Yıl: 2021 Cilt: 14 Sayı: 33 Sayfa Aralığı: 401 - 409 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.12981/mahder.874256 İndeks Tarihi: 31-03-2021

AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE

Öz:
Lehçe-i Osmani, Ahmet Vefik Paşa’nın en önemli eseri sayılmaktadır. Bu eser modernsözlükçülük geleneğimizin ilk örneği olarak kabul edilir. Yazarı tarafından yenidendüzenlenmiş ikinci baskısıyla Lehçe-i Osmânî, Osmanlı Türkçesinin söz varlığını ArapçaFarsça kökenli olanlar ve olmayanlar şeklinde ikiye ayıran dikkat çekici bir kurguylatasarlanmıştır. Osmanlı sözlükçülüğünde daha önce eşi görülmemiş bir biçimde Türkçemadde başı kelime içeren eser, yazıldığı tarihten bu yana Türklük bilimcilerin temel başvurukaynaklarından biri haline gelmiştir. Lehçe-i Osmânî’nin bu değerli özellikleri yanında bazıkusurları da bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi bazı madde başı kelimelerin tanımsızunutulmuş/bırakılmış olmasıdır. Yeni bir düzenle Lehçe-i Osmânî’yi Latin harflerine aktaranRecep Toparlı (2000), bu maddelerin bazılarının tanımlarını saptayarak çalışmasına dahilettiğini belirtmiştir. Tanımını saptayamadığı bazı maddeleri ise çalışmasına almadığını dilegetirmiştir. Bu çalışma öncelikli olarak Toparlı tarafından tanımı belirlenemeyen maddelerintanımlarını açıklamak için hazırlanmıştır. Sözlük içi ve sözlük dışı tarama yöntemiyle tanımısaptanabilen maddeler, sonuca ulaşmak için kullanılan kaynakların tanıklığıyla sıralanmıştır.Tanımı saptanamayan maddeler ise ileride konuya ilgi duyacak araştırmacıların dikkatinesunulmuştur.
Anahtar Kelime:

ON THE UNDEFINED HEADWORDS OF AHMET VEFIK PASHA’S LEHÇE-i OSMÂNÎ

Öz:
Lehçe-i Osmânî is considered the most important work of Ahmet Vefik Pasha. This work is regarded as the first example of our modern lexicography tradition. With its second edition, which was re-edited by its author, Lehçe-i Osmânî was constructed with a striking structure that divides the vocabulary of Ottoman Turkish into Arabic-Persian origin and nonArabic-Persian. The handling of Turkish words as a headword in Ottoman lexicography started with Ahmet Vefik Pasha's Lehçe-i Osmânî. This work, which is the first in this respect, has become one of the main reference sources for Turkish scientists since the date it was written. In addition to these valuable features, Lehçe-i Osmânî also has some defects. The most important of these is that some head words are left undefined (very likely forgotten). Recep Toparlı (2000), who transferred the Lehçe-i Osmânî to Latin letters with a new order, stated that he determined the definitions of some of these items and added them to his study. But he stated that he did not include some items that he could not identify in his study. This study was primarily prepared to reveal the words and undefined items for which the definitions could not be determined by Toparlı. Some of the undefined words were defined by help of in-dictionary, some others outside from dictionary. These additions were given by their sources and testimonies. The items, whose definition still cannot be found, were brought to the attention of researchers who may be interested in the subject in the future.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akün, Ö. F. (1989). Ahmed Vefik Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 2, 143-157, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Akün, Ö. F. (2003). Lehce-i Osmânî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 27, 127-128, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Ali Cevad (1314), Memâlik-i Osmaniyenin tarih ve coğrafya lugati. cild-i sânî, Dersaadet: Mahmud Bey Matbaasi.
  • Çeri, B. (1998). XIX. yüzyıldan Osmanlıca bir sözlük Lehçe-i Osmânî. Kebikeç Dergisi, 6, 169-174.
  • Kahane, H. - Kahane, R. – Tietze, A. (1958). The Lingua Franca in the Levant: Turkish nautical terms of Italian and Greek origin. Urbana: Universty of Illinois Press.
  • Kahraman, S. A. (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi: Kütahya, Manisa, İzmir, Antalya, Karaman, Adana, Halep, Şam, Kudüs, Mekke, Medine, 9. kitap, 1. cilt / Evliyâ Çelebi. İstanbul: Yapı Kredi.
  • Koç, M. – Tanrıverdi E. (2013). Kamusu’l-Muhit Tercümesi Mütercim Asım Efendi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
  • Mehmed Bahaeddin (1927). Yeni Türkçe Lugat. İstanbul: Evkaf-ı İslamiye Matbaası.
  • Meral Türkmenoğlu, T. (2019). Ahmed Vefik Paşa’nın Lehce-i Osmânî adlı sözlüğünün 1876 ve 1889 tarihli baskıları üzerine sözlük bilimsel bir değerlendirme. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Murphey, R. (2001). Kasr-ı Şirin Antlaşması. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 24, 575, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Osmanlı Yer Adları: II (2013). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. Anadolu, Karaman, Rum, Diyarbakır, Arap ve Zülkadriye Eyaletleri (1530-1556) (Şam ve Halep dahil). Ankara.
  • Şemseddin Sami (1883). Dictionnaire Turc-Français. İstanbul: Mihran Matbaası.
  • Şemseddin Sami (1317). Kamus-ı Türki. İstanbul: İkdam Matbaası.
  • Toparlı, R. (2000). Lehce-i Osmânî. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Redhouse, Sir J. W. (1890). A Turkish and English Lexicon, Printed for The American Mission by A. H. Boyajiyan. Constantinople.
  • Uçman, A. (2010). Şemseddin Sami. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 38, 519-522, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • URL-1: “Horbes Keşm Mağaraları”. http://www.qeshmcity.ir/قشم-خوربس-غارهای/ (Erişim: 10.12.2020).
  • URL-1: “Türkiye Asma Genetik Kaynakları”. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/bagcilik/Lists/KutuMenu/Attachment s/6/22%20Edirne.pdf (Erişim: 11.12.2020).
APA YILMAZ K, TOSUN A (2021). AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. , 401 - 409. 10.12981/mahder.874256
Chicago YILMAZ KAAN,TOSUN Ali Rıza AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. (2021): 401 - 409. 10.12981/mahder.874256
MLA YILMAZ KAAN,TOSUN Ali Rıza AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. , 2021, ss.401 - 409. 10.12981/mahder.874256
AMA YILMAZ K,TOSUN A AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. . 2021; 401 - 409. 10.12981/mahder.874256
Vancouver YILMAZ K,TOSUN A AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. . 2021; 401 - 409. 10.12981/mahder.874256
IEEE YILMAZ K,TOSUN A "AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE." , ss.401 - 409, 2021. 10.12981/mahder.874256
ISNAD YILMAZ, KAAN - TOSUN, Ali Rıza. "AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE". (2021), 401-409. https://doi.org/10.12981/mahder.874256
APA YILMAZ K, TOSUN A (2021). AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(33), 401 - 409. 10.12981/mahder.874256
Chicago YILMAZ KAAN,TOSUN Ali Rıza AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 14, no.33 (2021): 401 - 409. 10.12981/mahder.874256
MLA YILMAZ KAAN,TOSUN Ali Rıza AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, vol.14, no.33, 2021, ss.401 - 409. 10.12981/mahder.874256
AMA YILMAZ K,TOSUN A AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 2021; 14(33): 401 - 409. 10.12981/mahder.874256
Vancouver YILMAZ K,TOSUN A AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 2021; 14(33): 401 - 409. 10.12981/mahder.874256
IEEE YILMAZ K,TOSUN A "AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE." Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14, ss.401 - 409, 2021. 10.12981/mahder.874256
ISNAD YILMAZ, KAAN - TOSUN, Ali Rıza. "AHMET VEFİK PAŞA’NIN LEHÇE-İ OSMÂNÎ’SİNDE TANIMI BULUNMAYAN MADDELER ÜZERİNE". Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 14/33 (2021), 401-409. https://doi.org/10.12981/mahder.874256