Yıl: 2021 Cilt: 9 Sayı: 26 Sayfa Aralığı: 34 - 51 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-06-2021

MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM

Öz:
Sözlü anlatı geleneğinin en önemli yapı taşlarından biri olan masal, içerisindebarındırdığı olağan ve olağan dışı unsurlarla toplumların düşünüş, inanış ve hayat tarzınıyansıtan sembolik bir anlatı türüdür. Geçmişten günümüze önce dilden dile ardından yazıyaaktarılan masal, günümüzde çeşitli masal anlatıcıları tarafından dijital ortamlardasürdürülmektedir. Yeni bağlamının yanı sıra doğal ortamında da sürdürülen masal gündelikhayat içerisinde kişilere ortak bir kültür ve kültürel şuur sunar. Sözlü gelenekte önemli yeresahip masallar, kolektif bilinçaltının arketiplerini barındırmaktadır. Carl Gustav Jung’un DörtArketip adlı kitabında bahsettiği arketipler insanlığın ortak bilinç dışında yer alır. Bilinç vebilinçdışının ürünü olan masal ortaklığın yanı sıra anlatıldığı bağlamda yenidenşekillenmektedir.Bu çalışmada Türk masal tiplerinde önemli bir yere sahip olan Keloğlan masalı,Mardin’in merkez Artuklu ilçesinden derlenmiştir. Keloğlan tipi yöre Arapçasıyla “Il akra’a” “kelkişi” diye adlandırılmakta ve bilinmektedir. İncelenen masalda başkişi olan Keloğlan zeki,uyanık, güldüren, külyutmaz cesur vb. özelliklere sahip Keloğlan tipi özellikleri taşımaktadır.Buözellikler evrensel olmanın yanı sıra bir toplumun karakterini yansıtmaktadır. ÇalışmadaArtuklu’dan derlenen Keloğlan masalı Jung’un bahsetmiş olduğu ve Joseph Campbell’ıngeliştirdiği arketipsel sembolizm bakış açısıyla ele alınmıştır. Tespit edilen arketipler; animaanimus, gölge, persona, aşama, yeniden doğuş, kahraman, yüce birey-yaşlı bilge, hilebaz vebaba arketipleri olmak üzere dokuz alt başlıkta incelenmiştir. Masalda var olan sembollerinçözümlemesi yapılarak tablo halinde sunulmuştur.
Anahtar Kelime:

THE ARCHETYPICAL ANALYSIS OF KELOĞLAN TALES COMPILED FROM MARDIN

Öz:
Tale, one of the most important building blocks of the oral narrative tradition, is a symbolic narrative type that reflects the thoughts, beliefs and lifestyles of societies with the ordinary and extraordinary elements it contains. Tales were first spread through word-of-mouth and then written, and today, they still continue to be told via digital media by various storytellers. Tales are maintained in their natural environments as well as in new contexts and they present people with a common culture and cultural consciousness in daily life. They have an important place in oral tradition and contain the archetypes of the collective subconscious. The archetypes that Carl Gustav Jung mentions in his book The Four Archetypes are outside of the collective consciousness of humanity. The tale, which is the product of consciousness and unconsciousness, is reshaped in the context in which it is told as well as commonality. In this study, the tale of Keloğlan, which has an important place among Turkish type of tales, was compiled from the central Artuklu district of Mardin. Keloğlan is called and known as “Il akra’a” (bald person) in local Arabic. Keloğlan, who is the protagonist in the analyzed tale, is smart, canny, funny, brave etc. and has the features of Keloğlan. These archetypes reflect the character of a society as well as being universal. In this study, the Keloğlan tale compiled from Artuklu is examined in terms of the archetypical symbolism that Jung mentioned and Joseph Campbell expanded. Detected archetypes; Anima-animus, shadow, persona, stage, rebirth, hero, great individual-old wise trickster and father archetypes were examined under nine subtitles. The symbols in the tale were analyzed and presented in a table.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ALANGU, Tahir (1983), “Keloğlan Masalları Mitostan Kurtuluş-Gerçeğe Yöneliş”, Türkiye Folkloru El Kitabı, Adam Yayıncılık, ss.330-343.
  • ASLAN, Ensar, (2008), Türk Halk Edebiyatı, Ankara: Maya Akademi Yayıncılık. ATEŞ, Şeref, (1996), “Hesse’nin Masalları: Motifler, Otobiyografik Unsurlar”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, ss.244-249.
  • BAHADUR, Yeliz, (2019), “Türk Dünyası Masallarında İyi Huylu Devler ve Fonksiyonları”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, S.14, ss.121-134.
  • CAMPBELL, Joseph, (2010), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Çev. Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • FORDHAM, Frieda, (2015), Jung Psikolojisinin Ana Hatları, Çev: A. Yalçıner, İstanbul: Say Yayınları.
  • FROMM, Erich, (2015), Rüyalar Masallar Mitler, İstanbul: Say Yayınları.
  • HARMANCI, Meriç, (2010), “Türk Masallarında Keloğlan Tipi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmit: Kocaeli Üniversitesi.
  • IRMAK, Y. ve BARS, M,E, (2018), “Palu’da Derlenmiş Olan “Paşa İle Kurt” Masalının Arketipsel Sembolizm Bakımından İncelenmesi”, Uluslararası Palu Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss. 339-349.
  • JUNG, Carl Gustav, (2009), İnsan ve Sembolleri, İstanbul: Kabalcı Yayınevi
  • JUNG, Carl Gustav, (2013), Dört Arketip, İstanbul: Metis Yayınları.
  • JUNG, Carl Gustav, (2015), Feminen Dişiliğin Farklı Yüzleri, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
  • KANTER, Beyhan, (2020), “Orhan Kemal’in Romanlarında Göç Merkezi Olarak Kentler ve Kültürel Araf”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.60, S.1, ss. 331-346.
  • MOORE, R. ve DOUGLAS G, (1995), Kral, Savaşçı, Büyücü, Âşık: Olgun Erkeklik Arketipleri Yeniden Keşfediliyor, İstanbul: Sistem Yayıncılık.
  • MORAN, Berna, (1999), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • ÖLMEZ, Filiz, (2012), “Meyve ve Türk Sanatları Bağlamında Elma”, Art-e Sanat Dergisi, C.5, S.10, ss. 77-102.
  • ÖZCAN, Tarık (2013), “Modern Bir Öncü: Keloğlan”, Bilig, S.65, ss.247-248.
  • ÖZGÜL, Şengül, (2019), “Emine Işınsu’nun Romanlarında Yolculuk Arketipi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
  • ÖZÜNEL, Evrim Ölçer, (2005), “Kel Ata’dan Keloğlan’a “Hilebaz” Dönüşüm”, Milli Folklor Dergisi, Yıl.17, S.67, ss. 47-51.
  • SAKAOĞLU, Saim, (2010), Masal Araştırmaları, İstanbul: Akçağ Yayınları.
  • STEVENS, Anthony, (1999), Jung, Çev: Ayda Çayır, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
  • SUNGURLAR, Işık, (2013), “Bir Arketip Olarak Gölge”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Işık Üniversitesi.
  • ŞİMŞEK, Esma, (2017), “Türk Masallarının Milli Tipi: Keloğlan”, Akra Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, S.11, ss. 41-57.
  • UYGUR, Hatice Kübra, (2013), “Dede Korkut Boylarında Kadın Statüsü”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi Bildiri Kitabı 1, Saraybosna.
APA uygur h, MUNGAN H (2021). MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. , 34 - 51.
Chicago uygur hatice kubra,MUNGAN HAYRİYE SEMA MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. (2021): 34 - 51.
MLA uygur hatice kubra,MUNGAN HAYRİYE SEMA MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. , 2021, ss.34 - 51.
AMA uygur h,MUNGAN H MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. . 2021; 34 - 51.
Vancouver uygur h,MUNGAN H MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. . 2021; 34 - 51.
IEEE uygur h,MUNGAN H "MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM." , ss.34 - 51, 2021.
ISNAD uygur, hatice kubra - MUNGAN, HAYRİYE SEMA. "MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM". (2021), 34-51.
APA uygur h, MUNGAN H (2021). MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(26), 34 - 51.
Chicago uygur hatice kubra,MUNGAN HAYRİYE SEMA MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 9, no.26 (2021): 34 - 51.
MLA uygur hatice kubra,MUNGAN HAYRİYE SEMA MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, vol.9, no.26, 2021, ss.34 - 51.
AMA uygur h,MUNGAN H MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2021; 9(26): 34 - 51.
Vancouver uygur h,MUNGAN H MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2021; 9(26): 34 - 51.
IEEE uygur h,MUNGAN H "MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9, ss.34 - 51, 2021.
ISNAD uygur, hatice kubra - MUNGAN, HAYRİYE SEMA. "MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 9/26 (2021), 34-51.