Yıl: 2019 Cilt: 19 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 249 - 264 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33420/marife.526711 İndeks Tarihi: 17-03-2021

Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti

Öz:
Eş‘arî, mütekellim vasfının yanında aynı zamanda usûlî kimliğiyle bilinmektedir. Biyografik çalışmalarda Eş‘arî’nin fıkhî kimliğine ilişkin farklı değerlendirmelerin olduğu görülmektedir. Ancak Eş‘arî, fıkıh usûlünde herhangi bir mezhebe bağlı olmayıp, kendine özgü görüşleri vardır. Binaenaleyh Eş‘arî’nin fıkıh usûlüne ilişkin bazı görüşleri genelde pek çok usûlcünün özelde Şâfi‘î’nin görüşlerinden farklıdır. İşte bu çalışmada Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye veya Şâfi‘î mezhebinin yerleşik görüşlerine muhalefeti ve bu muhalefetin sonuçları ele alınmaktadır. Eş‘arîlik ve Şâfi‘îliğin tarihsel süreçte eklektik bir yapı arz ettiği dikkate alındığında Eş‘arî’nin, Şâfi‘î’ye muhalefetinin, Şâfi‘î mezhebinde fikirsel bir hareketliliğe neden olduğu muhakkaktır. Eş‘arî/Eş‘arîlik kaynaklı olan bu hareketliliğin, Şâfi‘î fıkıh usûlünün gelişimine etkisini ortaya çıkarmayı amaçladığımız bu çalışma, bir noktada fıkıh usûlündeki farklılaşmaya ve değişime işaret etmektedir.
Anahtar Kelime:

Ash‘arī’s Disagreement with Shafi‘ī Over Islamic Legal Methodology

Öz:
In addition to being an Ash‘arite theologian Ashh’ari was also a theoretician of usûl al-fiqh. Although there are different evaluations of Ash‘ari's fiqh identity in biographical studies, it is necessary to say that the Shâfi'î school has embraced him strongly. However, Ash‘arî has his own authentic views in usûl al-fiqh without being connected to any sect. Some of the views defended by Ash‘arî in usûl al-fiqh differ from the views of Shâfi‘î. This study deals with Ash‘arî’s opposition to Shafi’i and the established views of Shâfi‘î sect and the results of this opposition. Given the fact that Ash‘arî and Shâfi‘î represent an eclectic structure in the historical process, it is certain that Ash’ari’s opposition to Shâfi‘î has caused an intellectual dynamism in Shâfi‘î sect. This study in which we aim to reveal the effect of this dynamism stemming from Ash‘arî/Ash’arism on the development of Shafi's usûl al-fiqh points to the differentiation and change in the usûl al-fiqh.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Âmidî, Ebu’l-Ḥasen Seyfuddîn ʿAlî b. Muḥammed b. Sâlim es-Saʿlebî. el-İḥkâm fî uṣûli’l-aḥkâm. Thk. ʿAbdurrazzâḳ ʿAfîfî. 4 Cilt. Beyrut; Dimeşḳ: el-Mektebu’l-İslâmî, 1402.
  • Akay, İhsan. Şâfiî Usûl Geleneğinde İmam Şâfiî’ye Muhalif Görüşler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
  • Beyḍâvî, Nâsırüddîn Ebû Sa‘îd (Ebû Muhammed) Abdullâh b. ‘Umer b. Muḥammed el-Beyḍâvî. Minhâcu’l- vuṣûl ilâ ‘ilmi’l-uṣûl. Thk. Suleym Fehd Seb‘aniyye. Dimeşḳ: Dâru’l-Beyrûtî, 2009/1430.
  • Cüveynî, İmâmu’l-Ḥarameyn Ebu’l-Me‘âlî Ruknuddîn ‘Abdulmelik b. ‘Abdillâh b. Yûsuf. el-Burhân fî uṣûli’l- fıḳh. 2 Cilt. Thk. ‘Abdul‘azîm Maḥmûd ed-Dîb. 2 Cilt. Mıṣır: Dâru’l-Vefâ, 2012/1433.
  • Cüveynî, İmâmu’l-Ḥarameyn Ebu’l-Me‘âlî Ruknuddîn ‘Abdulmelik b. ‘Abdillâh b. Yûsuf. Muġisu’l-ḫalk fî tercîhi’l-ḳavli’l-ḥaḳḳ. Beyrût: el-Mektebetu’l-‘Aṣriyye, 2003/1424.
  • Cüveynî, İmâmu’l-Ḥarameyn Ebu’l-Me‘âlî Ruknuddîn ‘Abdulmelik b. ‘Abdillâh b. Yûsuf. Kitâbu’t-talḫîs fî usûli’l-fıḳh. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, ts.
  • Cüveynî, İmâmu’l-Ḥarameyn Ebu’l-Me‘âlî Ruknuddîn ‘Abdulmelik b. ‘Abdillâh b. Yûsuf. Metnu’l-Varaḳāt. Riyâd: Dâru’s-Samî‘î, 1996/1416.
  • Dönmez, İbrahim Kafi. “İcmâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21: 417-431. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Eşit, Davut. “Eş‘arîliğin Fıkhi Mezheplerdeki Temsiliyeti”. Uluslararası İmam Eş‘arî ve Eş‘arîlik Sempozyumu Bildirileri (21-23 Eylül 2014). Haz. Cemalettin Erdemci-Fadıl Ayğan, 2: 593-614. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
  • Eşit, Davut. Hicrî IV.-V. Asırlarda Irak-Horasan’da Şâfi‘î Fıkıh Usûlünün Gelişimi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2017.
  • Eş‘arî. Ebu’l-Ḥasen ‘Alî b. İsmâ‘îl b. Ebî Bişr İsḥâḳ b. Sâlim. el-İbâne ‘an uṣûli’d-diyâne. Thk. Fevkiyye Ḥuseyn Maḥmûd. Ḳāhira: Dâru’l-Enṣâr, 1397.
  • Ġazzâlî, Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed. el-Mustasfâ İslâm Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi. Çev. H. Yunus Apaydın. 2 Cilt. Kayseri: Rey Yayıncılık, 1994.
  • Ġazzâlî, Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed. el-Menḫûl min ta‘lîḳâti’l-uṣûl. Thk. Muḥammed Ḥasen Heyto. Beyrût; Dimeşḳ: Dâru’l-Fikri’l-Mu‘âṣır, Dâru’l-Fikr, 1998/1419.
  • el-Ḫatîb el-Baġdâdî, Ebû Bekr Aḥmed b. ‘Alî b. Sâbit b. Aḥmed b. Mehdî. Târîḫu Baġdâd. Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. 16 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, 2002/1422.
  • el-Ḫatîb el-Baġdâdî, Ebû Bekr Aḥmed b. ‘Alî b. Sâbit b. Aḥmed b. Mehdî. Kitâbu’l-faḳîh ve’l-mutefaḳḳih Thk.
  • Ebû ‘Abdirraḥmân ‘Âdil b. Yûsuf el-Ġarâzî. 2 Cilt. (Riyâd: Dâru İbni’l-Cevzî, 1421.
  • İbn Ḫallikân, Ebu’l-‘Abbâs Şemsuddîn Aḥmed b. Muḥammed b İbrâhîm b. Ebî Bekr el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtu’l-a‘ayân ve enbâu ebnâi’z-zemân. Thk. İḥsân ‘Abbâs. 7 Cilt. Beyrût: Dâru Ṣâdr, 1968.
  • İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Der’u te‘âruḍi'l-‘aḳl ve'n-naḳl ev muvâfaḳâtu saḥîḥi’l-menḳûl li-sarîḥi’l-ma’ḳûl. Thk. Muḥammed Râşid Sâlim. 10 Cilt. Su‘ûd: Câmi‘atu’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmiyye, 1991.
  • İbnu’s-Ṣalâḥ, Ebû ‘Amr Taḳıyyuddîn ‘Usmân b. Ṣalâḥuddîn ‘Abdirraḥmân b. Mûsâ es-Şehrezûrî. Ṭabaḳātu’l-fuḳahâi’ş-Şâfi‘îyye. Thk. Muḥyuddîn ‘Alî Necîb. 2. Cilt. Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1992.
  • İsnevî, Ebû Muḥammed Cemâluddîn ‘Abdurrahîm b. el-Ḥasen. Ṭabaḳātu’ş-Şâfi‘îyye. Thk. Kemâl Yûsuf el-Ḥût. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İslâmiyye,1987/1407.
  • İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ ‘İmâduddîn ‘İsmâ‘il b. ‘Umer. Ṭabaḳātu’l-fuḳâhâi’ş-Şâfi‘îyyîn. Thk. Enver el-Bâz. 2 Cilt. b.y.: Dâru’l-Vefâ’, 2004/2425.
  • İbn Fûrek, Ebû Bekr Muḥammed b. el-Ḫuseyn el-Aṣbâhânî. Maḳālâtu’ş-şeyḫ Ebi’l-Ḥasen el-Eş‘arî imâm ehli’s-sunne. Thk. Aḥmed ‘Abdurrahîm es-Sâyiḥ. Ḳâhira: Mektebetu’s-Seḳāfeti’d-Diniyye, 2005/1425.
  • İbn ‘Asâkir, Ebu’l-Ḳāsım ‘Alî b. Ḥasen b. Hibetillâh ed-Dımaşḳî. Tebyînu kezibi’l-mufterî fîmâ nusibe ile’l-İmâm Ebil-Ḥasen el-Eş‘arî. Beyrût: Dâru Kitâbi’l-‘Arabî, 1983/1404.
  • İltaş, Davut. “Fıkıh Usulü Yazımında “Kelâmcılar Yöntemi ve Fakîhler Yöntemi” Ayrımlaşmasının Mahiyeti Üzerine”. Bilimname Düşünce Platformu 7/17 (2009/2): 65-94.
  • el-Ferrâ’, Ebû Ya‘lâ Muḥammed b. el-Ḥuseyn el-Baġdâdî el-Ḳâḍî. el-’Udde fî uṣûli’l-fıḳh. Thk. Aḥmed b. ‘Alî b. Seyr b. el-Mubârekî 5 Cilt. Riyâd: y.y. 1993.
  • Mâverdî, Ebu’l-Ḥasen ‘Alî b. Muḥammed b. Ḥabîb. el-Ḥâvî’l-kebîr fî fıḳhi meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfi‘î ve huve Şerḥu muḫtaṣari’l-Muzenî. Thk. ‘Alî Muḥammed Mu‘avvaḍ-‘Âdil Aḥmed ‘Abdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1999/1419.
  • Râzî, Faḫruddîn Muḥammed b. ‘Umer b. el-Ḥuseyn. el-Maḥṣûl fî ‘ilmi’l-uṣûli’l-fıḳh. Thk. Muḥammed ‘Abdulkâdir ‘Aṭâ. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1999/1420.
  • Sem‘ânî, Ebu’l-Muẓaffer Manṣûr b. Muḥammed b. ‘Abdilcebbâr. Ḳavâti‘u’l-edille fî uṣûli’l-fıḳh. Thk.
  • ‘Abdullâh Ḥâfıẓ Aḥmed el-Ḥukmî. 5 Cilt. Riyâd: Mektebu’t-Tevbe, 1998/1319.
  • Sübkî, Ebû Naṣr Tâcuddîn İbnu’s-Sübkî ‘Abdulvehhâb b. ‘Alî b. Abdilkâfî. Ṭabaḳātu’ş-Şâfi‘îyyeti’l-kubrâ. Thk. Maḥmûd Muḥammed Ṭanḥî-‘Abdulfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv. 10 Cilt. Ḳāhira: Maṭba‘âtu ‘İsâ el-Bâbî el-Ḥalebi, 1964/1383.
  • Sübkî, Ebû Naṣr Tâcuddîn İbnu’s-Sübkî ‘Abdulvehhâb b. ‘Alî b. Abdilkâfî. Cem‘u’l-cevâmi‘ fî uṣûli’l-fıḳh. Thk. ‘Abdulmun‘im Halîl ibrâhîm. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003/1424.
  • Şâfi‘î, Muḥammed b. İdrîs. er-Risâle li’l-İmâmi’l-Muṭṭalibî. Thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. Ḳâhira: Mektebetu Dâri’t-Turâå, 2005/1426.
  • Şâfi‘î, Muḥammed b. İdrîs. Kitâbu İbṭâli’l-İstiḥsân”. (el-Üm’ün içinde). 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1990.
  • Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ Cemâluddîn İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf. el-Luma‘ fî uṣûli’l-fıḳh. Thk. Muḥyiddîn Dîb Misto- Yûsuf ‘Alî Budeyvî. Dimeşḳ-Beyrût: Dâru İbn Keåîr, 2008/1429.
  • Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ Cemâluddîn İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf. Şerḥu’l-Luma‘. Thk. ‘Abdulmecîd et-Turkî. 2 Cilt. Tûnus: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, 2012/1433.
  • Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ Cemâluddîn İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf. et-Tebṣira fî uṣûli’l-fıḳh. Thk. Muḥammed Ḥasen Heyto. Dimeşḳ: Dâru’l-Fikr. 1983/1403.
  • Yaşar, Mehmet Aziz. Tâcüddîn es-Sübkî ve Usûlcülüğü. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları 2018.
  • Zehebî, Ebû ‘Abdillâh Şemsuddîn Muḥammed b. Aḥmed b. ‘Usmân b. Kaymâz. Târîḫu'l-İslâm ve vefeyâtu'l-meşâhîr ve’l-a‘lâm. Thk. ‘Umer ‘Abdusselâm et-Tedmurî. 53 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabî, 1993/1413.
  • Zehebî, Ebû ‘Abdillâh Şemsuddîn Muḥammed b. Aḥmed b. ‘Usmân b. Kaymâz. Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ. Thk. Şu‘ayb el-Arnâvûṭ (Heyet). 20 Cilt. b.y.: Muessesetu’r-Risâle, 1985/1405.
  • Zerkeşî, Ebû ‘Abdillâh Bedruddîn Muḥammed b. Bahâdır b. ‘Abdillâh. el-Baḥru’l-muḥît fî uṣûli’l-fıḳh. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kutûbî, 1994/1414.
APA EŞİT D (2019). Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. , 249 - 264. 10.33420/marife.526711
Chicago EŞİT Davut Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. (2019): 249 - 264. 10.33420/marife.526711
MLA EŞİT Davut Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. , 2019, ss.249 - 264. 10.33420/marife.526711
AMA EŞİT D Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. . 2019; 249 - 264. 10.33420/marife.526711
Vancouver EŞİT D Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. . 2019; 249 - 264. 10.33420/marife.526711
IEEE EŞİT D "Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti." , ss.249 - 264, 2019. 10.33420/marife.526711
ISNAD EŞİT, Davut. "Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti". (2019), 249-264. https://doi.org/10.33420/marife.526711
APA EŞİT D (2019). Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 19(1), 249 - 264. 10.33420/marife.526711
Chicago EŞİT Davut Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 19, no.1 (2019): 249 - 264. 10.33420/marife.526711
MLA EŞİT Davut Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, vol.19, no.1, 2019, ss.249 - 264. 10.33420/marife.526711
AMA EŞİT D Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2019; 19(1): 249 - 264. 10.33420/marife.526711
Vancouver EŞİT D Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2019; 19(1): 249 - 264. 10.33420/marife.526711
IEEE EŞİT D "Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti." Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 19, ss.249 - 264, 2019. 10.33420/marife.526711
ISNAD EŞİT, Davut. "Fıkıh Usûlü Bağlamında Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye Muhalefeti". Marife Dini Araştırmalar Dergisi 19/1 (2019), 249-264. https://doi.org/10.33420/marife.526711