Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka
Yıl: 2018 Cilt: 18 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 369 - 386 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33420/marife.383557 İndeks Tarihi: 11-03-2021
Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka
Öz: Haçlılar’ın Yakındoğu’ya geldikleri yıllarda (1098-99), Abbasî ve Fatımî yöneticileri yanında, kudretli Büyük Selçuklu Sultanları ve onların Suriye’deki kolu hüküm sürüyordu. Buna rağmen Haçlılar, Kudüs dâhil önemli bölgeleri ele geçirip, bölgede tutunmayı başarabilmişlerdi. Bunun nedeni ise, Müslümanlar arasında kıskançlık ve saltanat mücadelelerinden kaynaklanan bölünmüşlük idi. Onların bu mücadelelerinde kendilerine zaman zaman Haçlılardan ve bölgedeki diğer unsurlardan aldıkları yardımlar da etkili oluyordu. Buna en önemli örneklerden biri de Dübeys b. Sadaka’nın Haçlılarla yaptıkları kirli ittifaklardır. Hille’de bir bedevî şeyhi olan Dübeys, Haçlılar ve Müslümanlar arasında gidip gelen kişiliği ve babasının ölümünden sorumlu tuttuğu Abbasî Halifeliğine düşmanlığı ile bu dönemde önemli rol oynamış bir şahsiyettir. Dübeys, Selçukluların Abbasî halifesi ile olan ilişkileri ve onların Musul politikaları için de önemli bir kişiliktir. Dübeys’in bu makalemizde ele alacağımız hayatı, bu süreci bütün çıplaklığı ile ortaya koyacak önemli olaylar ve hadiseler ile doludur.
Anahtar Kelime: A Bedouin Headman in Hille: Dubeys b. Sadaka
Öz: n the years of the Crusaders’ coming to the Near East (1098-99), alongside the Abbasid and Fatimids rulers, the mighty Great Seljuk Sultans and their arm in Syria ruled. Nevertheless, the Crusaders managed to seize important regions, including Jerusalem, and to hold on to the region. The reason for this was the split between Muslims and jealousy and sovereignty. In their struggles, they received help from the Crusaders and other elements in the region from time to time. One of the most important examples is Dubays b. Sadaka’s dirty alliance with the Crusaders. Dubays, a bedridden sheikh in Hille, was a personality who played an important role in this period due to his hostility to the Abbasî Caliphate that he held responsible for his personality and the death of his father between the Crusaders and Muslims. Dubays is an important figure for the relations of the Seljuks with the Abbasid caliph and their Mosul policies. The life of Dubays in this article is full of important events and events that will nakedly reveal this process.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Abdülaziz Sâlim. Târîhu’l-Mağrib fi’l-Asri’l-İslâmî. İskenderiye: y.y., ty.
- Alptekin, Coşkun. “Aksungur el-Porsukî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 297. İstanbul: TDV Yayınları 1989.
- Asbridge, Thomas. Haçlı Seferleri. Trc. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
- Azîmî. Azîmî Tarihi. Trc. Ali Sevim. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
- Azimli, Mehmet. Diyarbakır ve Çevresinin Müslümanlaşma Süreci. Çizgi Kitabevi. Konya 2010. Bosworth, C. E. “The Iranian World”. The Cambridge History of Iran. Cambridge: 1986. Bosworth, C. E. İslâm Devletleri Tarihi. Trc. E. Merçil- M. İpşirli. İstanbul: Ünal Matbaası, 1980. Brockelmann, C. İslâm Milletleri ve Milletleri Tarihi. Trc. Neşet Çağatay. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1964.
- Cahen, Claude, “Barkyaruk”, Encyclopedia of Islam, 1: 1053. Leiden: Brill Press, 1971.
- Cahen, Claude. Haçlı seferleri Zamanında Doğu ve Batı. Trc. Mustafa Daş. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2016.
- Demirkent, Işın. Urfa Haçlı Kontluğu, 1118-1146. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1994.
- Ebû Şâme. Kitâbu’r-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn. Thk. İbrahim ez-Zeybek. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1997.
- Ebu’l-Fidâ. el-Muhtasar fi Ahbari Beşer. Kahire: el-Matbaatü’l-Hüseyniyyeti’l-Mısriyye, ty.
- ed-Deşrâvî, Ferhat. el-Hilâfetü’l-Fâtımiyye bi’l-Mağrib. Trc. Hammâdî es-Sâlihî, Beyrut: y.y., 1994.
- el-Ömerî, İbn Fazlullah. Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr. Kahire: y.y., 1985.
- en-Nüveyrî, Şihâbüddin. Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, Kahire: Dâru’l-Kütüb, 1423.
- et-Tâlib, İmâdüddin Halil. “Irak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 90. İstanbul: TDV Yayınları 1999.
- Farhad Daftary. İsmâilîler, Tarihleri ve Öğretileri. Trc. Ahmed Fethi. İstanbul: Melisa Matbaacılık, 2017.
- Göğebakan, Göknur. “Malatya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 469. Ankara: TDV Yayınevi 2003,
- Haçlı Tarihi. Anonim. Trc. Ergin Ayan. İstanbul: Selenge Yayınları, 2013.
- Hagenmeyer, H. Anonymi Gesta Francorum. Heidelberg: Carl Winters Universiates Buchhandlung, 1890.
- Halm, H. The Empire of the Mahdi the Rise of the Fatimids. Trc. M. Bonner. Leiden: Brill Press, 1994.
- Harîrî. Makâmât. Beyrut: y.y., ty.
- Hemdânî. Sıfatü Cezîreti’l-Arab. Nşr.: Muhammed b. Ali el-Ekvâ’. Riyâd: y.y., 1397/1977.
- Heyd, W. Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. Trc. Enver Ziya Karal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
- Hillenbrand, Carole. Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri. Trc. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Melisa Matbaacılık, 2015.
- Holt, P. M. Haçlılar Çağı, XI. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. Trc. Özden Arıkan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
- I. ve II. Haçlı Seferleri Vekayinamesi. Trc. Vedii İlmen. İstanbul: Yaba Yayınları, 2005.
- İbn Haldun. el-İber ve Divanu Mübtedei ve’l-Haber fi Tarihi Arab ve’l-Berber. Thk. Halil Şahade. Beyrut: y.y., 1408/1988.
- İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman. Thk. İhsan Abbas. Beyrut: y.y., 1900-1904.
- İbn Havkal. X. Asır’da İslâm Coğrafyası. Trc. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınları 2014.
- İbn Hurdazbih. el-Mesâlik ve’l-Memâlik, Leiden: Brill Press, 1889.
- İbn Kesir. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Thk. Ahmed Abdülvahhab Fetîh. Kahire: Dâru’l-Hadis 1413/1992.
- İbn Tağrîberdî. en-Nücûmü’z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve’l-Kâhire. Mısır: Dâru’l-Kütüb, tr.
- İbn Vâsıl. Müferrücü’l-Kurûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. Thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl ve diğerleri. Kahire: el-Matbaatu’l-Emîriyye, 1377/1957.
- İbnu’l-Adîm. Zübdetü’l-Haleb fî Tarîhi Haleb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiye, 1417/1996.
- İbnu’l-Cevzî. el-Muntazam fî Tarîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem. Nşr. F. Krenkov. Haydarâbâd: y.y., 1357-59/1938-40.
- İbnu’l-Esir. el-Kâmil fi’t-Tarih. Tsh. Muhammed Yusuf ed-Dekkâk. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1407/1987.
- İbnu’l-Kalânisî. Şam Tarihine Zeyl, I. ve II. Haçlı Seferleri Dönemi. Trc. Onur Özatağ. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
- İbnu’l-Kelbî. Cemheretü’n-Neseb. Nşr. Nâci Hasan. Beyrut: y.y., 1407/1986.
- İbnü’l-Adîm. Buğyetü’t-Talep fi Tarihi Halep. Thk. Süheyl Zekkar, Dâru’l-Fikr, yy.
- İbnü’t-Tıktakâ. el-Fahrî fi’l-Âdâbi’s-Sultâniyye ve’d-Düveli’l-İslâmiyye. Beyrut: Dâru Sadr, tr.
- Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemu Kabâili’l-Arab. Beyrut: y.y., 1402/1982.
- Klausner, C. L. The Seljuk Vezirate A Study of Civil Administration 1055-1194. Massachusetts: y.y., 1973.
- Köymen, M. Altan. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. Ankara: y.y., 1984.
- Lane- Pool, Stanley. Saladin and the Fall of the Kingdom of Jerusalem. Londra: y.y., 1898.
- Maalouf, Amin. Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri. Trc. M. A. Kılıçbay. İstanbul: Telos Yayıncılık, 1977.
- Mukaddesî. İslâm Coğrafyası (Ahsenü’t-Tekâsim). Trc. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2015.
- Nicholson, R. L. Tacred. Chicago: y.y., 1940.
- Nicolle, David. Birinci Haçlı Seferi 1096-1099. Trc. L. Ece Sakar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
- Nicolle, David. İkinci Haçlı Seferi, 1148. Trc. L. Ece Sakar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
- Ocak, Ahmet. Selçuklular’ın Dinî Siyâseti. İstanbul: y.y., 2002.
- Özaydın, Abdülkerim. “Dânişmendliler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8: 470. İstanbul: TDV Yayınları 1993.
- Özaydın, Abdülkerim. “Dübeys b. Sadaka”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 14. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
- Özaydın, Abdülkerim. “Mezyedîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 550. Ankara: TDV Yayınları, 2004,
- Özgüdenli, Osman Gazi. “Selçuklu Hilâfet Münâsebetlerinde Bir Dönüm Noktası: Halife el-Müstarşid’in Katli Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, XXXIX/9, İstanbul: 2004, 1-35.
- Paine, Mike. Haçlı Seferleri, Trc. Cumhur Atay, İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2011.
- Reşîdüddîn Fazlullah. Câmiu’t-Tevârîh, Selçuklu Devleti. Farsça’dan Trc. Erhan Göksu-H. Hüseyin Güneş, İstanbul: Selenge Yayınları, 2011.
- Runciman, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. Trc. Fikret Işıltan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
- Sarmış, İbrahim. “Haysa Beysa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1998, 17: 79.
- Sem’ânî. el-Ensâb. Nşr. Abdullah Ömer el-Bârûdî. Beyrut: y.y., 1408/1988.
- Sevim, Ali. Suriye Selçukluları. Ankara: Dil ve Tarih Fakültesi Basımevi, 1983.
- Sevim, Ali. Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi. Ankara: y.y., 1983.
- Sıbt İbnu’l-Acemî. Künûzü’z-Zeheb fî Târîhi Haleb. Halep: Dâru’l-Kalem, 1417.
- Sıbt İbnu’l-Cevzî. Mir’atu’z-Zaman fi Tevarihi’l-A’yan. Thk. Muhammed Berekât vdğ. Dımaşk: y.y., 1434/2013.
- Şankıtî, Muhammed b. el-Muhtar. Haçlı Savaşlarının Etkisi Altında Şiî Sünnî İlişkileri. Trc. İdris Çakmak. İstanbul: Mana Yayınları, 2016.
- Şeker, Mehmet. “Hil’at”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları 1998, 18: 24.
- Şerîşî. Şerhu Makâmâti’l-Harîrî. Nşr. M. Ebü’l-Fazl, Beyrut: y.y., 1413/1992;
- Urfalı Mateos. Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). Trc. Hrant Andreasyan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
- Usta, Aydın. Müslüman-Haçlı Siyâsî İttifakları: Çıkarların Gölgesinde Haçlı Seferleri. İstanbul: y.y., 2008.
- William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. Trc. Emily Atwater Babcock-A. C. Krey. New York: Colombia Universty Press, 1943.
- Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Büldân. Thk. Abdülaziz el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1410/1990.
- Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Üdebâ’: İrşâdü’l-Erîb. Nşr. Ahmed Ferîd Rifâî. Kahire: y.y., 1355-57/1936-38,
- Yazıcı, Nesimi. İlk Türk İslâm Devletleri Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
| APA | KARAKUS N (2018). Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. , 369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| Chicago | KARAKUS NADIR Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. (2018): 369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| MLA | KARAKUS NADIR Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. , 2018, ss.369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| AMA | KARAKUS N Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. . 2018; 369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| Vancouver | KARAKUS N Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. . 2018; 369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| IEEE | KARAKUS N "Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka." , ss.369 - 386, 2018. 10.33420/marife.383557 |
| ISNAD | KARAKUS, NADIR. "Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka". (2018), 369-386. https://doi.org/10.33420/marife.383557 |
| APA | KARAKUS N (2018). Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 18(2), 369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| Chicago | KARAKUS NADIR Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 18, no.2 (2018): 369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| MLA | KARAKUS NADIR Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, vol.18, no.2, 2018, ss.369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| AMA | KARAKUS N Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2018; 18(2): 369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| Vancouver | KARAKUS N Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2018; 18(2): 369 - 386. 10.33420/marife.383557 |
| IEEE | KARAKUS N "Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka." Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 18, ss.369 - 386, 2018. 10.33420/marife.383557 |
| ISNAD | KARAKUS, NADIR. "Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka". Marife Dini Araştırmalar Dergisi 18/2 (2018), 369-386. https://doi.org/10.33420/marife.383557 |
