973.
  • Selçuk, Mustafa. “Darülfünun I�lahiyat Fakültesi Meclis Zabıtları”. 207-214. I�stanbul: Dârülfünûn İlahiyat Sempozyumu (18-19 Kasım 2009) Tebliğleri, 2010.
  • Sofuoğlu, Mehmed. Tefsîre Giriş. I�stanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
  • Şamlı, Ali Osman. Manastırlı İsmail Hakkı’nın Tefsirciliği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). I�zmir: Dokuz Eylül U� niversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
  • Unat, Faik Reşit. Türk Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1964.
  • Yavuz, Salih Sabri. “Manastırlı I�smâil Hakkı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 27: 563-567. Ankara: 2003.
  • Yıldız, Sâkıb. “Bergamalı Cevdet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 5: 495. Ankara: 1992.
APA ÇALIŞKAN M (2019). دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. , 215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
Chicago ÇALIŞKAN MUHAMMED SELMAN دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. (2019): 215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
MLA ÇALIŞKAN MUHAMMED SELMAN دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. , 2019, ss.215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
AMA ÇALIŞKAN M دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. . 2019; 215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
Vancouver ÇALIŞKAN M دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. . 2019; 215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
IEEE ÇALIŞKAN M "دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية." , ss.215 - 238, 2019. 10.34082/islamiilimler.563411
ISNAD ÇALIŞKAN, MUHAMMED SELMAN. "دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية". (2019), 215-238. https://doi.org/10.34082/islamiilimler.563411
APA ÇALIŞKAN M (2019). دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. İslami İlimler Dergisi, 14(1), 215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
Chicago ÇALIŞKAN MUHAMMED SELMAN دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. İslami İlimler Dergisi 14, no.1 (2019): 215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
MLA ÇALIŞKAN MUHAMMED SELMAN دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. İslami İlimler Dergisi, vol.14, no.1, 2019, ss.215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
AMA ÇALIŞKAN M دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. İslami İlimler Dergisi. 2019; 14(1): 215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
Vancouver ÇALIŞKAN M دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية. İslami İlimler Dergisi. 2019; 14(1): 215 - 238. 10.34082/islamiilimler.563411
IEEE ÇALIŞKAN M "دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية." İslami İlimler Dergisi, 14, ss.215 - 238, 2019. 10.34082/islamiilimler.563411
ISNAD ÇALIŞKAN, MUHAMMED SELMAN. "دروس التفسير بـــ"دار الفنون" في الفترة الانتقالية بين الدولة العثمانية والجمهورية التركية". İslami İlimler Dergisi 14/1 (2019), 215-238. https://doi.org/10.34082/islamiilimler.563411