OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914)

Kaya, Gokhan

OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914)

Gökhan KAYA (Hitit Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Çorum, Türkiye)

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi

21 1

Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 32 Sayfa Aralığı: 85 - 109 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 04-05-2021

OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914)

Öz:

Osmanlı bilim dergiciliği 19. yüzyılın ikinci yarısında başlamış olsa da bilim dergiciliğindeki gerçek anlamda artış, tıpkı her türden yayında olduğu gibi II. Meşrutiyet Dönemi’nde yaşanmıştır. Kültürel üretimdeki bu patlama, gazetelerin artan tirajlarını beraberinde getirmiş bu da gazetecilerin mali anlamda bürokrasiden bağımsızlaşmasının önünü açmıştır. Bu gelişmenin sonucunda gazetecilik,bürokrasiden özerkleşmiştir. Gazeteciliğin bağımsızlığını takiben bilimsel alanın gazetecilik alanından özerkleşme süreci başlamıştır.Bu anlamda, Bilgi Mecmuası, bilimsel/entelektüel alanın özerkliğini gazetecilik alanından kazanmak için çabalayan ilk bilimsel dergidir. Mecmua’nın önemi; bilimindeğerini, bilimde uzmanlaşmayı, bilimsel metodolojiyi ve bilim için bilim ilkelerini savunmasının yanı sıra bunları yerleştirmek için çabalayan ilk dergi olmasından kaynaklanmaktadır. Başka bir deyişle Bilgi Mecmuası, dönemin siyasi gündeminden olabildiğince uzak durarak ve bilimde uzmanlaşma, bilimsel metodoloji ve bilim içinbilim ilkelerinde ısrar ederek bilimsel/entelektüel alanın özerkleşmesi için gereken çok önemli ilk iki adımı atma çabasını göstermiştir.

Anahtar Kelime:

An Effort to Achieve Autonomy for the Ottoman Scientific/Intellectual Field: Bilgi Mecmuası (1913-1914)

Öz:

Although Ottoman science journalism initiated after the second half of the19th century, like in all kinds of publication, the real increase took place just after the proclamation of the Second Constitutional Era. This rise in cultural production brought with it the increasing circulation of newspapers that paved the way for journalists to become financially independent from the bureaucracy and eventually autonomous. Subsequently, the scientific/intellectual field gained its independence from journalism. In this sense, the Bilgi Mecmuası is the first scientific journal to strive to gain the autonomy of the scientific/intellectual field from the field of journalism. Theimportance of Bilgi Mecmuası was that it was the first journal to strive to defend the value of science, the scientific specialization and methodology and the principles of science and endeavored to disseminate them. In other words, the Bilgi Mecmuası kept far away from the political agenda of the period and insisted on the scientific specialization and methodology and scientific principles, both very important first steps towards the autonomy of the scientific/intellectual field.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

[Ahmed] Cevdet Paşa (1991), Tezâkir 1-12, (3. bs.). C. Baysun, (Haz.). Ankara: TTK Yayınları.
Ahmed Zeki Velidi. (1329a/1913). Vambery’nin Eserleri ve Eserlerinde Türklere Nazarı.M. Şefkatli, (Ed.), Türk Yurdu, 5(55), 122-124. Ankara: Tutibay Yayınları.
Ahmed Zeki Velidi. (1329b/1914). Vambery’nin Eserleri. M. Şefkatli, (Ed.). Türk Yurdu, 5(58), 169-171. Ankara: Tutibay Yayınları.
Ahmed Zeki Velidi. (1330/1914). İbn Haldun Nazarında İslam Hükümetlerinin İstikbali. Bilgi Mecmuası, 2(7), 733-743. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Akçuraoğlu Yusuf. (1329a/1913). Osmanlı Saltanatı Müssesâtı Tarihine Dair Bir Tecrübe. Bilgi Mecmuası, (1), 82-96. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Akçuraoğlu Yusuf. (1329b/1913). Osmanlı Saltanatı Müssesâtı Tarihine Dair Bir Tecrübe. Bilgi Mecmuası, (2), 117-134. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Akçura, Y. (1998). Türklük. M. Şefkatli, (Ed.), Türk Yurdu, 2. Ankara: Tutibay Yayınları.
Andon Tıngır. (1330/1914). Türk Dilinde (Ne) Edat-ı Selbi. Bilgi Mecmuası, (6), 664- 667. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Arai, M. (1994). Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği. İstanbul: İletişim Yayınları. Aristoteles. (2007). Nikomakhos’a Etik (S. Babür, Çev.), Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
Aydemir. Ş.S. (1971). Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, (1908-1914) (C. II). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Basiretçi Ali Efendi. (1997). İstanbul’da Yarım Asırlık Vekayi-i Mühimme. N. Sağlam, (Haz.). İstanbul: Kitabevi.Bein, A. (2019). 1894 İstanbul Depremi ve Geç Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda Bilim. S. Güvenç Salgırlı ve V. S. Öğütle (Ed.). Geç Osmanlı’dan GünümüzeModern Doğa Bilimciliği. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital. J.G. Richardson, (Ed.). Handbook of Theory and Reserach for the Sociology of Education. Newyork: Greenwood Press.
Bourdieu, P. (1999). Sanatın Kuralları (N.K. Sevil, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bourdieu, P. (2006). Pratik Nedenler (H.U. Tanrıöver, Çev.). İstanbul: Hil Yayınları.
Bourdieu, P. (2016). Sosyoloji Meseleleri (F. Öztürk, vd. Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
Bourdieu, P. ve Wacquant, L.J.D. (2003). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar (N. Ökten, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Brummet, P. (2003). İkinci Meşrutiyet Basınında İmge ve Emperyalizm (A. Anadol, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Budak, A. (2011). Mecmûa-i Fünûn: Osmanlı’da İlk Bilim Dergisi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Burçak, B. (2005), Science. A Remedy for All Ills Healing “The Sick Man of Europe”: A Case for Ottoman Scientism (Unpublished Ph.D. Dissertation). Princeton University Press.
Çetintaş, İ. (2006). Saçaklızâde ve İlimleri Sınıflandırması (Basılmamış Doktora Tezi).Ankara Üniversitesi: Ankara.
Doktor Dreyfuss. (1330/1914). Son Seneler Zarfında Selanik Belediye ve Musavi Hastanelerinde Ameliyatları İcra Edilen Batın Cüruh-ı Nafizesi Hakkında Bazı Mütalaalar. Bilgi Mecmuası, (5), 517-534. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Ebüzziya Tevfik. (1973), Yeni Osmanlılar Tarihi, (C. 2). İstanbul: Kervan Yayınları.
Ergün, M. (1982). Emrullah Efendi: Hayatı-Görüşleri-Çalışmaları. Ankara Üniversitesi DTCFD, XXX(1-2), 7-36.
Erkul Yağci, A.S. (2011). Turkey’s Reading (R)evolution: A Study on Books, Readers and Translation (1840-1940) (Basılmamış Doktora Tezi), Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
Fazlıoğlu, İ. (2005). Türk Felsefe-Bilim Tarihi’nin Seyir Defteri. DÎVÂN İlmi Araştırmalar, 18(1), 1-57.
Gökçek, F. (2014). Bir Tartışmanın Hikayesi Dekadanlar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Göker, E. (2007). Ekonomik İndirgemeci mi Dediniz?. (G. Çeğin, E. Göker vd., Der.), Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi, ss. 277-303. İstanbul: İletişim Yayınları.
Gürsoy, Ü. (2008). II. Meşrutiyet Dönemi Dergileri Üzerine Bir Değerlendirme. DoğuBatı, 46, 207-221.
İhsanoğlu, E. (1995/1996). Genesis of Learned Societies and Professional Associations in Ottoman Turkey. G. Hazai, (Ed.), Archivum Ottomanicum, 14, 161-191. Harrasowitz Verlag.
İhsanoğlu, E. (1996). Büyük Cihad’dan Frenk Fodulluğuna. İstanbul: İletişim Yayınları.
İskit, S. (1939). Türkiye’de Neşriyat Hareketleri Tarihine Bir Bakış. İstanbul: Mfv.
İsmail Hakkı. (1329a /1913). El İşlerinin Terbiye Nokta-i Nazarından Tetkiki. Bilgi Mecmuası, (3), 197-224. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
İsmail Hakkı. (1329b/1913). El İşlerinin Terbiye Nokta-i Nazarından Tetkiki. Bilgi Mecmuası, (4), 329-363. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Kaplan, R. (1998). Klasikler Tartışması. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Kazım Nami. (1999). Türklük Şuûnu. (M. Şefkatli, Ed.), Türk Yurdu, 2. Ankara: Tutibay Yayınları.
Kırlı, C. (2009). Sultan ve Kamuoyu: Osmanlı Modernleşme Sürecinde Havadis Jurnalleri (1840-1844). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Koç, H. (2004). Cultural Repertoire as a Network of Translated Texts: The New Literature After the Tanzimat Period (1830-1870) (Basılmamış Doktora Tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
Köprülüzade Fuad. (1329a/1913). Türk Edebiyatında Usûl. Bilgi Mecmuası, (1), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 225-253.
Köprülüzade Fuad. (1329b/1913). Bizde Tarih ve Müverrihler Hakkında. Bilgi Mecmuası, (2), ss. 175-196. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Köprülüzade Fuad. (1330/1914). Hoca Ahmed Yesevi. Bilgi Mecmuası, (6), ss. 646-649.İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Küçük, H. (2013). Natural Philosophy and Politics in the Eighteenth Century: Esad of Ioannina and Greek Aristotelianism at the Ottoman Court. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 41(1), 125-158.
Landau, J. M. (1996). Tekinalp Bir Türk Yurtseveri (1883-1961) (B. Parmaksızoğlu, vd. Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.Lûtfî [Fîkri]. (1329/1913). Paris Darülfünûnu (Sorbonne). Bilgi Mecmuası, (4), ss. 298-417. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Lûtfî [Fîkri]. (1330a/1914). Paris Darülfünûnu (Sorbonne). Bilgi Mecmuası, (5), ss.478-489. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Lûtfî [Fîkri]. (1330b/1914). Paris Darülfüûnu (Sorbonne). Bilgi Mecmuası, (6), ss. 553-569. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Mehmed Tahir. (1330/1914). Türkiyyat Şubesi. Bilgi Mecmuası, (6), ss. 658-660. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Mengi, M. (1991). Divan Şiirinde Hikemi Tarzın Büyük Temsilcisi Nabi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayını.
Mimar Mukbil Kemal. (1330/1914). Memalik-i Osmaniyye’de Âsâr-ı Atika ve Nefise-i İslamiyye Hırsızlığı. Bilgi Mecmuası, (5), 535-539. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Özden, M. (1998). Türk Yurdu Üzerine. M. Şefkatli, (Ed.), Türk Yurdu, 1, ss. XIII-XIV. Ankara: Tutibay Yayınları.
Parvus. (1329a/1913). Türkiye’nin Mali Esareti. Bilgi Mecmuası, (3), ss. 225-253. İstanbul: Matbaa-i Âmire.Rıza Tevfik. (1329/1914). Recâizâde Mahmud Ekrem Üzerine. M. Şefkatli, (Ed.). Türk Yurdu, 5(59), s. 184. Ankara: Tutibay Yayınları.
Rıza Tevfik. (1330a/1914). Koca Hasan Dayı. M. Şefkatli, (Ed.). Türk Yurdu, 6(68), ss. 335-336. Ankara: Tutibay Yayınları.
Rıza Tevfik. (1330b/1914). Bir Meçhûleye. M. Şefkatli, (Ed.). Türk Yurdu, 6(69), s. 351. Ankara: Tutibay Yayınları.
Rıza Tevfik. (1330a/1914). Felsefe-i Umumiyeye Medhal. Bilgi Mecmuası, (6), ss. 541-555. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Rıza Tevfik. (1330b/1914). Felsefe-i Umumiyeye Medhal. Bilgi Mecmuası, (7), ss. 676-703. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Sabev, O. (2006). İbrahim Müteferrika ya da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Sakallı, F. (2005). Bilgi Mecmuası’nın Fikri ve Edebi Bakımdan Değerlendirilmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
Sapiro, G. (2015). Yapısal Tarih ve Kriz Analizi: İkinci Dünya Savaşı’nda Fransa’da Edebiyat Alanı, Ö. Akkaya, (Çev.). P. Gorski, (Der.), Bourdieu ve Tarihsel Analiz. Ankara: Heretik Yayınları.
Sayman, M.S. (1929). Sevdiklerimiz. İstanbul: Milliyet Matbaası.
Sema, S. (2002). Eski İstanbul Hatıraları. A. Ş. Çolak, (Haz.). İstanbul, Kitabevi Yayınları.
Shefer-Mossensohn, M. (2019). Osmanlı’da Bilim: Kültürel Yaratı ve Bilgi Alışverişi (K. Oğuz, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Strauss, J. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kimler Neleri Okurdu (19-20.Yüzyıllar). Kritik Edebiyat Eleştiri Dergisi, (2), 1-50.
Swartz, D. (2011). Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi (E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Şapolyo, E. B. (1969). Türk Gazeteciliği Tarihi Her Yönüyle Basın. Ankara: Güven Matbaası.
Şengör, C. (2009-2010). Osmanlı’nın İlk Jeoloji Kitabı ve Osmanlı’da Jeolojinin Durumu Hakkında Öğrettikleri. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XI/1-2. İstanbul.
Tanpınar, A. H. (2001). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, (IX. bs.). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
Toprak, Z. (1984). Fikir Dergiciliğinin Yüzyılı. Türkiye’de Dergiler ve Ansiklopediler (1849-1984) içinde (ss. 13-54). İstanbul: Gelişim Yayınları.
Toprak, Z. (1987). Türk Bilgi Derneği (1914) ve Bilgi Mecmuası. E. İhsanoğlu (Haz). Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri içinde (ss. 247-254). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Toprak, Z. (2013). Türkiye’de Popülizm (1908-1923). İstanbul: Doğan Kitap. Türk Yurdu. (1998). (C. I). M. Şefkatli, (Ed.). Ankara: Tutibay Yayınları.Türk Yurdu. (1999). (C. V-VI). M. Şefkatli, (Ed.). Ankara: Tutibay Yayınları.
Uçman, A. (2003). Bilgi Mecmuası Üzerine. Tarih ve Toplum Dergisi, 40(237), ss. 4-6.
Varlık, B. (1985). Tanzimat ve Meşrutiyet Dergileri. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, (1), 112-125. İstanbul: İletişim Yayınları.
Wishnitzer, A. (2015). Reading Clocks, Alla Turca Time and Society in the Late Ottoman Empire. Chicago: The University of Chicago Press.
Yavuz, H. (1996). Osmanlı, Kültür, Kimlik. İstanbul: Boyut Kitapları.Üstel, F. (1997). İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1921-1931). İstanbul: İletişim Yayınları.

APA	Kaya G (2020). OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). , 85 - 109.
Chicago	Kaya Gokhan OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). (2020): 85 - 109.
MLA	Kaya Gokhan OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). , 2020, ss.85 - 109.
AMA	Kaya G OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). . 2020; 85 - 109.
Vancouver	Kaya G OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). . 2020; 85 - 109.
IEEE	Kaya G "OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914)." , ss.85 - 109, 2020.
ISNAD	Kaya, Gokhan. "OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914)". (2020), 85-109.

APA	Kaya G (2020). OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(32), 85 - 109.
Chicago	Kaya Gokhan OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.32 (2020): 85 - 109.
MLA	Kaya Gokhan OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.32, 2020, ss.85 - 109.
AMA	Kaya G OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2020; 0(32): 85 - 109.
Vancouver	Kaya G OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2020; 0(32): 85 - 109.
IEEE	Kaya G "OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914)." Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.85 - 109, 2020.
ISNAD	Kaya, Gokhan. "OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914)". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 32 (2020), 85-109.