Yıl: 2018 Cilt: 24 Sayı: 94 Sayfa Aralığı: 55 - 72 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22559/folklor.249 İndeks Tarihi: 28-01-2021

Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği

Öz:
Alevî-Bektaşî kültürü, Türk kültürünün bir devamı olarak Orta Asya’dan getirilen somutve somut olmayan ögelerle İslam inançlarının Anadolu’da yeni bir terkibi sonucu doğar. AhmetYesevî’den Anadolu’ya intikal eden Türk tasavvuf düşüncesinin bu terkipte önemli rolü olduğugörülür. Dinsel ve millî ögelerin canlı bir şekilde yaşatılma kaygısı yaşandığı Alevî-Bektaşîtoplumunun Anadolu Türk kültürünün günümüze ulaşmasında tartışılmaz bir yeri vardır. Buçalışmada Alevî-Bektaşî edebiyatının 18. yüzyıla ait yazılı bir eseri olan Cabbar Kulu Kitabı’ndayer alan Anadolu Türk kültürünün tasavvufî konuların anlaşılmasındaki işlevi tartışılmıştır.İşlevsel açıdan ortaya konan kültür unsurları bir bütünlük içinde verilerek sosyo-kültürel yaşamınzenginliğine değinilmiş ve kırsal kesimde yaşayan Alevî-Bektaşî toplumunun inanç sistemlerinibireylere aktarma kaygıları vurgulanmıştır. Çalışmada ayrıca bu zümrenin inanç sistemlerinigeleceğe aktarmada edebiyatı bir araç olarak kullanmaları, böylece sanatın didaktik yönünü önplana çıkarma kaygısı taşımaları üzerinde durulmuştur. Bunun yanında hangi tasavvufî unsurlarınhangi kültürel unsurlarla kavratılmaya çalışıldığı örneklerle ortaya konmaya çalışılmıştır. CabbarKulu Kitabı’nın kültürel malzeme açısından zengin olması dolayısıyla çalışmada kültürel unsurlarsınıflandırılmıştır. Cabbar Kulu merkezde olmak üzere Hz. Muhammet, Hz. Ali, Selman-ı Fârisî,Hacı Bektaş Veli gibi şahsiyetlerin karşılıklı konuşması ve birbirlerine soru sorup cevap vermeleri şeklinde oluşturulan bu eserin, kurgusal açıdan başarılı bir edebiyat yapıtı olduğu görülür. Eserdegeçen kelimelerin büyük çoğunluğunun anlaşılır nitelikte halk Türkçesine ait olması, sahip olduğuüslubu ve derin tasavvufî mevzuların kültürel ögelerle açıklanması gibi bir yöntemin tercihedilmesi eserin işlevi üzerinde düşünülmesini gerekli kılar. Eserin didaktik yönünün ve dinîtasavvufî konuların öğretilme kaygısının ön plana çıkarıldığı görülür. Bu bağlamda Cabbar KuluKitabı, kültürel unsurların farklı bir işlevde kullanılabileceğini örneklemektedir. Kitap din-halkkültürü etkileşimini göstermesi açısından üzerinde durulması gereken bir eserdir.
Anahtar Kelime:

The Function of Explaining Sufism of Anatolian Turkish Culture: The Sample of Cabbar Kulu Book

Öz:
Alevi-Bektashi Culture, as a continuum of Turkish culture, emerged as a consequence of a new composition of Islamic beliefs in Anatolia with concrete and non-concrete elements brought from Middle Asia. It is clear that Turkish Sufi Notion which was transferred to Anatolia from Ahmet Yesevi has an important role in this composition. The Alevi-Bektashi community which has concerns for keeping religious and national elements vividly alive has played a crucial role in enabling Anatolian Turkish Culture to reach to the present day. In this study, the function of Anatolian Turkish cultures in the understanding of Sufi subjects in the book of Cabbar Kulu, a written work of Alevi-Bektashi literature in 18th century, was discussed. The richness of the socio-cultural life was addressed by presenting the functional aspects of culture in an integrated way and the concerns of Alawi-Bektashi community living in rural areas for transferring belief systems to individuals were emphasized. The study also emphasized this community’s use of literature as a tool to convey their belief systems to the future and in this way their anxieties about featuring didactic aspects of art. In addition to this, it was discussed with examples that which mystic elements were tried to be grasped with which cultural elements. Since the book of Cabbar Kulu is rich in terms of cultural material, cultural elements are mentioned in the study as titles. This book, in which there exist dialogues, questions and answers among Cabbar Kulu, being the main theme, Hz. Muhammad, Hz. Ali, Selman-i Fârisî, and Haci Bektas Veli, is a great literary work in terms of fictional aspect. The fact that the vast majority of the words mentioned in the work belong to the folk Turkish in an understandable way, and the preference of a style such as the style and the deep mysticism are explained in terms of cultural reasoning requires consideration of the function of the work. It is seen that the didactic aspects of the work and the teaching anxiety of the religious-sufi subjects have been attached importance. In this context, the book of Cabbar Auli exemplifies that cultural elements can be used in a different function. The book is a work that should be emphasized in terms of showing the interaction between religion and folk culture.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akman, E. (2012) Türk mitolojisi ve halk şiirinde ‘Sarı/kızıl öküz’ inancı. Türkiyat Mecmuası 1. C.22, 1-16.
  • Artun, E. ( 2011) Dinî tasavvufî halk edebiyatı. Adana: Karahan.
  • Bayat, F. (2016) Türk mitolojik sistemi 2. İstanbul: Ötüken.
  • Coşar, M. (2011) Alevi-Bektaşi kültüründe sayılara yüklenen terim değeri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 60, 113-128.
  • Çıblak Coşkun, N. (2014) Anadolu Alevîlerinde cemler ve bu cemlerin sosyokültürel hayattaki işlevleri. Folklor/Edebiyat 78, 9-28.
  • Derleme Sözlüğü. (1993) C.10. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Eğri, O. (2005). Kitâb-ı Cabbâr Kulu’nda din öğretimi unsurları. Uluslararası Bektaşîlik ve Alevîlik Sempozyumu I, (28-30 Eylül 2005 Isparta), 485-506.
  • Eğri, O. (2007) Kitab-ı Cabbar Kulu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Ergin, M. (2014) Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Esin, E. (2001) Türk kozmolojisine giriş. İstanbul: Kabalcı.
  • Eyüboğlu, İ. Z. (1993) Bütün yönleriyle Bektaşîlik. İstanbul: Der.
  • Genç, R. (2009) Türk inanışları ile milli geleneklerinde renkler ve sarı kırmızı yeşil. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
  • Gündüzöz, G. (2016) Tasavvuf kültüründe tâc sembolizmi. Yayımlanmamış doktora tezi. Samsun: Ondokuz Üniversitesi.
  • Günşen, A. (2007) Gizli dil açısından Alevîlik-Bektaşîlik erkân ve deyimlerine bir bakış. Turkish Studies 2/2, 328-350.
  • Karamustafa, A. T. (2011) Tanrının kuraltanımaz kulları. İstanbul: Yapı Kredi.
  • Karaöz, A. (2009) Cabbar Kulu Hikâye-i Cabbar Kulu giriş, inceleme, metin, dizin. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
  • Köprülü, M. F. (2003) Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. Ankara: Akçağ.
  • Köprülü, M. F. (2006) Tarih araştırmaları. Ankara: Akçağ.
  • Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli (2007), (Haz. H. Karaman vd.) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Nicolsan, R. A. (2014) İslâm sûfîleri. Çev. Kemal Işık vd. İstanbul: Büyüyenay.
  • Ocak, A. Y. (1992) Kültür tarihi kaynağı olarak menâkıbnâmeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Ocak, A. Y. (2015a) Osmanlı sufiliğine bakışlar. İstanbul: Timaş.
  • Ocak, A. Y. (2015b) Bektaşîyye. Türkiye’de tarikatlar tarih ve kültür. Ed. Semih Cethan. İstanbul: İSAM, 447-486.
  • Oğuz, M. Ö. (2007) Folklor ve kültürel mekân. Millî Folklor 76, 30-32.
  • Ögel, B. (2014) Türk mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Örcül, K. (2009) Masallardaki devlet kuşu motifi. Millî Folklor 84, 175-181.
  • Rayman, H. (1994) Bektaşî halk şiiri. Millî Folklor 22, 31-33.
  • Sakaoğlu, S. (2013) Efsane araştırmaları. Konya: Kömen.
  • Torun, A. (1991) Risâle-i Cabbâr Kulu’da bülbülün dinî-tasavvufî mahiyeti. Millî Folklor 9, 28-31.
  • Turan, M. (2009) Alevî-Bektaşî kültüründe âşıklar ve nefesler. Geçmişten günümüze AlevîBektaşî kültürü. Ed. Ahmet Yaşar Ocak. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 430-443.
  • Uğureli, A. (2017) Kültür ve mekân etkileşiminin halk bilimsel çözümlemesi: Türkiye’deki Yedi Uyurlar Mağaraları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
  • Uraz, M. (1994) Türk mitolojisi. İstanbul: Düşünen Adam.
  • Ünlü, S. (2012) Harezm -Altınordu türkçesi sözçlüğü.Konya, Eğitim.
  • Ünlüsoy, K. (2007) Kitâb-ı Cabbâr Kulu’nda dini inanç motifleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 41, 1-8.
  • Yıldız, H. (2014) Anadolu Alevîliği Amasya yöresi bağlamında bir inceleme. Ankara: Ankara Okulu.
APA ÖZDEMİR C (2018). Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. , 55 - 72. 10.22559/folklor.249
Chicago ÖZDEMİR Cafer Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. (2018): 55 - 72. 10.22559/folklor.249
MLA ÖZDEMİR Cafer Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. , 2018, ss.55 - 72. 10.22559/folklor.249
AMA ÖZDEMİR C Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. . 2018; 55 - 72. 10.22559/folklor.249
Vancouver ÖZDEMİR C Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. . 2018; 55 - 72. 10.22559/folklor.249
IEEE ÖZDEMİR C "Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği." , ss.55 - 72, 2018. 10.22559/folklor.249
ISNAD ÖZDEMİR, Cafer. "Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği". (2018), 55-72. https://doi.org/10.22559/folklor.249
APA ÖZDEMİR C (2018). Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. Folklor/Edebiyat, 24(94), 55 - 72. 10.22559/folklor.249
Chicago ÖZDEMİR Cafer Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. Folklor/Edebiyat 24, no.94 (2018): 55 - 72. 10.22559/folklor.249
MLA ÖZDEMİR Cafer Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. Folklor/Edebiyat, vol.24, no.94, 2018, ss.55 - 72. 10.22559/folklor.249
AMA ÖZDEMİR C Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. Folklor/Edebiyat. 2018; 24(94): 55 - 72. 10.22559/folklor.249
Vancouver ÖZDEMİR C Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği. Folklor/Edebiyat. 2018; 24(94): 55 - 72. 10.22559/folklor.249
IEEE ÖZDEMİR C "Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği." Folklor/Edebiyat, 24, ss.55 - 72, 2018. 10.22559/folklor.249
ISNAD ÖZDEMİR, Cafer. "Anadolu Türk Kültürünün Tasavvufu Açıklama İşlevi: Cabbar Kulu Kitabı Örneği". Folklor/Edebiyat 24/94 (2018), 55-72. https://doi.org/10.22559/folklor.249