ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ
Yıl: 2018 Cilt: 16 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 89 - 112 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18317/kaderdergi.397003 İndeks Tarihi: 15-02-2021
ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ
Öz: Osmanlının son dönemleri ve Cumhuriyetin ilk yıllarında değişik eğitim kurumlarında kelam ilmidersleri veren Arapkirli Hüseyin Avni, Mâtürîdî gelenekten gelmesine rağmen Eş’ari geleneğin önemlibir kolu olan felsefî-kelamın da son dönem önemli temsilcilerindendir. Bu çalışmada Hüseyin Avni’ninbilgi anlayışı, kendi eserleri temel alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.Hüseyin Avni, yapılanbirçok bilgi tanımını eleştirmiştir. Mâtürîdî’ye ait olan tanımın güzel bir tanım olduğunu vurgulamıştır.Kendisi ise bilgi ile ilgili bir tanım denemesi yapmamıştır. Daha ziyade felsefe kelam tartışmalarının vebirbirlerine karşı reddiyelerin gündeme getirildiği tehâfüt geleneğine benzer bir bilgi tasnifiyapmaktadır.Bilginin kaynakları konusunda kelam geleneğine tam bir bağlılıkla bilginin kaynaklarınınüç olduğunu belirtir. Bunların duyular, haber ve akıl olduğunu söyler. Bu kaynakların her birinin ayrıalanla ilgili bilgiler getirdiğini ve bu bilgilerin güvenilebilir kesin bilgiler olduğunu söyler. Duyuları tektek ele alan Hüseyin Avni, kelamcıların kabul ettiği beş dış duyunun yanında İslam Filozoflarının kabulettiği beş iç duyuya da yer vererek felsefî kelamın izlerini yansıtmaktadır. Haber konusuna özellikle dedoğru haber konusuna değinerek resulün haberi ile daha ziyade hadisleri kastettiğini görmekteyiz.İlhamın sübjektif oluşu dolayısıyla kelamda delil olamayacağını belirtirken akıl hususunda hemkelamcıların hem de filozofların kabullerine yer vermektedir.
Anahtar Kelime: KNOWLEDGE, SOURCES OF KNOWLEDGE AND ITS VALUE IN HUSEYIN AVNI OF ARAPKIR
Öz: Hüseyin Avni of Arapkir was one of the representatives of philosophical Kalam, an important branch of the Ash’arî theological tradition, despite the fact that he belonged to the Matürîdî tradition. In this study, Avni's understanding of knowledge was tried to be revealed. Avni criticized many definitions of knowledge. He did not try to make his own definition of knowledge. He, however, made a classification of knowledge similar to that of the Tahâfut tradition. For him, sources of knowledge are the five senses, reason, and transmission (khabar). He argues that each of these sources offers information about a certain area, and that knowledge in the question was reliable. Avni gave place in his understanding of knowledge to five internal senses accepted by Islamic philosophers and five external senses accepted by theologians, thereby reflecting philosophical kalam attitude. He touched upon khabar pecifically to the right message. With message of Prophet, he meant the Hadith.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Alper, Ömer Mahir. “Küllî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.26: 539-40. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Âmidî, Seyfeddin. Ebkâru’l-Efkâr fi Usûli’d-Din. thk. Ahmed Ferid Müzeydî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
- Avni, Hüseyin. İlm-i Kelâm. Haz. Ebu’l-Ula ve Nşr. Eşref Edib. İstanbul: Sıratı Müstakim Matbaası, 1328.
- Avni, Hüseyin. “İlm-i Kelâm -İlim, İlmin Tarifi ve Adem-i Tarifindeki Mezâhib- ”.Cerîde-i İlmiyye, sy. 50 (Safer, 1338).
- Avni, Hüseyin. “İlm-i Kelâm-Aklın Meratibi, İlham-”.Cerîde-i İlmiyye, sy. 58 (Şaban, 1338).
- Avni, Hüseyin. “İlm-i Kelâm -Aksam-ı İlim-”. Cerîde-i İlmiyye, sy. 51 (Rebiyülevvel, 1338).
- Avni, Hüseyin. “İlm-i Kelâm -Esbab-ı İlim, Havâss-ı selime, Hiss-i Semi’ yahut Kuvve-i Sâmia -”. Cerîde-i İlmiyye, sy. 52 (Rebiyülahir, 1338).
- Avni, Hüseyin. “İlm-i Kelâm -Haber-i Resul, Akıl-”. Cerîde-i İlmiyye, sy. 57 (Recep, 1338).
- Avni, Hüseyin. “İlm-i Kelâm -Haber-i Sâdık-”. Cerîde-i İlmiyye, sy. 56 (Cemaziyülahır, 1338).
- Avni, Hüseyin. “İlm-i Kelâm -Hiss-i Basar yahut Kuvve-i Bâsıra, Hiss-i Şem’ yahut Kuvve-i Şâmme, Hiss-i Zevk yahut Kuvve-i Zâika, Hiss-i lems yahut Kuvve-i lâmise-". Cerîde-i İlmiyye, sy. 54 (Cemaziyülevvel, 1338).
- Avni, Hüseyin. “İlm-i Kelâm-Havas-ı Bâtına-”. Cerîde-i İlmiyye, sy. 55 (Cemaziyülahır, 1338).
- Bağdâdî, Ebul Berekât. Kitâbü’l-Muteber fi’l-Hikmeti’l-İlâhiye. Haydarabat: Dairetü’lMearifi’l-Osmaniye, 1358.
- Bursevî, Seyyid Ahmed Sıdki b. Ali. ŞerhuTasavvurât ve Tasdîkât -Mizanü'l-İntizam. Dersaâdet: Ahmed Kâmil Efendi Matbaası, 1327.
- Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l-Mevâkıf, trc. Ömer Türker. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
- Cüveynî, Ebu’l-Meâlî. Kitâbü’l-İrşâd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
- Çağırıcı, Mustafa. “Cüz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8: 149-150. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Dağ, Mehmet. “Eş’arî Kelâmında Bilgi Problemi”. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, sy. 4 (1980): 97-114.
- Demirtaş, Özlem. “Son Dönem kelamcılarından Arapkirli Hüseyin Avni ve İlm-i Kelâm Adlı Eseri”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2003.
- Kâdî Abdulcebbâr. el-Muğnî fi Ebvâbi’t-Tevhîdve’l-Adl -en-Nazar ve’l-Mearif-,thk. İbrahim Medkur ve Taha Hüseyin. Kahire, 1962.
- Kemal Paşazade. TahafütHaşiyesi. trc. Ahmet Arslan. Ankara: KBY, 1987.
- Nesefî, Ebu’l-Muîn. Tabsiratü’l-Edille, thk. Hüseyin Atay. Ankara: DİB Yayınları, 1993.
- Râzî, Fahreddin. Mefâtihu’l-Gayb: et-Tefsîru’l-Kebîr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
- Râzî, Fahreddin. el-Mahsûl fi İlmi’l-Usûl, thk. Muhammed Abdülkâdir Ata. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
- Râzî, Fahreddin. el-Mebâhîsu’l-Meşrikıyye fi İlmi’l-İlahiyyât ve’t-Tabi’îyyât. thk. Muhammed Mu’tasım Billah el-Bağdadî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, 1990.
- Râzî, Fahreddin. Şerh-u Uyûni’l-Hikme. Tahran: İsmailiyyan, 1415.
- Râzî, Fahreddin. Şerhu’l-İşârâtve’t-Tenbihât. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1290.
- Şengezer, Sinan. “Arapkirli Hüseyin Avni ve Kelâm İlmine Katkıları”. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2008.
- Tûsî, Alâeddin Ali. Tehafütü’l-Felasefe. trc. Recep Duran. Ankara: KBY, 1990.
- Yazıcı, Nesimi. “Cerîde-i İlmiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 7: 407- 408. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Yeğin, Abdullah, Abdulkadir Badıllı, Hekimoğlu İsmail ve İlham Çalım. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat. İstanbul: TÜRDAV Yayınları, 1990.
- Yurdagür, Metin. “Arapkirli Hüseyin Avni”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.3: 329-331. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
| APA | Bozkurt M (2018). ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. , 89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| Chicago | Bozkurt Mustafa ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. (2018): 89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| MLA | Bozkurt Mustafa ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. , 2018, ss.89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| AMA | Bozkurt M ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. . 2018; 89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| Vancouver | Bozkurt M ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. . 2018; 89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| IEEE | Bozkurt M "ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ." , ss.89 - 112, 2018. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| ISNAD | Bozkurt, Mustafa. "ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ". (2018), 89-112. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.397003 |
| APA | Bozkurt M (2018). ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. Kader, 16(1), 89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| Chicago | Bozkurt Mustafa ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. Kader 16, no.1 (2018): 89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| MLA | Bozkurt Mustafa ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. Kader, vol.16, no.1, 2018, ss.89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| AMA | Bozkurt M ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. Kader. 2018; 16(1): 89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| Vancouver | Bozkurt M ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ. Kader. 2018; 16(1): 89 - 112. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| IEEE | Bozkurt M "ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ." Kader, 16, ss.89 - 112, 2018. 10.18317/kaderdergi.397003 |
| ISNAD | Bozkurt, Mustafa. "ARAPKİRLİ HÜSEYİN AVNİ’DE BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE DEĞERİ". Kader 16/1 (2018), 89-112. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.397003 |
