Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey

SAĞLAM, TEMEL

Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey

Temel SAĞLAM (Şükrüpaşa İlkokulu Yakutiye, Erzurum, Türkiye)

Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

15 0

Yıl: 2021 Cilt: 21 Sayı: Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı) Sayfa Aralığı: 157 - 174 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 02-06-2021

Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey

Öz:

Millî mücadelenin başlangıcından itibaren bu hareket, millî bir halk hareketi oluşu nedeni ile yalnızca askeri ve siyasi olarak değil, aynı zamanda halk tarafından iktisadi olarak da yoğun biçimde desteklenmiştir. Memleketin her bir köşesinde isimleri bilinen veya bilinmeyen nice hayırseverin katkıları, bu hareketi finanse etmiştir. Nakdi ve ayni yardımları ile Millî Mücadele’yi, en başından itibaren, destekleyen hakiki hayırsever insanlardan birisi de Erzurumlu Menzilci Eşrefzade Haşim Bey’dir. I. Dünya Savaşı’nın ardından Erzurum’un Rus işgaline düşüşünü fırsat bilen Ermeni çetelerini durdurmak amacı ile kurulan gönüllü milis kuvvetlerine verdiği maddi ve ikâme destekleri ile başladığı bu yardımlarını, arttırarak hayatı boyunca sürdürmüştür. Erzurum’un 12 Mart 1918’deki düşman işgalinden kurtuluşundan önce Kazım Karabekir Paşa ile arasındaki münasebetleri neticesinde Millî Mücadele’ye maddi destek veren Haşim Bey, Türk kurtuluş savaşının önemli mihenk taşlarından biri olan Erzurum Kongresi’ni de Mustafa Kemal Paşa’nın Erzurum’a gelişinden itibaren finanse eden grup içerisinde yer almıştır. Bu kongrenin güvenli bir şekilde yapılabilmesi için ikame, iaşe ve korunma başta olmak üzere, kendisine düşen bütün tedbirlere gönüllü olarak katılmıştır. Haşim Bey’in esasen en önemli bağışı, düzenli orduya yaptığı yardımlardır. Haşim Bey’in maddi yardımları, yalnızca askeri alanda olmamış, seferberlik dönüşü hemen her şeyini kaybeden halkın yaralarını sarmak başta olmak üzere, hayatın normale dönmesi için gereken bütün alanlara, imkânlar nispetince ulaşmıştır. Haşim Bey’in yapmış olduğu bu katkılar karşılıksız kalmamış, yeni kurulan I. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ve Mustafa Kemal Paşa’nın takdirlerine mazhar olmuştur. Bu çalışmada Erzurumlu bir hayırsever olan Menzilci Haşim Bey’in biyografisinden çok Millî Mücadele’ye katkıları irdelenmiştir. Yeni nesillere milli şuur kavramının daha anlamlı bir şekilde aktarılabilmesi için Haşim Bey gibi vatanseverleri bilinir kılmak son derece önemlidir.

Anahtar Kelime:

Erzurumlu Menzilci Haşim Bey: Who Was Appreciated by Mustafa Kemal Pasa Due to the Aids in Cash and Kind to the National Struggle

Öz:

From the beginning of the national struggle, the Turkish Nation's being a popular movement has been supported not only militarily and politically but also economically. The contributions of many philanthropists, known in every corner of the country or whose names have not yet been determined, financed this movement. Erzurumlu Menzilci Eşrefzade Haşim Bey is one of the genuine benevolent people who supported the War of Independence with their aids in cash and kind from the very beginning. After the first great war, he was also affected by the invasion of Erzurum by the Russians. He provided financial and resettlement support to the volunteer militia forces established to stop the rebellious Armenian gangs and continued to increase similar aid throughout his life. Haşim Bey gave financial support to the War of Independence as a result of his relations with Kazım Karabekir Pasha before Erzurum's liberation from the enemy occupation on March 12, 1918. He joined the group that started to finance the Erzurum Congress, one of the important milestones of the Turkish liberation war, since Mustafa Kemal Pasha's arrival in Erzurum. In order for this congress to be held safely and regularly he voluntarily participated in all the measures that fell to him, especially substitution, food and protection, and did everything he could. Basically, the most important donation of Haşim Bey is his huge cash aid to the regular army. The financial aid and donations of Haşim Bey have not only been in the military field, but have reached all the areas necessary to turn the life normal, especially to heal the wounds of the people who lost almost everything. These contributions of Haşim Bey were not unrequited, they were appreciated by the newly established TBMM and Mustafa Kemal Pasha. In this study, the contributions of the Haşim Bey to the National Struggle, rather than his biography, were examined. It is extremely important to make known patriots like Haşim Bey in order to convey the concept of national consciousness to the new generations in a more meaningful way.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Ahmet Kılıççıbaşı Özel Arşivi.
Akın, V. (2014). Erzurum Kongresi’nin hazırlık safahatı: Mekân, iaşe ve barınma Meselesi. Belgi, 8, 1007-1031. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/belgi/issue/35048/388787.
Albay Rawlinson. (2016). Albay Rawlinson’un Ortadoğu hatıraları (Çev. Cengiz İ. Çay). İstanbul: Tarih ve Kuram Yayınları.
Aydemir, Ş. S. (2006). Suyu arayan adam. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Başar, Z. (1974). Ermenilerden gördüklerimiz. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Başar, Z. (1979). Devrim tarihi bakımından Erzurum Kongresi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayını.
Çil, Y. (2015). Erzurum Kongresi’ne katılan delegeler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Dursunoğlu, C. (1998). Milli mücadelede Erzurum. Ankara: T.C. Ziraat Bankası Matbaası.
Ergi̇n, F. (1986). Birinci Dünya Savaşı'nda ve Atatürk döneminde fiyatlar ve gelirler. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 3(7), 59-84. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/aamd/issue/55046/755556.
Erzurum Tapu Sicil Arşivi.
Erzurum Büyükşehir Belediyesi Arşivi.
Erzurum Kültür ve Tabiat Varlılarını Koruma Kurulu Arşivi.
Erzurum Ticaret Odası Arşivi.
Fındıkoğlu, Z. F. (1970). Doğu kalkınması ve Erzurum şehirleşmesi ile ilgili sosyolojik meseleler. İstanbul: Tortum Kalkınma Derneği Neşriyatı.
Genelkurmay Başkanlığı. (1993). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3’ncü Ordu Harekâtı II. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Goloğlu, M. (1968). Erzurum Kongresi. Ankara: Nüve Matbaası.
Kansu, M. M. (1997). Erzurum’dan ölümüne kadar Atatürk’le beraber I. Ankara: TTK Yayınları.
Karabekir, K. (1988). İstiklal Harbimiz. İstanbul: Merk Yayıncılık.
Karpuz, H. (1979). Erzurum evleri’nin Türk İslam mesken mimarisindeki yeri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Erzurum
Kaya, E. (2002). I. Dünya Savaşı’nda Erzurum mültecileri. 23 Temmuz Erzurum Kongresi ve Kurtuluşun Günümüze Erzurum 1.Uluslararası Sempozyumu, (23–25 Temmuz 2002) Ankara, 79-92.
Kırzıoğlu, F. (1993). Bütün yönleriyle Erzurum Kongresi. C. I. Ankara: Kültür Ofset Yayınları.
Kısıklı, E. (2006). Mustafa Kemal Paşa ve Millî Mücadelede Türk kamuoyunun oluşumu. Eskişehir Osmangazi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(Atatürk Özel Sayısı), 71-116.
Koltuk, N. (2013). Kuva-yı Milliye’nin gelirleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 12(23), 49-81. https://dergipark.org.tr/en/pub/iuydta/issue/958/10803.
Konukçu, E. (1999). Mustafa Kemal Atatürk döneminde Erzurum. Erzurum: Eser Ofset.
Konukçu, E. (2009). Erzurum’da Mustafa Kemal’i Ilıca ve İstanbul kapı karşılamaları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Kuntman, M. D. (2010). Bir doktorun harp ve memleket anıları (Der. Metin Özata), Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Küçükuğurlu M. (2018). Erzurum çarşı pazar, eski Erzurum çarşıları ve üretim mekânları. Konya: Çizgi Kitabevi.
Malul Gaziler Ticaret Salnamesi. (1928). İstanbul: Malul Gaziler Neşriyatı.
Mehmet Nusret (1338/1922). Tarihçe-i Erzurum. İstanbul, 1338.
Öğün, T. (1999). Kafkas Cephesinin I. Dünya Savaşındaki lojistik desteği. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
Özyürek, M. (2017). Mustafa Kemal Paşa'nın Erzurum günleri (3 Temmuz 1919-29 Ağustos 1919). Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 35, 64-77. doi: 10.17498/kdeniz.337074.
Sağlam, T., & Yurttaş, H. (2020). Geleneksel Erzurum evlerinin istatistiki veri analizi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 67(Ocak-January 2020), 421-458. doi: 10.14222/Turkiyat4301.
Sakallı, B. (1997). Millî Mücadelenin sosyal tarihi (Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri). İstanbul: İz Yayıncılık.
Selvi, H. (2000). Millî Mücadele’de Erzurum. Ankara: ATAM Yayınları.
Tanpınar, A. H. (1997). Beş şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tosun, U. U. (2015). Erzincan ve Erzurum’da Ermeni vahşeti (1918). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 1-10. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/2838/38741.

APA	SAĞLAM T (2021). Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. , 157 - 174.
Chicago	SAĞLAM TEMEL Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. (2021): 157 - 174.
MLA	SAĞLAM TEMEL Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. , 2021, ss.157 - 174.
AMA	SAĞLAM T Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. . 2021; 157 - 174.
Vancouver	SAĞLAM T Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. . 2021; 157 - 174.
IEEE	SAĞLAM T "Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey." , ss.157 - 174, 2021.
ISNAD	SAĞLAM, TEMEL. "Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey". (2021), 157-174.

APA	SAĞLAM T (2021). Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı)), 157 - 174.
Chicago	SAĞLAM TEMEL Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21, no.Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı) (2021): 157 - 174.
MLA	SAĞLAM TEMEL Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.21, no.Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı), 2021, ss.157 - 174.
AMA	SAĞLAM T Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 21(Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı)): 157 - 174.
Vancouver	SAĞLAM T Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 21(Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı)): 157 - 174.
IEEE	SAĞLAM T "Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey." Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, ss.157 - 174, 2021.
ISNAD	SAĞLAM, TEMEL. "Millî Mücadeleye Nakdi ve Ayni Yardımlarından Ötürü Mustafa Kemel Paşa’nın Takdirlerine Muvaffak Olan Bir Erzurumlu: Menzilci Haşim Bey". Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21/Özel Sayı (İnönü Savaşları'nın 100. Yıl Dönümü Özel sayısı) (2021), 157-174.