Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri

BEKAR, BEYTULLAH; GÜNGOR, OKAN CELAL

Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri

Beytullah BEKAR, (Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü)

Okan Celal GÜNGÖR (Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü)

TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi

4 1

Yıl: 2020 Cilt: 29 Sayı: 29 Sayfa Aralığı: 93 - 128 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 15-04-2021

Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri

Öz:

Çalışmada ele alınan eser, Camilla Ruziçka Ostoiç tarafından AvusturyaMacaristan İmparatorluğu sınırları içinde Latin harfleriyle kaleme alınan ve1879 yılında basılmış olan Türkisch-Deutsches Wörterbuch mit Transcriptiondes Türkischen’dir [Türkçe Transkripsiyonlu Türkçe-Almanca Sözlük].Eser, 540 sayfa olup yaklaşık 17 bin madde başından müteşekkildir. Yazar,bu eser sayesinde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu tarafından altınmadalya ile ve Bavyera Krallığı’nın Ludwig Bilim ve Sanat Altın Madalyasıile ödüllendirilmiştir. Yazar, Avusturya-Macaristan’ın Bosna Hersek’i elegeçirmesi üzerine Avusturya medeniyetinin ve eğitiminin bu coğrafyaya,bölgede yaygın olarak konuşulan Türkçenin hızlı bir şekilde öğrenilmesive öğretilmesi suretiyle götürülebileceğini düşünerek eserini yayımlamayakarar vermiştir. Eser, yazıldığı dönemdeki Türkçe söz varlığını, ağızözelliklerini ve bugün unutulmuş olan bazı deyimleri ve kalıp söyleyişleriyansıtması bakımından önemlidir. Ayrıca eser kalıplaşmış imlası ve BatıRumeli ağızlarıyla ortaklaşan bazı ses ve şekil bilgisi özellikleriyle de dikkatiçekmektedir.

Anahtar Kelime:

Camilla Ruziçka Ostoiç’s “Dictionary “Türkisch-Deutsches Wörterbuch mit Transcription des Türkischen” And Traces of Western Rumeli Dialects in the Work

Öz:

The work discussed in the study is Türkisch-Deutsches Wörterbuch mit Transcription des Türkischen [Turkish Transcription Turkish-German Dictionary], written in 1879 by Camilla Ruziçka in Latin letters within the borders of the Austro-Hungarian Empire. The work is 540 pages and consists of about 17 thousand articles. Thanks to this work, the author was awarded with the gold medal by the AustroHungarian Empire and the Ludwig Science and Art Gold Medal of the Bavarian Kingdom. The author decided to publish his work considering that Austrian civilization and education could be brought to this geography by learning and teaching Turkish, which is widely spoken in the region, after Austria-Hungary took over Bosnia and Herzegovina. The work is important in terms of reflecting the Turkish vocabulary at the time of writing, oral features, and some idioms and phrases that have been forgotten today. In addition, the work attracts attention with it’s stereotyped spelling and some phonetic and morphological features in common with West Rumeli dialects.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Agop Dilaçar, “1612’de Avrupa’da Yayımlanan İlk Türkçe Gramerinin Özellikleri”, 1970, 18, s. 197-210.
Ahmet Caferoğlu, “Anadolu ve Rumeli Ağızlarında Ünlü Değişmeleri”, Türk Dilleri Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1964, s. 1-33.
Ahmet Günşen, “Doğu Trakya Ağızlarının Şekil Bilgisini Belirleyen Temel Özellikler”, Turkish Studies, 2008, 3 (3), s. 402-470.
Ahmet Günşen, “Balkan Türk Ağızlarının Tasnifleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, 2012, 7/4, s. 111-129.
Alpay İğci, Vıçıtırın-Kosova Türk Ağzı, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
Alpay İğci-, “Türk Dilinin /ŋ/ sesinin Batı Rumeli Ağızlarındaki Durumu”, Dil Araştırmaları, 2018, 23, s. 223-257.
Beytullah Bekar, “Adam Kraft’ın 1596 Tarihli ‘Türklerin Dinleri, Savaş Yöntemleri, Geçim Kaynakları, Başarı ve Çöküşlerinin Sırları’ Adlı Eseri”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 2019, 19, s.159-181.
Bilinda Kamberi, Preşova ve Bilaç Türk Ağzı (İnceleme-Metin-Sözlük), Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Bülent Gül, “İbni Mühenna Lügati’nin Türk ve Moğol Dil Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi”, Türkbilig, 2010, 19, s.87-95.
Camilla Ruziçka Ostoiç, Türkisch-Deutsches Wörterbuch mit Transcription des Türkischen, Verlag (Druck von Friedrich Jasper), Wien, 1879.
Ekrem Bektaş, “Bergamalı Kadri”, TDV İslam Ansiklopedisi, 5, s. 496.
Ergin Jable, Kosova Türk Ağızları (İnceleme-Metin-Sözlük), Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2010.
Fatma Sibel Bayraktar ve Selda Sandalyeci, “Trakya Ağızları Ses Bilgisi”, Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 2018, 2/1, s. 215-279.
Frances Graham French, “Chapter XVIII. Educational Status Of Women in Different Countries”, Report of the Secretary of the Interior; being part of the message and documents communicated to the two Houses of Congress at the beginning of the second session of the Forty-fourth Congress Part 1. Government Printing Office, Washington, 1896.
Gürer Gülsevin, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
Gürer Gülsevin, “Rumeli Türkçesi Çerçevesinde Türk ve Balkan Dillerinin Etkileşimi”, Turkish Studies, 2009, 4 (8), s. 48-64.
Gürer Gülsevin, 17. Yüzyıl Batı Rumeli Türkçesi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2017.
György Hazai, “Rumeli Ağızlarının Tarihi Üzerine”, Türk Dilleri Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1960, s. 205-2011.
Gyula Nemeth, “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine”, (Çev. Vural Yıldırım), Türk Dilleri Araştırmaları Yıllığı Belleten (1980-1981), 1983, s.113-167.
Hayati Develi, “Tanıtım, Tahlil ve Tenkitler” (Johannes Schıltberger, Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427), Çev. Turgut Akpınar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995), Türk Dilleri Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1995, 43, s. 474-478.
Hüseyin Dallı, Kuzeydoğu Bulgaristan Türk Ağızları Üzerine Araştırmalar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
Ignacz Kunos , “Rumelisch-türksche Sprichwörter”, KSz, 1906, 7, s. 66-83.
Karl Steuerwald, Türkçe-Almanca Sözlük, ABC Yayınları, İstanbul, 1993.
Karl Steuerwald, Almanca-Türkçe Sözlük, ABC Yayınları, İstanbul, 1993.
Mefküre Mollova, “Balkanlardaki Türk AğızlarınınTasnifi”, Türk Dilleri Araştırmaları Yıllığı Belleten (1996), 1999, s. 167-176.
Mehmet Emin Ağar, “Türkçe Öğretiminin Tarihçesi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 2004, s.1-10.
Mustafa Özkan, Türkiye Türkçesi Ses ve Yazım Bilgisi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2009.
Nesrin Bayraktar, “Yabancılara Türkçe Öğretiminin Tarihsel Gelişimi”, Dil Dergisi, 2013, 119, s. 58-71.
Nevzat Özkan, Gagavuz Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1996.
Ömer Yağmur, “Pietro Lupis Valentiano’nun İtalyanca-Türkçe Çeviri Yazılı Sözlüğünde Ses Olayları (1520-1527)”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2015, 6, s. 243-278.
Selahattin Olcay, Doğu Trakya Yerli Ağzı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Sitilijan Çilingirov, “Turski poslovici pogovorki charakterni izrazi” Bulletin du Musee National d’Ethnographie de Sofia, 1922-1923, II. s. 157-171; III. s. 59-65.
Sir James Redhouse, Turkisch and English Lexicon, 5. Baskı, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2015.
St. Mladenov, “Ein Beitrag zum türkischen Spichwörterscahtz”, ZDMG, 1914, 68, s. 687-694.
Tadeusz Kowalski, “Dialectes turcs-osmanlis”, Encyclopedie de I’slâm, Leiden, 1931.
Tadeusz Kowalski, “Les turcs la langue de la Bulgarie de Nord-Est”, Memories de la Commission Orienlatiste de l’Akademie des Sciences de Cracovie, Krakow, 1932.
Tadeusz Kowalski, “Türkische Volksrätsel aus Nordbulgarien”, Festschrift für Georg Jacob, s. 128-145, Leipzig, 1932.
Tuncer Gülensoy, Rumeli Ağızlarının Ses Bilgisi Üzerine Bir Deneme, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, 1993.
Türk Dil Kurumu, Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. I-VI, Ankara, 2009.
Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Ankara, 2011.
Yunus İnce ve Bayram Akça, “Osmanlı döneminde Latin Harfleriyle Türkçe Yazılan Eserler ve Yazarları”, Erdem Dergisi, 2017, .73, s.5-42.
Zeynep Korkmaz, Güney-Batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.

APA	BEKAR B, GÜNGOR O (2020). Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. , 93 - 128.
Chicago	BEKAR BEYTULLAH,GÜNGOR OKAN CELAL Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. (2020): 93 - 128.
MLA	BEKAR BEYTULLAH,GÜNGOR OKAN CELAL Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. , 2020, ss.93 - 128.
AMA	BEKAR B,GÜNGOR O Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. . 2020; 93 - 128.
Vancouver	BEKAR B,GÜNGOR O Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. . 2020; 93 - 128.
IEEE	BEKAR B,GÜNGOR O "Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri." , ss.93 - 128, 2020.
ISNAD	BEKAR, BEYTULLAH - GÜNGOR, OKAN CELAL. "Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri". (2020), 93-128.

APA	BEKAR B, GÜNGOR O (2020). Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 29(29), 93 - 128.
Chicago	BEKAR BEYTULLAH,GÜNGOR OKAN CELAL Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi 29, no.29 (2020): 93 - 128.
MLA	BEKAR BEYTULLAH,GÜNGOR OKAN CELAL Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, vol.29, no.29, 2020, ss.93 - 128.
AMA	BEKAR B,GÜNGOR O Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 29(29): 93 - 128.
Vancouver	BEKAR B,GÜNGOR O Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 29(29): 93 - 128.
IEEE	BEKAR B,GÜNGOR O "Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri." TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 29, ss.93 - 128, 2020.
ISNAD	BEKAR, BEYTULLAH - GÜNGOR, OKAN CELAL. "Camilla Ruziçka Ostoiç’in “Türkisch-Deutsches Wörterbuch Mit Transcription Des Türkischen” Adlı Sözlüğü ve Batı Rumeli Ağızlarının Sözlükteki İzleri". TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi 29/29 (2020), 93-128.