Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?
Yıl: 2020 Cilt: 29 Sayı: 29 Sayfa Aralığı: 67 - 78 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 15-04-2021
Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?
Öz: Dil incelemelerinde -A, -AlI, -ArAk, -IcAk, -IncA, -Ip, -IşIn, -ken, -mAdAn,-mAksIzIn… gibi yapılar için zarf-fiil (/gerundium/gerundiyum/gerundif,ulaç, fiil zarfı) veya zarf-fiil eki (/zarf-eylem eki, gerundium eki, bağ fiil eki,ulaç eki, ulaç şekli, ulaç biçimbirimi, ulaçlık ardılları) şeklinde farklı terimlerintercih edildiği görülmektedir. Zarf-fiil ve zarf-fiil eki terimleri birbirinden çokfarklı unsurları ifade etmek için kullanılan terimlerdir. Bu bakımdan zarffiil ekiyle ilgili farklı terim tercihleri, dikkat çekilmesi ve çözülmesi gerekenbir sorun hâlini almıştır. Adı geçen soruna çözüm üretmeyi amaçlayan bumakalede; “zarf-fiil” ve “zarf-fiil eki” kavramları ve bunların ifade ettikleri,çeşitli örneklerle değerlendirilmiş ve zarf-fiil ekinin zarf-fiil olmadığı sonucunaulaşılmıştır.
Anahtar Kelime: Is The Gerund Suffix A Gerund?
Öz: It is seen that different terms such as zarf-fiil “gerund” (/gerundium/ gerundiyum/gerundif, ulaç, fiil zarfı) or zarf-fiil eki “gerund suffix” (/zarfeylem eki, gerundium eki, bağ fiil eki, ulaç eki, ulaç şekli, ulaç biçimbirimi, ulaçlık ardılları) are preferred in various language examinations for structures such as -A, -AlI, -ArAk, -IcAk, -IncA, -Ip, -IşIn, -ken, -mAdAn, -mAksIzIn… Zarffiil and zarf-fiil eki are terms used to refer to very different structures. In this regard, different term preferences related to the gerund suffix have become a problem that needs attention and solution. In the article, which aims to produce a solution to the mentioned problem, the concepts of “gerund” and “gerund suffix” are evaluated with various examples that these concepts express and it is concluded that the gerund suffix is not a gerund.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ADALI Oya, Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler, Papatya Yayıncılık, İstanbul 2004.
- AĞCA Ferruh, “Eski Türkçede {-A/-I/-(y)U} Ünlü Zarf-fiil Eklerinin Farklı Bir işlevi Üzerine”, Türkbilig, S: 13, Ankara 2007, 3-17.
- AKAR Ali, Oğuzların Dili - Eski Anadolu Türkçesine Giriş, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2018.
- ALYILMAZ Cengiz, Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1994.
- ARGUNŞAH Mustafa, “Ünlü Gerundiumunun “-mağa” Yerine Kullanılışı”, 3. Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı 1996, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1999, 177-125.
- ARGUNŞAH Mustafa, “Türkçede Zarf-fiil Eklerinin Durum Ekleriyle Kalıplaşması”, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 6/1, 2011, 55-68.
- ATAY Falih Rıfkı, Zeytindağı, Pozitif Yayınları, İstanbul 2004.
- AYDIN Mehmet, “Anadolu Ağızlarında İken ~ -Ken Zarf-Fiilinin Kullanımı ve Görevleri”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C: 2000/II, S: 588, Ankara 2000, 639-645.
- BANGUOĞLU Tahsin, Türkçenin Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
- BAŞDAŞ Cahit, “Türkiye Türkçesi Ağızlarında -kA/-kAnA Zarf-fiil Şekilleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 7, S: 33, 2014, 28-34.
- BAYRAKTAR Nesrin, Türkçede Fiilimsiler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2004.
- BİLGEGİL Kaya, Türkçe Dil bilgisi, Dergâh Yayınları, İstanbul 1984.
- BOZ Erdoğan, “Bir Birleşik Zarf-Fiil ‘Fiil+Sıfat-Fiil eki+(İyelik Eki+) Hal Eki’ Yapısı Üzerine”, İlmî Araştırmalar, S: 19, İstanbul 2005, 43-48.
- BOZ Erdoğan, Türkiye Türkçesi Biçimsel ve Anlamsal İşlevli Biçimbilgisi (Tasnif Denemesi), Gazi Kitabevi, Ankara 2012.
- BÖREKÇİ Muhsine, Türkiye Türkçesinde Yapı ve İşlev Bakımından Sözcükler, Eser Ofset Matbaacılık, Erzurum 2009.
- BUDAK Aydın, “Türkmence’de -galı > -alı Zarf Fiili”, Türk Dünyası Araştırmaları, S: 97, İstanbul 1995, 219-232.
- ÇAĞATAY Saadet, “Eski Osmanlıca’da Fiil Müştaklarından III. Gerundifler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C: 6, S: 1-2, Ankara 1948, 27-47.
- DAŞDEMİR Muharrem, Oklama Yöntemiyle Türkçenin Yapısal İşlevsel Söz Dizimi, Fenomen Yayıncılık, Erzurum 2015.
- DELİCE Hacı İbrahim, “Fiil Cümlesinin Yüklemi İçinde Fiilimsi Olabilir mi?”, Prof. Dr. Mehmet Arslan’a Armağan, (ed. İbrahim Delice, Mehtap Erdoğan Taş, Hakan Yekbaş), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayını, Sivas 2019, 627-632.
- DENİZ YILMAZ Özlem, Türkiye Türkçesinde Eylemsi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
- Dilbilim ve Dil bilgisi Terimleri Sözlüğü, (haz. Berke Vardar yönetiminde N. Güz, E Öztokat, M Rifat, O. Senemoğlu, E. Sözer), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1980.
- DİNAR Talat, “Zarf-fiil Eki + Edatlı Kuruluşlar ve Anadolu Ağızlarındaki ‘-IP bille’ Yapısı”, X. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri (28 Eylül-1 Ekim 2015 Saraybosna), Ankara 2015, 64-72.
- DURMUŞ Oğuzhan, “{-(y)ArAK} Zarf-fiil Ekinin Kökeni Üzerine”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları, S: 23, Ankara 2012, 19-60
- ERCİLASUN Ahmet B., Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Yayınları, Ankara 1984.
- ERGİN Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul 1998.
- ERSOYLU Halil, “-IbAnUñ, -UbAnUñ Gerundiumu”, 3. Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı 1996, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1999, 433-438.
- GÜLSEVİN Gürer, “Türkçede -sA Şart Gerundiumu Üzerine”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C: 1990/II, S: 467, Ankara 1990, 276-279.
- GÜLSEVİN Gürer, “Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf-fiiller”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: II, S: 2, Afyon 2001, 125-144.
- GÜLSEVİN Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
- GÜLSEVİN Gürer; BOZ Erdoğan, Eski Anadolu Türkçesi, Gazi Kitabevi, Ankara 2004.
- HATİBOĞLU Vecihe, Türkçenin Ekleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1981.
- HÜNERLİ Bülent, Oğuz Grubu Türk Lehçelerinde Zarf-fiiller, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne 2012.
- HÜNERLİ Bülent, “Eski Anadolu Türkçesindeki Sınırlama İşlevindeki “-(y)XncA dek/degin/ kadar Ara Formunun Doğu Trakya Ağızlarındaki Görünümü ve “-(y)XncA” Zarf-fiilinin Kullanım Çeşitliliği”, Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 4, S: 7, 2016, 152-163.
- İLKER Ayşe, Batı Grubu Türk Yazı Dillerinde Fiil, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
- KAHRAMAN Tahir, Çağdaş Türkiye Türkçesi Dil bilgisi, DUMAT Basımevi, Ankara 2005.
- KARA Funda, “Edat ve Zarf Üzerine Bazı Düşünceler”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 4/3, Ankara 2009, 1281-1300.
- KARAAĞAÇ Günay, Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ Yayınları, Ankara 2012.
- KARAHAN Leylâ, “Anadolu Ağızlarında Kullanılan Bazı Zarf-fiil Ekleri”, Türk Dili Üzerine İncelemeler, (haz. Ekrem Arıkoğlu, Dilek Ergönenç Akbaba), Akçağ Yayınları, Ankara 2011, 345-373.
- KARAHAN Leylâ, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, Ankara 2015.
- KARPUZ Hacı Ömer, Türkçe’de Zarflar -Türkiye Türkçesi Edebi Dilindeki Zarfların Yapısal ve İşlevsel İncelemesi-, Ege-Doğuş Yayınları, Denizli 2000.
- KARPUZ Hacı Ömer; SALAN Erkan, “Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde Çekim Edatı İşlevinde Kullanılan -IncA Ekli Zarf-eylem Yapıları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S: 35, Konya 2014, 1-19.
- KERİMOĞLU Caner, “Zarf Kategorisi Üzerine”, Dil bilgisi ve Dilbilim Yazıları, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2017, 209-228.
- KORKMAZ Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2003a.
- KORKMAZ Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2003b.
- KÖKTEKİN Kâzım, Eski Anadolu Türkçesi, Fenomen Yayınları, Erzurum 2008.
- NALBANT Mehmet Vefa, DEMİREL Ezgi, “Dı̇̄vānü Lüġāti’t-Türk’te Fiilimsiler ve Bu Fiilimsilerle Oluşmuş Cümle Öğeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri 22-24 Aralık 2011 Muğla I. Cilt, (ed. Mehmet Naci Önal), Ankara 2012, 131-156.
- ÖNER Mustafa, “-mATI Gerundiyumu Hakkında”, Türkçe Yazıları, (ed. Hayati Develi), Kesit Yayınları, İstanbul 2011, 67-75.
- ÖNER Mustafa, “Türkçede -prAK Zarf-fiili”, Türkçe Yazıları, (ed. Hayati Develi), Kesit Yayınları, İstanbul 2011, 77-80.
- ÖZKAN Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Filiz Kitabevi, İstanbul 2000.
- ÖZMEN Mehmet, Türkçede -Ken Zarf-Fiili, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
- SALAN Erkan, “{-mAĠIn} Zarf-fiil Eki Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 54, Erzurum 2015, 71-84.
- SALAN Erkan, “{-IcAk} Zarf-fiil Eki ve Varyantları Üzerine”, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 21, Ankara 2017, 45-73.
- SALAN Erkan, “Eski Anadolu Türkçesinde {-AlIdAn (> -AldAn)} ve {-AlIdAn berü (> -AldAn berü)} Zarf-fiil Eklerinin Oluşumu”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları, S: 37, Ankara 2019, 61-70.
- ŞAHİN Hatice, Eski Anadolu Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara 2003.
- TANÇ Mustafa, “Çağdaş Kıpçak Grubu Türk Lehçelerinde -P Zarf-Fiil Ekinin -Mağa Anlamında Kullanılışı”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II 20-26 Eylül 2004, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2004, 2781-2791.
- TANPINAR Ahmet Hamdi, Huzur, Dergâh Yayınları, İstanbul 2000.
- TİKEN Kâmil, Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf-fiiller, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2004.
- TİMURTAŞ Faruk K., Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer-Metin-Sözlük, Enderun Kitabevi, İstanbul 1994.
- TOPALOĞLU Ahmet, Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1989.
- TUNCER Hediye, Türk Dilinde Zarf-fiiller, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne 1996.
- TURAN Fikret, “Türkçede Zarflar Üzerine”, Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1998, 301-307.
- TURAN Fikret, Adverbs and Adverbial Constructions in Old Anatolian Turkish, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 2000.
- UĞURLU Mustafa, “-ArAK ve -p ile Kurulan Zarf-fiilli Parçalarda Sınır Vurgulayışın Rolü”, 3. Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı 1996, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1999a, 1181-1187.
- UĞURLU Mustafa, Memlük Türkçesinde Zarf-fiilli Parçaların Dizimi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1999b.
- ÜSTÜNOVA Kerime, Eylem İşletimi, Sentez Yayıncılık, Bursa 2016.
- VARDAR Berke, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yayınları, İstanbul 2002.
- YELTEN Muhammet, Eski Anadolu Türkçesi ve Örnek Metinler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İstanbul 2009.
- YILDIRIM Faruk, “-(y)IşIn Zarf-fiili Üzerine”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II 20-26 Eylül 2004, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2004, 3207-3217.
- YILMAZ Engin, “-mAdAn Zarf-Fiil Eki Sadece ‘Olumsuzluk’ mu bildirir?”, Türkiye Türkçesi Üzerine Araştırmalar, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2009, 22-46.
- YÜCE Nuri, Gerundien im Türkischen: Eine morphologische und syntaktische Untersuchung, Simurg Yayınları, İstanbul 1999.
- YÜCEL Bilal, “Türkiye Türkçesinde Zarf-fiil Eklerinin Yapı Bakımından Sınıflandırılması Üzerine”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S: 9, Sivas 2000, 75-114.
- YÜCEOL ÖZEZEN Muna, “Türkçede Zarf-fiiller ve Zarf-fiillerde Yapılaşma Süreçleri”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: 24, S: 1, Adana 2018, 79-97.
| APA | SALAN E (2020). Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. , 67 - 78. |
| Chicago | SALAN ERKAN Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. (2020): 67 - 78. |
| MLA | SALAN ERKAN Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. , 2020, ss.67 - 78. |
| AMA | SALAN E Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. . 2020; 67 - 78. |
| Vancouver | SALAN E Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. . 2020; 67 - 78. |
| IEEE | SALAN E "Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?." , ss.67 - 78, 2020. |
| ISNAD | SALAN, ERKAN. "Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?". (2020), 67-78. |
| APA | SALAN E (2020). Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 29(29), 67 - 78. |
| Chicago | SALAN ERKAN Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi 29, no.29 (2020): 67 - 78. |
| MLA | SALAN ERKAN Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, vol.29, no.29, 2020, ss.67 - 78. |
| AMA | SALAN E Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 29(29): 67 - 78. |
| Vancouver | SALAN E Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 29(29): 67 - 78. |
| IEEE | SALAN E "Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?." TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 29, ss.67 - 78, 2020. |
| ISNAD | SALAN, ERKAN. "Zarf-Fiil Eki, Zarf-Fiil Midir?". TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi 29/29 (2020), 67-78. |
