OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ

Necmeddin GÜNEY (Necmettin Erbakan Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi, İslam Hukuku Anabilim Dalı)
Mütefekkir
4 1
Yıl: 2019 Cilt: 6 Sayı: 11 Sayfa Aralığı: 13 - 32 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30523/mutefekkir.584338 İndeks Tarihi: 03-03-2021

OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ

Öz:
Vakıflar, İslam medeniyetinin önemli unsurlarından birini teşkil eden hayır kurumlarıdır. Vakıfların faaliyet alanı tarihi süreç içinde genişlemiş ve özellikle Osmanlı döneminde paranın vakfedilmesi uygulaması kısa sürede yaygınlaşmıştır. İlke olarak, vakfedilen malın gayri menkul/akar olması esastır. Bu sebeple, para vakıfları konusunda ciddi tartışmalar ortaya çıkmış ve özellikle Kanuni döneminde Ebüssuûd Efendi (ö. 982/1574) ve Çivizâde Muhyiddin Mehmed Efendi (ö. 954/1547) gibi ulemânın karşılıklı olarak kaleme aldığı risalelerde tez ve anti tezler ortaya konularak mesele derinlemesine tartışılmıştır. Tartışmaların yoğun yaşandığı dönemde henüz genç bir medrese talebesi olan Birgivî (ö. 981/1573), 1548’de Kanûnî’nin emriyle konu nihai olarak para vakıfları lehine karara bağlanmasına rağmen, sonraki yıllarda kaleme aldığı eser ve risalelerde paranın vakfının cevazına ve mevcut uygulama biçimine karşı çıkmıştır. Çalışmamız, konunun fıkhi ve tarihi arka planını, önceki tartışmaların taraflarını muhtasar biçimde ele aldıktan sonra, İmam Birgivî’nin konuyla ilgili görüş ve eleştirilerini, konuya değindiği dört eseri çerçevesinde ortaya koymaya çalışacaktır.
Anahtar Kelime:

A Strong Opposition to Cash Waqf Practice in the Ottoman Empire: Imam Birgivî's Opinions Against Cash Waqfs

Öz:
Waqfs are charities that constitute one of the important elements of Islamic civilization. The scope of activities of the foundations expanded in the historical process and the application of cash waqfs in the Ottoman period became widespread in a short time. In principle, a waqf can only be established based on real estate property. For this reason, serious debates arose about cash waqfs especially in the period of Kanuni, the thesis and anti-theses were put forward in the treatises written by the ulema such as Ebussuûd Efendi (d. 982/1574) and Çivizâde Muhyiddin Mehmed Efendi (d. 954/1547). Imam Birgivî (d. 981/1573), was a young madrasa student during the time when the discussions were intense. Although the subject was decided in favor of the cash waqfs with the order of Kanûnî in 1548, he opposed this practice in the works and treaties he wrote in the following years. Our study, after discussing the fiqh related and historical background of the subject, and the parties of the previous debates, will try to put forward the opinions and criticisms of Imam Birgivî on the subject within the frame of his four treatises on this subject.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akgündüz, Ahmet. Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri. 9 Cilt. İstanbul: Fey Vakfı Yayınları, 1990.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kâmûsu. İstanbul: y.y., ts.
  • Birgivî, Muhyiddîn Muhammed b. Pir Ali, Risale li ibtâli vakfi’n-nukûd, İstanbul, 1240.
  • Birgivî, Muhyiddîn Muhammed b. Pir Ali, es-Seyfü’s-sârim fî ademi cevâzi vakfi’l-menkul ve’d-derâhim, (Taşbaskı dokuz risale kapsamında). İstanbul: y.y., 1280.
  • Birgivî, Muhyiddîn Muhammed b. Pir Ali. İnkâzü'l-hâlikîn. Thk. Hüsameddin b. Mûsa Affâne. Kudüs: y.y., 2002.
  • Birgivî, Muhyiddîn Muhammed b. Pir Ali. et-Tarîkatü’l-Muhammediyye ve’s-sîratü’l-Ahmediyye. Thk. Muhammed Rahmetullah Nedvî. Dımeşk: y.y., 1432/2011. Burhâneddin el-Buhârî,
  • Burhâneddin (Burhanü’ş-şeria) Mahmud b. Ahmed Merğînânî. el-Muhîtu’l-burhânî fi’l-fıkhi’n-Nu‘manî. Thk. Abdulkerîm Sâmî el-Cundî. 9 Cilt. Beyrut: y.y., 1424/2004.
  • Derdîr, Ebu’l-Berekât Sîdî Ahmed b. Muhammed. eş-Şerhu’s-sağîr alâ Akrabi’l-mesâlik ilâ mezhebi’l-İmâm Mâlik. Nşr. Ahmed Sa‘d Ali. 2 Cilt. Kahire: el-Bâbî el-Halebî, 1372/1952.
  • Döndüren, Hamdi. İslâm Hukukuna Göre Günümüzde Vakıf Meseleleri. İstanbul: Erkam Yayınları, 2016.
  • Dumlu, Emrullah. “XVI. Yüzyıl Osmanlı Uleması Arasında Para Vakıfları Etrafında Cereyan Eden Tartışmalar (Ebussuûd, İbn Kemal - Çivizâde, Birgivî)”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 44/2 (2015): 303-337.
  • Günay, Hacı Mehmet. “Vakıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 42: 475-479. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
  • İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer. Hâşiye Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. 8 Cilt. İstanbul, 1985.
  • İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. 9 Cilt. Kahire: y.y., 1968.
  • İpşirli, Mehmet. “Şeyhülislâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 91-96. İstanbul, TDV Yayınları, 2010.
  • Karâfî, Ebu’l-Abbâs Şehabeddin Ahmed b. İdrîs (684/1285). ez-Zehîra. Thk. Muhammed Haccî. 14 Cilt. Beyrut: y.y., 1994.
  • Karataş, Hasan. “The Cash Waqfs Debate of 1545-1548: Anatomy of a Legal Debate at the Age of Süleyman the Lawgiver”. İnsan ve Toplum 1/1 (2011): 45-66.
  • Kaya, Süleyman - Durmuş, Muhammed Emin - Bektaş, İsmail. “Muhasebe Kayıtları Işığında 18. Yüzyıl Para Vakıflarının Nakit İşletme Yöntemleri”. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi 3/3 (2017): 50-62.
  • Kaya, Süleyman. “17. Yüzyıl Sonlarında Muhalif Bir Metin: Muhammed b. Hamza el-Aydînî’nin Bey’u’l-Îne Risalesi”. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 14/26 (2009): 97-112.
  • Kâtip Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah el-İstanbûlî (1067/1657). Keşfu’z-zunûn an esâmi’l-kütübi ve’l-funûn. Nşr. Şerafettin Yaltkaya - Kilisli Rifat Bilge. 2 Cilt. İstanbul: y.y., 1971.
  • Kudûrî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Muhammed. et-Tecrîd: el-Mevsûatü'l-fıkhiyyetü'l-mukârane. Thk. Muhammed Ahmed Sirâc - Ali Cuma. 12 Cilt. Kâhire: y.y., 2004.
  • Kurt, İsmail. Para Vakıfları: Nazariyat ve Tatbikat. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1996.
  • Mandaville, Jon E. "Usurious piety: The Cash Waqf Controversy in the Ottoman Empire". International Journal of Middle East Studies, 10/3 (1979): 289-308.
  • Martı, Huriye. Birgivî Mehmed Efendi. Ankara, 2008.
  • Merğînânî, Burhânuddîn Ebu’l-Hasen Ali b. Ebû Bekir. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî (Fethu’l-Kadîr’le birlikte). 9 Cilt. Kahire: y.y., 1389/1970.
  • Okur, Kâşif Hamdi. “Para Vakıfları Bağlamında Osmanlı Hukuk Düzeni ve Ebüssuûd Efendinin Hukuk Anlayışı Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7-8, (2005): 33-58.
  • Ömer Hilmi Efendi. İthâfu’l-ahlâf fî ahkâmi’l-evkâf. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1307.
  • Özcan, Tahsin. Osmanlı Para Vakıfları: Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2003.
  • Özkan, Mehmet. XVI. Yüzyıl Osmanlı Âlimi ve Fakihi Muhammed Birgivî’nin Fıkhî Meselelere Yaklaşımı. Bursa: Emin Yayınları, 2016.
  • Serahsî, Ebu Bekir Muhammed b. Ebû Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: y.y., 1414/1993.
  • Şimşek, Mehmet. “Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerine Münakaşalar”. AÜİFD 27 (1985): 207-220.
  • Şîrâzî, Ebu İshak Cemaleddin İbrahim b. Ali. el-Mühezzeb. 3 Cilt. Thk. Zekeriyya Umeyrat. Beyrut: y.y., 1995/1416.
  • Trablûsî, Burhâneddin İbrahim b. Musa. el-İs‘âf fî ahkâmi’l-evkâf. 2. Baskı. Mısır: y.y., 1320.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. 8 Cilt. Ankara: y.y., 1983.
  • “Vakf”, el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. 44: 108-222. Kuveyt: Vezaratu'l-Evkaf ve'ş-Şuûni'l-İslâmîyye, 2006.
  • Yüksel, Emrullah. “Birgivî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 191-194. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
APA Güney N (2019). OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. , 13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
Chicago Güney Necmeddin OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. (2019): 13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
MLA Güney Necmeddin OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. , 2019, ss.13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
AMA Güney N OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. . 2019; 13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
Vancouver Güney N OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. . 2019; 13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
IEEE Güney N "OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ." , ss.13 - 32, 2019. 10.30523/mutefekkir.584338
ISNAD Güney, Necmeddin. "OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ". (2019), 13-32. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.584338
APA Güney N (2019). OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. Mütefekkir, 6(11), 13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
Chicago Güney Necmeddin OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. Mütefekkir 6, no.11 (2019): 13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
MLA Güney Necmeddin OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. Mütefekkir, vol.6, no.11, 2019, ss.13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
AMA Güney N OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. Mütefekkir. 2019; 6(11): 13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
Vancouver Güney N OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ. Mütefekkir. 2019; 6(11): 13 - 32. 10.30523/mutefekkir.584338
IEEE Güney N "OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ." Mütefekkir, 6, ss.13 - 32, 2019. 10.30523/mutefekkir.584338
ISNAD Güney, Necmeddin. "OSMANLI’DA PARA VAKFI UYGULAMASINA GÜÇLÜ BİR İTİRAZ: İMAM BİRGİVÎ’NİN PARA VAKFI ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLERİ". Mütefekkir 6/11 (2019), 13-32. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.584338
Sayfa Oluşturulma Tarihi
17-04-2024 18:30

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları