Yıl: 2020 Cilt: 13 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 249 - 283 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18403/emakalat.726623 İndeks Tarihi: 08-05-2021

Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı

Öz:
Aleviliğin eğitim müfredatının merkezinde yer alan Dört Kapı, bireysel olduğu kadar toplumsal eğitimin de mihenktaşıdır. İnsanı, olgun yani kâmil hâlegetirmeyi, toplumu ise rızalık temelindeinşa etmeyi hedefleyen bu eğitim programı, inancın içselleştirilmesi ve davranışa dönüştürülmesi için takip edilensüreci ifade eder.Bu çalışmada Aleviliğin yazılı kaynakları, yani buyruk adı altında toplananeserler, erkânnâmeler, velayetnâmeler,icazetnâmeler, şecereler ile Alevi ariflerine ait risaleler ve şiirler esas alınarakAlevilikteki Dört Kapı programı incelenmiştir. Programın kaynakları, temelözellikleri, ana çerçevesi, hangi mecazlarla ifade edildiği gibi birçok konuAleviliğin iç metinlere bakılarak karşılaştırılmış, benzer ve farklı yönleri ortaya konulmuştur.Makalede cevabı aranan sorular şunlardır: Aleviliğin yazılı kaynaklarındaDört Kapı kavramının kökeni nereyedayandırılmıştır? Dört Kapı programının temel özellikleri nelerdir? Dört Kapıkavramı hangi mecazlarla ifade edilmiştir? Dört Kapı kavramının ana hatlarınasıl çizilmiştir? Dört Kapı ile kişininhangi hedeflere ulaşması öngörülmüştür? Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat(Sırr-ı Hakikat) kapıları birbirindenbağımsız mı, yoksa birbirini takip eden süreçler şeklinde mi ele alınmıştır?Çalışmada Aleviliğin yazılı kaynaklarında Dört Kapı’nın dayanakları, temelözellikleri, mecazları, hedefleri ve anaçerçevesi hakkında birbirini tamamlayan genel bir uyum olduğu sonucunaulaşılmıştır.
Anahtar Kelime:

The Concept of Four-Gate on the Road of the Alevi-Bektashi Belief

Öz:
The concept of Four-Gate (Dört Kapı) is the cornerstone of both community and individual education and located at the center of the educational curriculum of Alevism. This educational program, which aims to make people mature, that is, to build a society on the basis of consent, expresses the process followed to internalize belief and turn it into behavior. This study aims at examining the Four-Gate program in Alevism based on the written sources of Alevism, namely the tales and poems belonging to the Alevi scholars, the works collected under the name of the Buyruk, Erkânnâme, Velayetnâme, Icazetnâme, and Şecere. Many aspects such as the sources, basic features, main framework and the metaphors of the program were compared by looking at the inner texts of Alevism, and the similar and different aspects were revealed. The article tries to answer the following questions: Where did the concept of the Four-Gate originate in the written sources of Alevism? What are the main features of the Four-Gate program? In which metaphors is the concept of the FourGate have been expressed? How was the Four-Gate concept outlined? Which goals are the individuals foreseen to be achieved by the concept of Four-Gate? Are Şeriat, Tarikat, Marifet, and Hakikat (Sırr-ı Hakikat) doors handled independently or as successive processes? The study concludes that the written sources of Alevism complemented each other with respect to the foundations, basic features, metaphors, goals of the concept of FourGate.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Bisati. Şeyh Safi Buyruğu. Nşr. Ahmet Taşğın. Konya: Çizgi Yayınları, 2003.
  • Buyruk. Nşr. Sefer Aytekin. Ankara: Emek Yayımevi, 1958.
  • Demir Baba Velâyetnâmesi İnceleme-Tenkitli Metin. Nşr. Filiz Kılıç - Tuncay Bülbül. Ankara: Grafiker Yayıncılık, 2011.
  • Durbilmez, Bayram. Muhyiddin Abdal Divanı İnceleme-Tenkitli Metin. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, 1998.
  • Eraslan, Kemal. Yesevî’nin Fakr-nâmesi. Ankara: Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları, 2016.
  • Erdem, Cem-Topuzkanamış, Ersoy. “Hacı Kırzade Hüseyin Hüsnü Baba Erkânnâmesi”, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 10 (2014): 115-139.
  • Erden, Münire. Eğitim Bilimlerine Giriş. Ankara: Arkadaş Yayınları, 2011.
  • Erkânnâme-1. Nşr. Doğan Kaplan. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
  • Gümüşoğlu, Dursun - Yıldırım, Rıza. Bir Bektaşi Erkânnamesi: 1313 Tarihli Bir Erkânname Metni. İstanbul: Horasan Yayınları, 2006.
  • Güzel, Abdurrahman. Hacı Bektaş Veli El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
  • Hünkâr Hacı Bektaş Veli. Makâlât. Nşr. Ali Yılmaz-Mehmet Akkuş-Ali Öztürk, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
  • Koçak, Yunus. “Arnavutluk Devlet Arşivlerinde Bulunan Türkçe Yazma Eserler/Erkânname: 2”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 33 (2005): 71-144.
  • Koçak, Yunus. “Şah İbrahim Ocağı’ndan Gelen Bir Şeyh Safi Buyruğu”. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 30 (2004): 63-118.
  • Otman Baba Velâyetnâmesi (Tenkitli Metin). Nşr. Filiz Kılıç - Mustafa Arslan - Tuncay Bülbül. Ankara: Grafiker Yayıncılık, 2007.
  • Oytan, M. Tevfik. Bektaşiliğin İçyüzü: Dibi, Köşesi, Yüzü ve Astarı Nedir?. İstanbul: İstanbul Maarif Kitaphanesi ve Matbaası, 1956.
  • Özmen, İsmail. Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi 1-4 Ciltler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
  • Şeyh Safi Buyruğu. Nşr. Doğan Kaplan. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
  • Taşğın, Ahmet. “İrfanın Anlam Kaybı ve Belirsizliği – Yesevîlikte Sofra Tutmak”, Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Uluslararası Sempozyumu Bildirileri- C. 1 (Ed. Ömer Kul vd.), İstanbul: ?, 2016.
  • Taşğın, Ahmet. Irak’ta Mezhep Çatışmaları Arasında Alevîler ve Bektaşîler, İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2012.
  • Üçer, Cenksu. Alevî Nitelemeli Ocak / Gruplara Ait Tekke, Zâviye ve Dergâhlardaki Cami ve Mescidler, e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, 11 (Güz 2018): 271-307
  • Yalçın, Alemdar-Yılmaz, Hacı. “Bir Ocağın Tarihi: Seyyid Hacı Ali Türabi Ocağı’na Ait Yeni Bilgiler”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 26 (2003): 83-120
  • Yalçın, Yunus. Türk Edebiyatında Velâyetnâmeler ve Otman Baba Velâyetnâmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2007.
APA ÖZDEMİR A (2020). Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. , 249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
Chicago ÖZDEMİR ALİRIZA Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. (2020): 249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
MLA ÖZDEMİR ALİRIZA Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. , 2020, ss.249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
AMA ÖZDEMİR A Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. . 2020; 249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
Vancouver ÖZDEMİR A Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. . 2020; 249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
IEEE ÖZDEMİR A "Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı." , ss.249 - 283, 2020. 10.18403/emakalat.726623
ISNAD ÖZDEMİR, ALİRIZA. "Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı". (2020), 249-283. https://doi.org/10.18403/emakalat.726623
APA ÖZDEMİR A (2020). Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 13(1), 249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
Chicago ÖZDEMİR ALİRIZA Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 13, no.1 (2020): 249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
MLA ÖZDEMİR ALİRIZA Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, vol.13, no.1, 2020, ss.249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
AMA ÖZDEMİR A Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi. 2020; 13(1): 249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
Vancouver ÖZDEMİR A Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi. 2020; 13(1): 249 - 283. 10.18403/emakalat.726623
IEEE ÖZDEMİR A "Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı." EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 13, ss.249 - 283, 2020. 10.18403/emakalat.726623
ISNAD ÖZDEMİR, ALİRIZA. "Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı". EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 13/1 (2020), 249-283. https://doi.org/10.18403/emakalat.726623