MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR

Özdemir, Ayşe; Özdemir, Abdulkadir

doi:10.22520/tubaked.2020.22.008

MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR

Ayşe ÖZDEMİR, (Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Aydın, Türkiye)

Abdulkadir ÖZDEMİR (Fırat Üniversitesi, İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Elazığ, Türkiye)

TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi

21 0

Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 22 Sayfa Aralığı: 131 - 139 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22520/tubaked.2020.22.008 İndeks Tarihi: 08-05-2021

MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR

Öz:

Bu çalışma, Bingöl’de Murat Nehri üzerine yapılan Aşağı Kaleköy Barajı’nın su tutma havzası içerisinde kalanMurat Höyük’te, 2019 yılında Mayıs-Ekim ayları arasında yapılan kurtarma kazısı sonucunda ele geçen pişmiş toprakçeç damga mührü tanıtmaktadır. Bingöl’ün ilk sistemli arkeolojik kazısı olan Murat Höyük’te yapılan çalışmalarsonucunda dört kültür tabakası tespit edilmiştir. Bu kültür tabakaları arasında en erken yerleşim İlk Tunç Çağı’natarihlendirilmektedir. Çalışmamızın konusu olan çeç damga mühür de Doğu Anadolu Arkeolojisi’ne göre İlk Tunç ÇağıIII’e (MÖ 2500-2200) tarihlendirilmektedir. Damga yüzeyinde iç içe geçmiş konsantrik daire motifli pişmiş toprakmühür, tarımla ilişkilendirilen çeç mühür grubu içerisindedir. Çeç damga mühür, yerleşimde Mekân 4 içerisinde,depolama amaçlı kullanılan ve in situ olarak ele geçen bir çömlek ile aynı mekân içerisinde, yangın tabakasından elegeçmiştir. Çömlek içinde in situ halde karbonize olmuş tohum taneleri bulunmuştur. Bunlara ek olarak yerleşimde elegeçen, çok sayıda büyük boyutlu depolama kapları, çömlekler, alt ve üst öğütme taşları, el taşları ve karbonize tohumtanelerinin arkeobotanik analiz çalışmaları, yerleşimdeki tarımsal faaliyetlerin varlığının kanıtlaması açısındanönemlidir. Höyükte İlk Tunç Çağı’nda tarımın varlığının arkeolojik buluntularla desteklenmesi, çeç damga mühründe işlevselliğinin ortaya çıkması açısından önemlidir. Yapılan arkeolojik ve etnografik çalışmalarda Doğu AnadoluBölgesi’nde yoğun olarak karşılaşılan bu mühür örneklerine, kazı buluntusu olarak Murat Höyük’te de karşılaşılmasıile de arkeoloji literatüründeki çeç mühürlere bir yenisi eklenmiştir. Mührün bulunduğu mekân ve birlikte ele geçenbuluntular bağlamında değerlendirildiğinde, mührün tarımsal faaliyetlerde kullanılan bir obje olduğu ileri sürülmekteve bölge arkeolojisine yeni bir katkı sağlanması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelime:

A STAMP SEAL (ÇEÇ) FROM MURAT HÖYÜK

Öz:

This study introduces the terracotta stamp seal (ÇEÇ) revealed from Murat Höyük, which is located in the retention basin of the Aşağı Kaleköy Dam constructed on the Murat Rive in Bingöl, during the rescue excavations conducted between May-October 2019. As a result of the studies carried out in Murat Höyük, which was the first systematic archaeological excavation of Bingöl, four cultural layers are identified. The earliest cultural level dates to the Early Bronze Age. The stamp seal (çeç) dates to the Early Bronze Age III (2500-2200 BC) fitting to the Eastern Anatolian Archeology. A terracotta seal with a concentric circle pattern, intertwined on the stamp surface, is in the seal group associated with agricultural activities. The stamp seal (çeç) was recovered from the destruction layer by fire in the same space with an in situ storage pot, including carbonized seed grains in Space 4 at the settlement. Also, a vast amount of large storage pots, pottery, lower and upper grinding stones, hand stones found in the same location, show us the existence of agricultural activities in the settlement with archaeobotanical analysis of carbonized seed grains. It is important to support the existence of agriculture with archaeological finds in the Early Bronze Age at the mound, to reveal the function of the stamp seal (çeç). The revealed stamp seal, contributes to the ÇEÇ seals assemblage of the region, which are frequently found in the Eastern Anatolian Region within the archaeological and ethnographic studies, a new one has been added to the çeç seals assemblage of the region. The evaluation of the seal within its context and together with the findings found, shows that the seal is an object used in agricultural activities. Hence, this study aims at contributing and it is aimed to make a new contribution to the archeology of the region.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

BAHAR, Hasan. 1988. “Elazığ-Bingöl ve Tunceli İllerinde Prehistorik Araştırmalar, 1987”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 501-527.
DARGA, Muhibbe. 1992. Hitit Sanatı, İstanbul.
DEDE, M. Gökçe, 2014. “Anadolu’da Bulunmuş Eski Tunç Çağı’na Ait Silindir ve Damga Mühürler”, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.)
DİNÇER, Nimet, 1943. “Anadolu Damga Mühürleri”, DTCF Dergisi, Cilt II, Sayı 1, 71-81.
DURU, Refik, 2000. “Bademağacı Kazıları 1997 ve 1998 Yılları Çalışma Raporu”, Belleten, C. LXIV, S. 239, 187-232.
ESİN, Ufuk, 1970. “Tepecik Kazısı 1968 Yılı Önraporu”, 1968 Yaz Çalışmaları, ODTÜ Keban Projesi Yayınları Seri I, Yayın I, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 147-158.
ESİN, Ufuk, 1972. “Tepecik Kazısı, 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları, ODTÜ Keban Projesi Yayınları Seri 1, No. 3, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 139-159.
ERTEM, Hayri, 1982. Keban Projesi Han İbrahim Şah Kazısı 1970-1971, ODTÜ Keban Projesi Yayınları Seri III, No:3, Ankara.
ERTEM, Hayri, 1988. Korucutepe I, 1973-1975 Kazı Yıllarında Ele Geçen Erken Hitit-İmparatorluk Çağı Arası Buluntuları, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları V. Dizi-Sa.42, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
FİANDRA, F. 2003. “Mühürler, Kil Mühür Baskıları”, ArkeoAtlas, S. 2, 32- 34.
FRANGİPANE, Marcella, 2003. “Doğu Anadolu İlk Tunç Çağı II-III Dönemi”, ArkeoAtlas S. 2, 58-70.
GÖZAYDIN, Nevzat, 1968. “Çeç ve Mührü”, A.Ü. DTCF-Türkoloji Dergisi, C.3 S.1, 115-122.
KOŞAY, H. Zübeyr, 1934. “Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekâletince Yapılan Ahlatlıbel Hafriyatı, Ahlatlıbel Prehistorik İstasyonunun Bulunuşu”, TAED, S. II, s. 3-102.
KOŞAY, H. Zübeyr, 1976a. Keban Projesi Pulur Kazısı 1968-1970, ODTÜ Keban Projesi Yayınları, Seri III, No. I, Ankara.
KOŞAY, H. Zübeyr, 1976b. “Yeniköy Höyüğü Kazısı, 1972”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Keban Projesi Yayınları Seri 1, No. 5, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 175-194.
KOŞAY, H. Zübeyr, 1977. Pulur, Etnografya ve Folklor Araştırmaları, ODTÜ Keban Projesi Yayınları, Seri II, No. 2, TTK Basımevi, Ankara.
KÖKTEN, İ. Kılıç, 1944. “Orta, Doğu ve Kuzey Anadolu’da Yapılan Tarih Öncesi Araştırmaları”, Belleten C. VIII, S. 32: 659-680.
KÖKTEN, İ. Kılıç, 1945. “Kuzey-Doğu Anadolu Prehistoryasında Bayburt Çevresinin Yeri”, DTCF Dergisi, C. 3, S. 5, 465-486.
KÖKTEN, İ. Kılıç, 1947. “Yeni Çeç Damga Mühürleri”, DTCF Dergisi V, S. 2, 227-239.
LAMB, Winifred, 1938. Excavations at Kusura near Afyon Karahisar: II, Oxford: Printed by John Johnson for the Society of Antiquaries of London.
ÖZDEMİR, Burcu, 2019. “Haluk Perk Müzesi’nden Bir Grup Damga Mühür”, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.)
PITTMAN, H. 2003. “Son Kalkolitik Çağ Mühürleri”, ArkeoAtlas, S. 2, 35.
SAGONA, Antonio, 1994. The Aşvan Sites 3 Keban Rescue Excavations, Eastern Anatolia: The Early Bronze Age, The British Institute of Archaeology at Ankara, Monograph No. 18, Ankara.
SCHMIDT, Klaus, 2002. NORŞUNTEPE Kıleinfunde II, Artefakte aus Felsgestein, Knochen und Geweih, Ton, Metall und Glas, Verlag Philip von Zabern, Mainz am Rhein.
TEMİZER, Raci, 1954. “Kayapınar Hüyüğü Buluntuları”, Belleten C. XVIII, S. 71, 317-330.
TEKİN, Halil, 2017. “Hakemi Use’den Bir “Pintadera”, editörler: Özkan Süleyman, Hüryılmaz Halime, Türker Atila, Samsat’tan Acemhöyük’e Eski Uygarlıkların İzinde Aliye Öztan’a Armağan, İzmir: Ege Üniversitesi Rektörlüğü Basımevi Müdürlüğü, 231-238.
TUNA, N., BULUÇ, S., TEZCAN, B. 2012. OTDÜ Arkeoloji Müzesi, TAÇDAM, Ankara
UMURTAK, Gülsün, 2000. “Neolitik ve İlk Kalkolitik Çağlar‘da Burdur- Antalya Bölgesi Mühürcülüğü Üzerine Bazı Gözlemler” Adalya IV, 1-20.
VON DER OSTEN, H. Henning, 1937. The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32, Part II, The University of Oriental Institue Publications Volume XXIX, Researches in Anatolia-Volume VIII, The University of Chicago Press, Chicago, Illınois.

APA	Özdemir A, Özdemir A (2020). MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. , 131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
Chicago	Özdemir Ayşe,Özdemir Abdulkadir MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. (2020): 131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
MLA	Özdemir Ayşe,Özdemir Abdulkadir MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. , 2020, ss.131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
AMA	Özdemir A,Özdemir A MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. . 2020; 131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
Vancouver	Özdemir A,Özdemir A MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. . 2020; 131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
IEEE	Özdemir A,Özdemir A "MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR." , ss.131 - 139, 2020. 10.22520/tubaked.2020.22.008
ISNAD	Özdemir, Ayşe - Özdemir, Abdulkadir. "MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR". (2020), 131-139. https://doi.org/10.22520/tubaked.2020.22.008

APA	Özdemir A, Özdemir A (2020). MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0(22), 131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
Chicago	Özdemir Ayşe,Özdemir Abdulkadir MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 0, no.22 (2020): 131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
MLA	Özdemir Ayşe,Özdemir Abdulkadir MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, vol.0, no.22, 2020, ss.131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
AMA	Özdemir A,Özdemir A MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2020; 0(22): 131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
Vancouver	Özdemir A,Özdemir A MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2020; 0(22): 131 - 139. 10.22520/tubaked.2020.22.008
IEEE	Özdemir A,Özdemir A "MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR." TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0, ss.131 - 139, 2020. 10.22520/tubaked.2020.22.008
ISNAD	Özdemir, Ayşe - Özdemir, Abdulkadir. "MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR". TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 22 (2020), 131-139. https://doi.org/10.22520/tubaked.2020.22.008