Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921)

KIYANÇ, Sinan

Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921)

Sinan KIYANÇ (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla, Türkiye)

Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

190 5

Yıl: 2021 Cilt: 21 Sayı: Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı) Sayfa Aralığı: 121 - 144 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 02-06-2021

Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921)

Öz:

Bu araştırmada Ankara Hükümeti’nin Birinci İnönü Zaferi ile başlayan askeri başarılarının ABD kamuoyundaki etkisi ele alınmaktadır. Bu askeri başarılar uluslararası kamuoyunda geniş yer bulmuştur. Böylece uluslararası kamuoyunda Millî Mücadele’nin başarısı hakkında şüpheler son bulmuştur. Bu zaferler diplomatik ilişkilerin hızlanmasına neden olmuştur. Ankara Hükümeti’nin Londra Konferansı’na davet edilmesi, Sovyet Rusya, Afganistan, Fransa ile imzalanan antlaşmalar büyük yankı uyandırmıştır. ABD’de de bölgedeki çıkarları nedeniyle Ankara Hükümeti ile diyalog kurmaya çalışmıştır. ABD yönetiminin Ankara Hükümeti’ni diplomatik olarak tanımadaki gönülsüzlüğü ve kamuoyundaki Millî Mücadele’ye karşı tutumnedeniyle resmi adımlar atılamamıştır. Ankara Hükümeti’nin askeri başarıları bu tutuma karşı bir yapının oluşmasına neden olmuştur. ABD’nin İstanbul’daki temsilcileri her ne kadar resmi olmasa da Ankara Hükümeti ile temasa geçmiştir. Bir yandan da ABD’nin önde gelen gazetecileri Ankara’yı ziyaret etmiştir. Ziyaretlerisonrasında kaleme aldıkları yazılar ile ABD kamuoyunda Millî Mücadele lehine bir havanın oluşmasına neden olmuşlardır. Millî Mücadele’nin hemen başında gazeteci Louis Edgar Browne ve General James G. Harbord’un Sivas’a gelmesi, Heyet-i Temsiliye’nin gücünü göstermektedir. Bunun yanı sıra arşiv belgelerinden anlaşıldığıüzere ABD, Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının hareketlerini yakından takip etmiştir. ABD’de yaşanan başkan değişimi ve lobi faaliyetleri nedeniyle bölgedeki gelişmelere karşı bir tavır takınılmıştır. Bu durum ABD ile diplomatik ilişkilerin 1927 yılında başlamasına neden olmuştur. 1921 yılının hemen başında Birinci İnönüZaferi ve sonrasında gelen askeri başarılar ile diplomatik adımlar karşısında, Anadolu topraklarında ticari çıkarları ve misyoner örgütleri nedeniyle, ABD duyarsız kalamamıştır. Diplomatik ilişkilerin başlamamasına karşın ABD, Ankara Hükümeti ile temas kurmuş, Ankara’ya resmi olmasa da temsilciler atamıştır.

Anahtar Kelime:

Military Achievements of the National Struggle and the USA (1919-1921)

Öz:

In this study, the effect of the military successes of the Ankara Government, which started with the First İnönü Victory, on the USA public opinion is discussed. These military achievements have gained wide coverage in the international public opinion. Thus, doubts about the success of the National Struggle in the international public opinion had ended. These victories have accelerated diplomatic relations. The invitation of the Ankara Government to the London Conference and the agreements signed with Soviet Russia, Afghanistan and France had a great impact. In the USA, it tried to establish a dialogue with the Ankara Government due to its interests in the region. Official steps could not be taken due to the reluctance of the USA administration to recognize the Ankara Government diplomatically and the public attitude towards the National Struggle. The military successes of the Ankara Government have led to the formation of a structure against this attitude. The USA representatives in Istanbul, although not official, had contacted the Ankara Government. On the other hand, prominent journalists of the USA visited Ankara. With the articles they wrote after their visits, they created a positive atmosphere in the public opinion. The arrival of journalist Louis Edgar Browne and General James G. Harbord to Sivas at the very beginning of the National Struggle demonstrates the power of the Delegation Representation. In addition, as can be understood from archive documents, the USA closely followed the movements of Mustafa Kemal Pasha and his friends. Due to the president change and lobbying activities in the USA, an attitude has been taken against the developments in the region. This situation caused diplomatic relations with the USA to begin in 1927. The USA could not remain indifferent to the developments due to the First İnönü Victory at the beginning of 1921 and the military successes that followed, diplomatic steps, commercial interests and missionary organizations in Anatolia. Although diplomatic relations did not begin, the USA contacted the Ankara Government and appointed representatives to Ankara, although not official.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Adıvar, H. E. (2016). Türk’ün ateşle imtihanı İstiklal Savaşı anıları. İstanbul: Can Yayınları.
Akar, H. (2019). Harbord askeri heyet-i raporu, gerçekleri araştırmakla görevlendirilen Amerikan askeri heyetinin çalışmaları ve Türk-Amerikan ilişkilerine etkisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Akgün, S. K. (2009). Brownie and the leaders of the Sivas Congress, George Sellers Harris ve Bilge Criss (der.), Studies in Atatürk's Turkey: The American Dimension. Leiden: Brill Publishing.
Akşin, A. (2019). Atatürk’ün dış politika ilkeleri ve diplomasisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Armaoğlu, F. (1997). Atatürk döneminde Türk-Amerikan ilişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 13(38),631-647. Erişim Adresi: https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Fahir-ARMAO%c4%9eLUAtat%c3%bcrk-D%c3%b6neminde-T%c3%bcrk-Amerikan-%c4%b0li%c5%9fkileri.pdf
Arslan, E. (1996). Amerikan istihbarat belgelerinde Mustafa Kemal: Kişisel özellikleri ve bir görüşme. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2(6), 49-72. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/233222
Atatürk Araştırma Merkezi. (2019). Erzurum Kongresi’nin bildirisi ve kararları, Erişim Adresi: https://www.atam.gov.tr/nutuk/erzurum-kongresinin-bildirisi-ve-kararlari
Atatürk, G. M. K. (2007). Nutuk, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Ayışığı, M. (2004). Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye’ye gelen Amerikan heyetleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
BCA (Devlet Arşivleri Bakanlığı Cumhuriyet Arşivi). (1921a). 30-18-1-1/2-28-19, 18 Ocak 1921.
BCA (Devlet Arşivleri Bakanlığı Cumhuriyet Arşivi). (1921b). 30-10-0-0/267-801-1, 31 Mayıs 1921.
BCA (Devlet Arşivleri Bakanlığı Cumhuriyet Arşivi). (1921c). 30-18-1-1/3-27-7, 6 Haziran 1921.
BCA (Devlet Arşivleri Bakanlığı Cumhuriyet Arşivi). (1921d). 30-18-1-1/4-37-13, 23 Kasım 1921.
Bilgen, D. (2004). ABD’li gözüyle Sivas Kongresi amerikan mandası ve gazeteci L. E. Browne’in faaliyetleri, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Boztaş, A. (2014). Wilson İlkeleri’nin Türk dış politikasına yansımaları: Realist ve pragmatist bir perspektif, Gazi Akademik Bakış, 7(14), 163-176. Erişim Adresi: http://www.gaziakademikbakis.com/makale/gab-T-2018-132
Bulut, S. (2010). Atatürk dönemi Türkiye-ABD ilişkileri (1923-1938), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Cardashian, V. (1921). Letters the the Editör; Changed Armenian Outlook, The New York Times, 23 Temmuz.
Cebesoy, A. F. (1955). Moskova hatıraları (21/11/1920-2/6/1922), İstanbul: Vatan Neşriyatı.
Cevizoğlu, H. (2007). 1919’un şifresi, gizli ABD işgalinin belge ve fotoğrafları, Ankara: Ceviz Kabuğu Yayınları.
Dunn, S. R. (1956). World alive: A personal story, New York: Crown Publishers. Dursunoğlu, C. (2000). Millî Mücadelede Erzurum, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Duru, O. (2001). Amerikan gizli belgeleriyle Türkiye’nin kurtuluş yılları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Eddy, S. (1919). Through Turkey and Palestine, The Presbyterian of the South, 17 Aralık.
Evans, L. (1972). Türkiye’nin paylaşılması (1914-1924), Tevfik Alanay (Çev.), İstanbul: Milliyet Yayınları.
FRUS (The Foreign Relations of the United States). (1919a). Minutes of the Meeting of the Commissioners Plenipotentiary, 8 Ekim 1919, The Paris Peace Conference, 1919, Volume XI, Document 161, Paris Peace Conf. 184.00101/161.
FRUS (The Foreign Relations of the United States). (1919b), Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, The Paris Peace Conference, 1919, Volume XII, Paris Peace Conf. 181.91/49, “The American Section of the International Commission on Mandates in Turkey (The King-Crane Commission).
FRUS (The Foreign Relations of the United States). (1919c), Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, The Paris Peace Conference, 1919, Volume XII, Paris Peace Conf. 181.9102/9, “Report of the American Section of the International Commission on Mandates in Turkey, Paris, 28 Ağustos 1919,
FRUS (The Foreign Relations of the United States). (1919d), The Chief of the Military Mission to Armenia (Harbord) to the Secretary of State, Papers Relationg to the Foreign Relations of the United States, 1919, Volume II, Document 828, Peace Comission Files: 184.02102/5, 16 Ekim 1919.
FRUS (The Foreign Relations of the United States). (1919e), Notes of a Meeting of the Heads of Delegations of the Five Great Powers Held in M. Pichon’s Room, Quai d’Orsay, 8 Kasım 1919, Paper Relating of the Foreign Relations of the United States, The Paris Peace Conference, 1919, Volume IX, Paris Peace Conf. 180.03501/87, HD-87, Document 3.
Grand Forks Herald. (1919). Would Join Lenine Forces, 10 Kasım.
Harbord, J. G. (1920). Mustapha Kemal Pasha and His Party, The World’s Work Volume XL, Mayıs 1920-Ekim 1920, A History of Our Time, New York: Dubleday Page & Company.
Kansu, M. M. (1988). Erzurum’dan ölümüne kadar Atatürk’le beraber, 1. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Karabekir, K. (1995). İstiklal harbimiz, Cilt 1, İstanbul: Emre Yayınları.
Karabulut, S. (2016). Amerikan basınında İzmir şehrinin Yunanistan tarafından işgali. Belgi Dergisi, 11(1), 1-15. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/417452
Karacagil, K. Ö. (2015). Amerika’da tek kişilik lobi: Vahan Cardashian (1883-1934), Gazi Akademik Bakış, 8 (16), 95-120. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/73875
Kırzıoğlu, M. F. (1993). Bütünüyle Erzurum Kongresi, Cilt 3, Ankara: Kültür Ofset Ltd. Şti.
Kissinger, H. (2000). Diplomasi, İbrahim H. Kurt (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Köse, İ. (2016). Türkiye-Amerikan ilişkilerinin şekillenmesinde Amiral Mark L. Bristol’ün rolü (1919-1927), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Kutay, C. (1979). Türk Millî Mücadelesinde Amerika, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Near East Relief. (1922a). Annie T. Allen, Youssouf Kemal Bey Expresses Grief in Miss Allen’s Death, Edited by the Near East Relief for Private Circulation Rue Mengene Median, Old Riza Pasha School, Stambul, Constantinople, 4(6), 11 February.
Near East Relief. (1922b). Youssouf Kemal Bey Expresses Grief in Miss Allen’s Death, Edited by the Near East Relief for Private Circulation Rue Mengene Median, Old Riza Pasha School, Stambul, Constantinople, 4(9), 4 March.
Norwich Bulletin. (1919). Growth of Nationalist Movement in Turkey, 14 Ekim.
Orbay, R. (1993). Cehennem Değirmeni, Siyasi Hatıralarım, Cilt 1, İstanbul: Emre Yayınları.
Özkaya, Y. (1988). İzmir’in işgalinin Anadolu’daki tepkileri. Atatürk Yolu Dergisi, 1(1), 65-74. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/20835
Price, C. (1921a). A defense of young Turkey, The New York Times, 3 Temmuz.
Price, C. (1921b). Kemel Pasha’s rule; New Turkish power defies the powers and battles with the Greeks, The New York Times, 30 Ekim.
Price, C. (1923). The rebirth of Turkey, New York: Thomas Seltzer.
Soysal, İ. (1977). Türk-Amerikan siyasal ilişkilerinin ana çizgileri, Belleten, XLI(162), 257-276. Erişim Adresi: https://belleten.gov.tr/tam-metin-pdf/1456/tur
Streit, C. S. (2011). Bilinmeyen Türkler: Mustafa Kemal Paşa, Milliyetçi Ankara ve Anadolu’da gündelik hayat Ocak-Mart 1921, Yay. haz: H. W. Lowry, İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.
Sürmeli, S. (2005). Ankara’da Amerikalı bir gazeteci: Clair price, Atatürk Dergisi, 4(4), 21-43. Erişim Tarihi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/26142
Şimşir, B. (1977). Türk-Amerikan İlişkilerinin Yeniden Kurulması ve Ahmet Muhtar Bey’in Vaşhington Büyükelçiliği (1920-1927), Belleten, XLI (162), 277-356. Erişim Adresi: https://belleten.gov.tr/tammetin-pdf/1457/tur
Tevetoğlu, F. (1987). Mustafa Kemal Paşa – General Harbord görüşmesi tanık ve tercümanı: Prof. Hulusi Y.
Hüseyin (Pektaş), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 4(10), 197-208. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1171778
The Barre Daily Time.s (1919). Proposes combine with Russian Reds, 10 Kasım.
The Daily Ardmoreite. (1919). 300.000 Turk Troops Stage Fiumian Crisis Now in Asia Minor, 8 Ekim.
The Ocala Evening Star. (1919). Alliance Between The Bear and The Tiger, They Can Lick Each Other’s Bloody Fur and Roar in Sympathy Against Civilation, 10 Kasım.
The Pensacola Journal. (1919). Americans May Withdraw From The Adriatic, 8 Ekim.
The Sun. (1919a). Blame U.S. For Turkey’s Chaos, 16 Ağustos.
The Sun. (1919b). Turk Nationalists Follow Fiume Lead, 8 Ekim.
The Topeka State Journal. (1919). Kurds All Eager To Have U. S. Take Armenia Under Wing, 13 Ekim.
Tonopah Daily Bonanza. (1919a). Kurds All Like Your Ungle Sam, 13 Ekim.
Tonopah Daily Bonanza. (1919b). Assassination Ends Turkish Insurgent, 23 Aralık.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2019). 100. Yılında 1919 arşivimizden belgeler, sahada ve masada güçlü diploması temalı XI. büyükelçiler konferansı özel yayını, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
Ulagay, O. (1974). Amerikan basınında Türk Kurtuluş Savaşı, İstanbul: Yelken Yayınları.
White, G. E. (1995). Bir Amerikan misyonerinin Merzifon Amerikan koleji hatıraları, Çeviren ve Yayına Hazırlayan: Cem Tarık Yüksel, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Yalman, A. E. (1997). Yakın tarihte gördüklerim ve geçirdiklerim 1888-1922, Cilt 1, İstanbul: Pera Yayınları.

APA	KIYANÇ S (2021). Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). , 121 - 144.
Chicago	KIYANÇ Sinan Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). (2021): 121 - 144.
MLA	KIYANÇ Sinan Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). , 2021, ss.121 - 144.
AMA	KIYANÇ S Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). . 2021; 121 - 144.
Vancouver	KIYANÇ S Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). . 2021; 121 - 144.
IEEE	KIYANÇ S "Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921)." , ss.121 - 144, 2021.
ISNAD	KIYANÇ, Sinan. "Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921)". (2021), 121-144.

APA	KIYANÇ S (2021). Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı)), 121 - 144.
Chicago	KIYANÇ Sinan Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21, no.Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı) (2021): 121 - 144.
MLA	KIYANÇ Sinan Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.21, no.Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı), 2021, ss.121 - 144.
AMA	KIYANÇ S Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 21(Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı)): 121 - 144.
Vancouver	KIYANÇ S Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 21(Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı)): 121 - 144.
IEEE	KIYANÇ S "Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921)." Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, ss.121 - 144, 2021.
ISNAD	KIYANÇ, Sinan. "Millî Mücadele’nin Askeri Başarıları ve ABD (1919-1921)". Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21/Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı) (2021), 121-144.