Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 33 Sayfa Aralığı: 127 - 147 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31591/istem.506613 İndeks Tarihi: 08-02-2021

XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar

Öz:
Anadolu Selçukluları, Bizans, İran ve Arap uluslarının sanat anlayışları ile birlikte kendilerinin-kini birleştirerek ortaya zengin ve kollektif bir bezeme sanatı ortaya koymuşlardır. XI. yüzyıl or-talarından XIII. yüzyıl sonuna kadar süren bu kollektif üslup devresi, toplumun sanat anlayışın-da da kendisini belli eder. Bu ortak etkileşim sürecinde Anadolu’da Anadolu Selçuklu medeni-yeti çok sayıdaki mimari yapısı ve bezeme unsurları ile varlığını günümüzde de sürdürmektedir-ler. XIII. yüzyıl Anadolu Selçuklu dönemi mimari kompozisyonlarda genel olarak müstakil ya da birbirinin devamı şeklinde olan tezyinat unsurları kullanılmıştır. Bu tezyini unsurlardan olan gülbezek, madalyon (rozet) ve kabaralar form ve barındırdıkları sembolik anlamlar bakımından oldukça önemlidirler. Çoğunlukla dairesel formda oluşmuş madalyon ve kabaralar genel kom-pozisyon içinde bağımsız tezyini unsurlar olarak göze çarpmaktadır. XIII. yüzyıl Anadolu Selçuk-lu dönemi mimari yapıların farklı unsurlarında kullanılsalar da, en yoğun görüldükleri yer taç-kapılardır. Dönemin genel süsleme özelliklerini yansıtan madalyon ve kabaralar çoğunlukla rumi motifi ve geometrik desenler ile bezenmiş olsalarda az sayıda örnekte figürlü ve yazılı ola-rak bezenmiş biçimde karşımıza çıkmaktadırlar.
Anahtar Kelime:

Medallion And Hobnail Designs Used in The 13th Century Anatolian Portal

Öz:
Anatolian Seljuks revealed a rich and collective art of decoration, combined with Byzantine, Iranian and Arap nations concept arts. This collective stylistic period, which lasted from the mid-11th to the end of the 11th century, manifests itself in the art understanding of society. In this common interaction process, Anatolian Seljuk civilization in Anatolia continues to exist to-day with its many architectural structures and decoration elements. Decoration elements, de-tachedor continuation of each other, were generally used in architectural composition of Anatolion Seljuk period in XIII th century.Rosette, medallion and hobnail designs forming mostly circular form stand out as independent decorating elements within the overall composition. Although rosette and medallion designs are used in different elements of Anatolian Seljuk ar-chitectural structures, it is portals where they are seen most intensely. Even if rosette and me-dallion designs, reflecting general decorative features of portal, are mostly adorned with rumi and geometric patterns, they emerge as adorned with figured and written form on a small number of samples.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • » Akok, Mahmut. “Konya Beyşehrinde Eşrefoğlu Camii ve Türbesi”. Türk Etnografya Dergisi 15 (1976): 5-34.
  • » Bakırer, Ömür. Selçuklu Öncesi ve Selçuklu Dönemi Anadolu Mimarisinde Tuğla Kullanımı. 2 Cilt. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yay, 1981.
  • » Baş, Gülsen. Bitlis’teki Mimari Yapılarda Süsleme. Bitlis: Bitlis Valiliği Kültür Yay, 2002.
  • » Baysal, Ali Fuat. “Konya Selçuklu Taş İşçiliğinde Rûmî Motifler”. Geleneksel Mimarinin Yaşayan İnsan Hazineleri. Ed. Özlem Karakul. 115-125. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
  • » Baysal, Ali Fuat. “Konya’da Keluk bin Abdullah İmzalı İki Taç Kapının Tezyinatına Dair Bir Değerlendirme”. İslam Medeniyetinde Konya Uluslararası Sempozyumu Tebliğleri. Ed. Halit Eren. 33-51. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, 2018.
  • » Davies, N Jokiniemi E., Dictionary of Architecture and Building Construction. Elsevier Architectural Press, 2008.
  • » Demiriz, Yıldız, İslam Sanatında Geometrik Süsleme. İstanbul: Lebib Yalkın Yay. A.Ş, 2000.
  • » Doğan Ş., Nermin – Yazar, Turgay. “Anadolu Selçuklu ve Beylikleri Dönemi Mimari Süslemesinde, Küre, Küre ve Koni Kesiti/Kabara, Rozet”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 19 (Güz, 2013): 221-244.
  • » Durukan, Aynur. “Ak Han’ın Süsleme Programı”. Sanat Tarihinde İkonoğrafik Araştırmalar, Güner İnal’a Armağan. 143-160. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türk Halkbilimi Yayınları, 1993.
  • » Erdmann, Kurt, Das Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts., İstanbuler Forschungen, Bd. 21, 31, Berlin: Verlag Gebr. Mann, 1961.
  • » Esin, Emel, Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
  • » Görür, Muhammet. “Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları Kataloğu”. Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları. Ed. Hakkı Acun. 473-533. Ankara: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2007.
  • » Gün, Recep. Anadolu Selçuklu Mimarisinde Yazı Kullanımı. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi.1999.
  • » Cyril M. Harris, Dictionary of Architecture and Construction. New York: Fourth Edition. 2006. » Hasol, Doğan. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. 7. Baskı. İstanbul: Yem Yayınları, 1998.
  • » Karamağaralı, Beyhan, “İçiçe Daire Motiflerinin Mahiyeti Hakkında”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan, (1993), 249-270.
  • » Kuban, Doğan. Divriği Mucizesi Selçuklular Çağında İslam Bezeme Sanatı Üzerine Bir Deneme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 2010.
  • » Kuran, Aptullah. Anadolu Medreseleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1969
  • » Mülayim, Selçuk. Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler (Selçuklu Çağı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları,1982.
  • » Ögel, Semra. Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1966.
  • » Ögel, Semra. Anadolu’nun Selçuklu Çehresi. İstanbul: Akbank Yayınları Kültür ve Sanat Kitapları No:58, 1994.
  • » Öney, Gönül. Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları Maden Sanatı Metalwork. 2. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 1988.
  • » Sözen, Metin - Tanyeli, Uğur. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi. 1992.
  • » Şahin, Mustafa Kemal. (2013).“Anadolu’da Selçuklu Döneminde Niğde ve Kayseri Çevresinde Bulunan Taçkapılar Üzerine Bazı Düşünceler Some Ideas on PortalsLocated in Surroundings of Niğde and Kayseri in The Anatolian Seljuk Period”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Prof Dr. Hamza Gündoğdu Armağanı 6/25 (2013): 473-503.
  • » Uzunçarşılı, İsmail Hakkı – Edgüer, Rıdvan Nafiz. Sivas Şehri. Sivas: Türk Tarih Kurumu, 2014.
  • » Ünal, Hüseyin Rahmi. Osmanlı Öncesi Anadolu-Türk Mimarisinde Taç Kapılar. İstanbul: E.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları. 1982..
APA YAMAN B, ERTUNÇ Ç (2019). XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. , 127 - 147. 10.31591/istem.506613
Chicago YAMAN Bahattin,ERTUNÇ Çiğdem ÖNKOL XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. (2019): 127 - 147. 10.31591/istem.506613
MLA YAMAN Bahattin,ERTUNÇ Çiğdem ÖNKOL XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. , 2019, ss.127 - 147. 10.31591/istem.506613
AMA YAMAN B,ERTUNÇ Ç XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. . 2019; 127 - 147. 10.31591/istem.506613
Vancouver YAMAN B,ERTUNÇ Ç XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. . 2019; 127 - 147. 10.31591/istem.506613
IEEE YAMAN B,ERTUNÇ Ç "XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar." , ss.127 - 147, 2019. 10.31591/istem.506613
ISNAD YAMAN, Bahattin - ERTUNÇ, Çiğdem ÖNKOL. "XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar". (2019), 127-147. https://doi.org/10.31591/istem.506613
APA YAMAN B, ERTUNÇ Ç (2019). XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. İstem, 0(33), 127 - 147. 10.31591/istem.506613
Chicago YAMAN Bahattin,ERTUNÇ Çiğdem ÖNKOL XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. İstem 0, no.33 (2019): 127 - 147. 10.31591/istem.506613
MLA YAMAN Bahattin,ERTUNÇ Çiğdem ÖNKOL XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. İstem, vol.0, no.33, 2019, ss.127 - 147. 10.31591/istem.506613
AMA YAMAN B,ERTUNÇ Ç XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. İstem. 2019; 0(33): 127 - 147. 10.31591/istem.506613
Vancouver YAMAN B,ERTUNÇ Ç XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar. İstem. 2019; 0(33): 127 - 147. 10.31591/istem.506613
IEEE YAMAN B,ERTUNÇ Ç "XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar." İstem, 0, ss.127 - 147, 2019. 10.31591/istem.506613
ISNAD YAMAN, Bahattin - ERTUNÇ, Çiğdem ÖNKOL. "XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar". İstem 33 (2019), 127-147. https://doi.org/10.31591/istem.506613