İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği

Yıl: 2020 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 35 - 56 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34082/islamiilimler.748696 İndeks Tarihi: 10-02-2021

İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği

Öz:
Günümüzde Şiîlik denildiği zaman ilk akla gelen mezhep olan İmâmiy-ye Şîası, İslam dünyasında Ehl-i sünnet’ten sonraki en büyük grubu oluşturmaktadır. İmâmiyye Şîası, imâmiyet nazariyesine bağlı olarak birçok meselede Sünnîlerden farklı yaklaşımlar sergilemiştir. Onlardan birisi de kırâat konusudur. İmâmiyye Şîası’nın kırâatler konusundaki görüş farklılığı daha çok kırâatlerde mütevâtirlik ve ahruf-i seb’a me-selesinde ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte sahih yahut sahabe ve Ehl-i beyt’e nispet edilen kimi kırâatlerin İmâmiyye Şîası’nın görüşle-ri doğrultusunda kullanılması ve yorumlanması da önemli bir başlık oluşturmaktadır. Kırâat-tefsir ilişkisi bağlamında Sünnî ekole mensup müfessirlerin yorum ve yaklaşımları gerek müstakil kitap gerekse ma-kaleler düzeyinde birçok araştırmaya konu olmuştur. Buna mukabil İmâmiyye Şîası müfessirlerinin konuyla ilgili yaklaşımlarına gereği ka-dar yoğunlaşılmamıştır. Bu makalede, klasik dönem İmâmiyye Şîası’nın en önemli müfessirlerinden Ebû Ca’fer et-Tûsî’nin (ö. 460/1067) et-Ti-byân fî tefsîri’l- Kur’ân’ı ile Ebû Alî Hasan et-Tabersî’nin (ö. 548/1153) Mecme’ul-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân adlı eserinde, Şiî düşüncesinin öncelediği kimi konularda sahih veya şâz kırâatleri mezhebî sâiklerle yorum-layıp yorumlamadıklarının tespiti yapılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

THE EMPLOYMENT AND INTEPRETATION OF qirâ’ah IN A SECTA-RIAN WAY IN Imâmî Shî‘ite: THE EXAMPLE OF Tûsî -Tabarsî

Öz:
The Imâmî Shî‘ite, which is considered to be among one of the largest denominations after Ahl al-Sunnah, consists of the second major group in the Islamic world. The Imâmî Shî‘ite, has put forward different ap-proaches in a number of matters including the qirâ’ah, depending lar-gely on their theory of Imâmah. The main characteristic feature that distinguishes the Imâmî Shî‘ite from the other denominations is their particular approach to and understanding of the qirâ’ah depending on the doctrine of Imâme. This distinctive characteristic and differentiati-on in the qirâ’ah mainly comes about in the issues of mutawâtirât and the seven letters (al-ahrufu es-sab‘a) to a larger extent. However, the interpretation of either the common qirâ’ahs or the qirâ’ahs which are attributed to the Companions (ashab) and Ahl al-Bayt, in accordance with the opinions of Imâmî Shî‘ite can be seen as a significant component and of worth examining. The approaches of Sunnî mufassirs wit-hin the context of the relation of qirâ’ah-tafsir have been covered in a large corpus of books as well as articles. Nevertheless, the approaches of the Imâmî Shî‘ite scholars have historically seem to be neglected. In this article it was attempted to examine and determine whether the two significant mufassirs of Imâmî Shî‘ite, namely Abû Ca‘far at-Tûsî (d. 460/1067) and Abû Alî Hasan at-Tabarsî (d. 548/1153), the former in his at-Tibyân fî Tafsîr al-Qur’ân and the latter in his Majma‘u’l-Bayân fî Tafsîr al-Qur’ân, have interpreted the subjects in accordance with the major opinions of Imâmî Shî‘ite regarding sahih (authentic recitation) and shâdh (uncommon recitation) qirâ’ahs depending on the specific method of their own sect (mazhab), or not.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Â LÛ SÎ, Ebü’s-Senâ Şehâbeddîn MahmutRûhu’l.-me’ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-’azîm ve’s-seb’i’l-mes-ânî. Thk. Mâhir Habbûş. 3. Baskı. Dımeşk: Darü’r-Risâleti’l-’Â lemiyye, 1436/2015.
  • BABAÎ, Ali EkberTefsir. Ekolleri. çev. Kenan Hamurcu. İstanbul: el-Mustafa Yayınları, 2014.
  • BEYZÂ VÎ, Ebû Saîd Abdullah bÖ. merEnvâru’t.-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Thk. Muham-med Abdurrahman Maraşlî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs’l-‘Arabî, 1418/1998.
  • DAĞ , Mehmet. “Kıraat Farklılıklarınınİslam Hukukuna ve Metodolojisine Etkisi” Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Ü niversitesi, 1998.
  • DÖ NMEZ,İbrahim Kâfi. “Müt’a”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 174-180. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
  • EBÛ ‘UBEYD, Kâsım b. Sellâm b. Abdillâh el-Herevî.en-Nâsih ve’l-Mensûh. Thk. Mu- hammed b. Sâlih. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1418/1997.
  • FERRÂ , Ebû Zekariyyâ Yahyâ b. Ziyâd ed-Deylemî.Me’âni’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Yusuf en-Necât v. dğr. Mısır: Dâru’l-Mısrıyye, ty.
  • FEYZ-İ KÂÂŞ NÎ, Molla Muhsin Muhammed b. Şâh Mahmûd.Tefsîru’s- Sâfî. tsh. Hü- seyin A‘lemî. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemi li’l-Matbuat, 1402/1982.
  • FURÂ T EL-KÛ FÎ, Ebû’l-Kâsım Furât bİ.brahimTefsîru. Furât el-Kûfî. Thk. Muhammed el-Kâzım. Beyrut: Müessesetü’n-Nu‘man, 1412/1992.
  • GÖ KDEMİR, AhmetAli. b. Süleyman el-Mansûrî ve Meşhur Mısır Tarîki Kurrâları. Dok- tora Tezi, Yalova Ü niversitesi, 2017.
  • HABİBOV, Aslan. İlk Dönem Şiî Tefsir Anlayışı. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007. HAMMÛ Z,Abdülfettâh Ahmed. el-Haml ‘ale’l-civâr fî’l-Kur’âni’l-Kerim. Riyâd: Mekte- betü’r-Rüşd, 1405/1985.
  • İBN ATIYYE, Ebû Muhammed ‘Abdulhak bĞ. âlib b. ‘Abdirrahman b. Temmâm el-En-delûsî. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-’Azîz. Abdusselâm Abduşşâfî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1422/2001.
  • İBN EBÎ DÂ VÛD, Ebû Bekir Abdullah b. Suleymân es-Sicistânî.Kitâbü’l-Mesâhif. Thk. Muhammed b. Abduh. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 1423/2002.
  • İBN KESÎR, Ebü’l-Fidâ’İsmâil b.Ö mer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-’Azîm. Thk. Muhammed Selâme. Riyâd: Dâru Tayyibe, 1420/1999.
  • İBN MÜ CÂHİD, Ebû Bekir Ahmed b. Musa b. el-Abbâs et-Temîmî.Kitâbü’s-Seb‘a fi’l-kırâât. Thk. Şevkî Dayf. Kahire: Dâru’l-Ma‘rife, 1980.
  • İBNÜ’L-’ARABÎ, Ebûbekir Muhammed b. Abdillah.Ahkâmu’l- Kur’ân. Thk. Muham-med Bicâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, 1974.
  • İBNÜ’L-CEZERÎ, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dımeşkî.en-Neşr fi’l-kırââti’l-’aşr. Thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Â lemiy- ye, ts.
  • KUMMÎ, Ebû’l-Hasan Ali bİ.brâhimTefsîru’l.- Kummî. Kum: Dâru’l-Hücce, 1426/2005. KURTUBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmedel.-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdilmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
  • KUZUDİŞLİ, Bekir. “Şîa’da Metin Tenkidi Kriteri Olarak Hadislerin Kur’an’a Arzı-Tûsî’ninİstibsâr,’ıÖ rneği-”Şîa’nın. Hadis Anlayışı Üzerine İncelemeler. Der. ve çev. M. Macit Karagözoğlu-M. Enes Topal. İstanbul: Klasik, 2013.
  • KÜ LEYNÎ,Muhammed b. Ya’kûb. Furû’u’l-Kâfî. Nşr. Â lî Ekber el-Gıfârî. Tahran: Dâ-rü’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 1968.
  • MÂ TURÎDÎ, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd.Te’vîlâtu Ehli’s-sünne. Nşr. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 1426/2005.
  • MEİR, M. – BAR, Asher. “İmâmiye Şî’a’sının Kur’ân’a Eklemeler ve Kırâat Farklılıkları”. çev. Ö mer Kara - Mehmet DağEKEV. Akademi Dergisi 1/3 (1998): 207-235.
  • MUKÂ TİL B. SÜLEYMAN, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî.Tefsîru Mukâtil. Thk. Mahmut Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423/2002.
  • OKCU, Abdulmecit. “Taberî Tefsîrinde Abdest Ayetinin Yorumu ve Taberî’nin Konuyla İlgili GörüşleriÜ zerine Bazı Mülâhazalar”Atatürk. Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi. 19 (2003): 216-246.
  • Ö ZTÜRK, Mustafa. “Şiîİmâmî Kültürünün Genel Karakteristikleri”.Tarihten Günü-müze Kur’an’a Yaklaşımlar. Ed. Bilal Gökkır vd. 243-277. Ankara: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2010.
  • SA’LEBÎ, Ebûİshâk Muhammed bİ.brâhimel.-Keşf ve’l-beyân ‘an tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Abdullah Kesrevî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2004/1425.
  • SUYÛ TÎ, Ebû’l-Fadl Celâleddîn Abdurrahman b. EbîBekred.-Dürru’l-mensûr fi’t-tefsî-ri bi’l-me’sûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1983.
  • SÜ BHÂNÎ, CaferBuhûs. fi’l-milel ve’n-nihal. 2. Baskı. Kum: İdâretü’l-Havzeti’l-İlmiyye, 1992.
  • SÜ BHÂNÎ, CaferKülliyyât. fî ‘ilmi’r-ricâl. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1428/2007. ŞEYH SADÛ K,İbn Bâbeveyh el-Kummî.Kitâbü men lâ yahduruhu’l-fakîh. Thk. Hasan Mûsevî. Beyrut: Müessesetü’l-Alemî, 1986.
  • ŞEYH SADÛ K,İbn Bâbeveyh el-Kummî.Risâletü’l- i’tikâdâti’l-imâmiyye. Çev. Ethem Ruhi Fığlalı (Ankara: Ankara Ü niversitesi Basımevi, 1978.
  • TABERÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. CerîCâmi’u’lr.-beyân ‘an te’vîli ‘âyi’l-Kur’ân. Nşr. ‘Abdullâh b. ‘Abdilmuhsin et-Turkî. Dâru Hicr, 1422/ 2001.
  • TABERSÎ, Ebû Alî Hasan b. FazlMecme’ul.-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Lecne Mine’l-Mu- hakkıkîn. Beyrut: Müessesetü’l-A’lâ, 1415/1995.
  • TABERSÎ, Ebû Mansûr Ahmet b. Aliel.-İhticâc. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbûât, 1983.
  • TÛ SÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Hasen b. Aliet.-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Habib ‘Â milî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, ts.
  • TÛ SÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Hasen b. Ali.el-İstibsâr fî ma’htülife mine’l-ahbâr. Thk. Seyyid Hasen Horasân. Necef: Matbaatü’n-Necef, 1375/1956.
  • TÛ SÎ, Ebû Cafer Muhammed b. Hasen b. Aliel.-İktisâd fimâ yete’alleku fi’l-i’tikâd. Ne- cef: Cem’iyyetu Münteda, 1399/1979.
  • TÛ SÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Hasen b. Aliel.-Mebsût fî fıkhhi’l-imâmiyye. Tsh. Mu- hammed Bakır Behbudi. Tahran: Mektebetü’l-Murtazaviyye, t.y.
  • TÛ SÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Hasen b. AliTehzîbü’l.-ahkâm. Thk. H. Mûsevî Hora-san. 3. Baskı. Tahran: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 1390/1970.
  • YILDIZ, Süleyman. Klasik Dönem İmâmiyye Şîası Tefsirlerinde Kıraat Olgusu: Tûsî ve Tabersî Örneği. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2019.
  • YURDAGÜ R, Metin. “Ahbâriyye”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1: 490-491. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
  • ZECCÂ C, Ebûİshâkİbrâhîm b. es-Serî b. SehlMe’âni’l.-Kur’ân ve i’râbuhu. Nşr. Abdülcelîl Abdüh Şelebî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988.
  • ZEMAHŞERÎ, Mahmud bÖ. mer b. Muhammed el-Hârizmîel.-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâ-mizi’t-tenzîl. Thk. Muhammed Muavviz-Â dil Ahmed. Riyâd: Mektebetü’l-’U-beykân, 1998.
APA Yıldız S (2020). İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. , 35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
Chicago Yıldız Süleyman İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. (2020): 35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
MLA Yıldız Süleyman İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. , 2020, ss.35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
AMA Yıldız S İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. . 2020; 35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
Vancouver Yıldız S İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. . 2020; 35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
IEEE Yıldız S "İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği." , ss.35 - 56, 2020. 10.34082/islamiilimler.748696
ISNAD Yıldız, Süleyman. "İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği". (2020), 35-56. https://doi.org/10.34082/islamiilimler.748696
APA Yıldız S (2020). İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. İslami İlimler Dergisi, 15(1), 35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
Chicago Yıldız Süleyman İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. İslami İlimler Dergisi 15, no.1 (2020): 35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
MLA Yıldız Süleyman İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. İslami İlimler Dergisi, vol.15, no.1, 2020, ss.35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
AMA Yıldız S İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. İslami İlimler Dergisi. 2020; 15(1): 35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
Vancouver Yıldız S İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği. İslami İlimler Dergisi. 2020; 15(1): 35 - 56. 10.34082/islamiilimler.748696
IEEE Yıldız S "İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği." İslami İlimler Dergisi, 15, ss.35 - 56, 2020. 10.34082/islamiilimler.748696
ISNAD Yıldız, Süleyman. "İmâmiyye Şîası’nda Kırâatlerin Mezhebî Sâiklerle Kullanılması ve Yorumlanması: Tûsî-Tabersî Örneği". İslami İlimler Dergisi 15/1 (2020), 35-56. https://doi.org/10.34082/islamiilimler.748696