Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 33 Sayfa Aralığı: 263 - 292 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 02-03-2021

Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi

Öz:
Kur’an’ı ve diğer dinî eserleri, tam ve doğru anlama gayesiyleyazılan metinler, şerh geleneğinin ilk örnekleri olarak kabul edilmiştir. Şerh alanında tarih boyunca bir taraftan dinî ve ilmî şerhler,diğer taraftan edebî şerhler yazılmıştır. Klasik Türk edebiyatı şerhgeleneğinde divan, tasavvufî-öğretici mesneviler, lugat, gazel ve kaside şerhlerinin ağırlıkta olduğu görülmüştür. Yûnus Emre, şerhgeleneğinde önemli şahsiyetlerden biri olarak kabul edilmiştir. Birçok müellif, onun hayat felsefesinden, dil-üslûp özelliklerinden vetemalarından etkilenmiş, bundan dolayı şiirlerine nazireler yazılmış,gazelleri taklit ve şerh edilmiştir. Araştırmalarımız neticesinde,Yûnus’un şârihi tespit edilemeyen, muhtemelen XVIII. ya da XIX.yüzyılda yazılmış olan yeni ve farklı bir şerhi bulunmuştur. Bu çalışmada Yûnus’un “Söylememek harcısı söylemegün hâsıdur / Söylemeklik harcısı gönüllerün pâsıdur” matlaıyla başlayan dokuz beyitli bu şiir şerhi incelenmiş ve şerhin transkripsiyonlu hâli verilmiştir. Yanı sıra şerh kavramı, literatürü ve geleneği; Yûnus Emre’nin diğer şiir şerhleri ve bunların şârihleri hakkında bilgi verilmiştir.
Anahtar Kelime:

The Tradition of Sharkh in Turkish Literature and Shāriḥ an Unknown Sharḥ of Yûnus Emre

Öz:
The texts of the Qurʾān and other religious works which are written for the purpose of a complete and proper understanding are the first examples of the tradition of sharh were accepted. In the field of sharḥ, religious and scientific sharḥs were written throughout history, and literary sharhs were written on the other. In classical Turkish literature, it was seen that diwan, mystic-educative masnawes, lexicon, ode and qaṣīda sharḥs were dominant. Yūnus Emre was considered as one of the important figures in the tradition of sharḥ. Many writers have been influenced by his life philosophy, language-style and themes. For this reason, we find nazires, imitation and sharḥ of odes in relation to his poems. As a result of our research, it is possible to determine the poet, the XVIII. or XIX. century, a new and different sharḥ was found. In this study, Yūnus Emre’s “Söylememek harcısı söylemegün hâsıdur / Söylemeklik harcısı gönüllerün pâsıdur” first couplet began with the nine poets began with the poetry of the poem has been examined and the transcription of the commentary has been given. As well as the concept of sharḥ, literature and tradition; other poetry sharḥs of Yūnus Emre and information about them were given.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed Vefik Paşa. Lehce-i Osmânî. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1308/1888.
  • Akkuş, Mehmet. Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî’nin (Salâhî) Hayatı ve Eserleri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1998.
  • Akkuş, Metin. “Metin Şerhi Geleneği Tarlan Mektebinden Haluk İpekten’e”. Yedi İklim Dergisi 32 (Kasım 1992): 67-68.
  • Aşkar, Mustafa. “Niyâzî-i Mısrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 166-169. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Atik, Hikmet. “Nakşî-i Akkirmanî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 334. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Atik, Hikmet. Nakşî Ali Akkirmanî Divânı. Sivas: Buruciye Yayınları, 2007.
  • Ayçiçeği, Bünyamin. “Klâsik Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve La’li-zâde Abdulbâkî’nin (ö. 1746) ‘Meslekü’l-Uşşâk’ Kasidesinin Şerhi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 7/32 (2014 ): 26-37.
  • Ayvazoğlu, Beşir. “Ahmet Kabaklı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2001: 24: 9-10.
  • Baş, Mehmet Şamil. “Türk-İslâm Edebiyatında Şerh Geleneği”. Türk İslam Edebiyatı El Kitabı. Ed. Ali Yılmaz. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014: 313-317.
  • Behzad, Sara. Şem‘î Şem‘ullâh ve Şerh-i Mahzenü’l-Esrâr (İncelemeTenkitli Metin-Özel İsimler Sözlüğü). Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 2017.
  • Bursevî İsmâil Hakkı, Mesnevî Şerhi Rûhu’l-Beyân, (Haz. İsmail Güleç), İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
  • Ceyhan, Semih. “Salâhî Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 17-19 İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Ceylan, Ömür. Böyle Buyurdu Sûfî. İstanbul: Kapı Yayınları, 2005.
  • Ceylan, Ömür. Tasavvufi Şiir Şerhleri. 3. Baskı. İstanbul: Kapı Yayınları, 2007.
  • Çavuşoğlu, Mehmet. Necâti Bey Dîvânı’nın Tahlili. İstanbul: MEB Yayınları, 1971.
  • Çelebioğlu, Amil. “Yûnus’un Bir Şiirinin Şerhi”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: MEB Yayınları, 1998: 553-561.
  • Çelebioğlu, Amil. “Yûnus’un Şiirleriyle İlgili Şerhler”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: MEB Yayınları, 1998, 547-552.
  • Dilçin, Cem. “Fuzûlî’nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi”. Türkoloji Dergisi 9/1 (1991): 43-98.
  • Erdoğan, Kenan. Niyazî-i Mısrî Hayatı Edebî Kişiliği Eserleri ve Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.
  • Kabaklı, Ahmet. Şiir İncelemeleri. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı, 1992.
  • Kara, İsmail. İlim Bilmez Tarih Hatırlamaz (Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not). İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
  • Kılıç, Atabey. “Dağılmış İncileri Toplama: Şerh Tasnifi Denemesi”. Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına I. Uluslararası Klasik Edebiyat Sempozyumu (İstanbul, 12-13 Nisan 2007), 363-369. İstanbul: İBB Yayınları, 2008.
  • Kortantamer, Tunca. “Gül Kasidesi”. Dergâh Dergisi 1/2-4 (Mart Nisan Mayıs 1990): 14-16.
  • Kortantamer, Tunca. “Teori Zemîninde Metin Şerhi Meselesi”. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 8 (1994): 1-10.
  • Kurnaz, Cemal. Hayâlî Bey Divânı’nın Tahlîli. İstanbul: MEB Yayınları, 1996.
  • Mehmed b. Mehmed Altıparmak. Üskübî’nin Şerh-i Telhîs’i, Haz. Atabey Kılıç. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, 1990.
  • Mustafa b. Şemseddîn el-Karahisarî. Ahterî-i Kebîr. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1321/1903.
  • Mustafa Safâyî Efendi. Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâidi’lEşâr): İnceleme-Metin-İndeks. Haz. Pervin Çapan. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2005.
  • Özemre, Ahmed Yüksel. Üsküdar’ın Üç Sırlısı. 2. Baskı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2004.
  • Pekolcay, A. Necla - Sevim, Emine. Yunus Emre Şerhleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991.
  • Sâlim Efendi. Tezkiretü’ş-Şuarâ. Haz. Adnan İnce. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2005.
  • Şemseddin Sâmî. Kāmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası, 1317/1899.
  • Şensoy, Sedat. “Şerh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 555-557. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
  • Tarlan, Ali Nihad. Metinler Şerhine Dair. İstanbul: Suhûlet Basımevi, 1937.
  • Tatcı, Mustafa. Risaletü’n-Nushiyye Tenkitli Metin. İstanbul: H Yayınları, 2008.
  • Tatcı, Mustafa. Yûnus Emre Dîvân’ı Tenkitli Metin. İstanbul: H Yayınları, 2008.
  • Tatcı, Mustafa. Yûnus Emre Şerhleri. İstanbul: H Yayınları, 2008.
  • Tatcı, Mustafa - Özbay, İbrahim. Niyâzî-i Mısrî Dîvânı Şerhi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
  • Timurtaş, Faruk Kadri. Yunus Emre Divanı. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, 1972.
  • Tosun, Necdet. “Reşehât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 8-9. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
  • Tökel, Dursun Ali. “Bir Gazel Anlam Bilimle Nasıl Anlaşılır?”. Dergâh Dergisi 150 (Ağustos 2002): 10-11, 23.
  • Yakıt, İsmail. Yunus Emrede Sembolizm-Çıkdım Erik Dalına. 3. Baskı. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2015.
  • Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2011.
  • Yazarı Bilinmiyor. “Şerh-i Gazel-i Yûnus”. Mecmû’a-i Eş’âr. Çorum Hasanpaşa Yazma Eserler Kütüphanesi. 19 Hk 3024-3 / 20a- 21a.
  • Yekbaş, Hakan. “Metin Şerhi Geleneği Çerçevesinde Şârihlerin Divan Şiirine Yaklaşımları”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 23 (Bahar 2008): 189-217
  • Yıldırım, Yusuf. “Salâhî-i Uşşâkî’nin Manzum Kasîde-i Münferice Tercümesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (Aralık 2015): 87-108.
  • Yılmaz, Ali- Akkuş, Mehmet. Hüseyin Vassaf, Sefîne-i Evliyâ. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011, 2: 299-300.
  • Yılmaz, Ozan. “Klâsik Şerh Edebiyatı Literatürü”. Türkiye Araştırrmaları Literatür Dergisi 5/9, (2007): 271-304.
  • Yurtsever, M. Murat. İsmâil Hakkî Dîvânı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1990.
APA KIRAZ S (2019). Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. , 263 - 292.
Chicago KIRAZ SEYDI Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. (2019): 263 - 292.
MLA KIRAZ SEYDI Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. , 2019, ss.263 - 292.
AMA KIRAZ S Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. . 2019; 263 - 292.
Vancouver KIRAZ S Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. . 2019; 263 - 292.
IEEE KIRAZ S "Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi." , ss.263 - 292, 2019.
ISNAD KIRAZ, SEYDI. "Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi". (2019), 263-292.
APA KIRAZ S (2019). Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(33), 263 - 292.
Chicago KIRAZ SEYDI Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.33 (2019): 263 - 292.
MLA KIRAZ SEYDI Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.33, 2019, ss.263 - 292.
AMA KIRAZ S Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 0(33): 263 - 292.
Vancouver KIRAZ S Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 0(33): 263 - 292.
IEEE KIRAZ S "Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi." Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.263 - 292, 2019.
ISNAD KIRAZ, SEYDI. "Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (2019), 263-292.