Yıl: 2021 Cilt: 9 Sayı: 26 Sayfa Aralığı: 69 - 95 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-06-2021

TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ

Öz:
Türkiye’de Alevîlik ve Bektaşîlikle ilgili son yıllarda pek çok çalışma ortaya konulmuştur.Alevî-Bektaşî kültürünün farklı yönleri ile ilgili yapılan alan araştırmaları sayesinde pek çok yeniterim akademik alanlarda tanınmaya başlamıştır. Farklı yörelerdeki Alevî- Bektaşî sahalarındanderlenen yeni terimlerin toplu olarak araştırmacıların hizmetine sunulacağı sözlüklere ihtiyaçolmasına rağmen bu konuda hazırlanan sözlük çalışmaları ne yazık ki arzu edilen seviyededeğildir. Esat Korkmaz’ın 1993 yılında yayımladığı sözlük 2014 yılına kadar bu alandaki teksözlük olarak kalmıştır. 2014’te Alper Çağlayan, küçük bir sözlük yayımlamıştır ve 2019 yılındaYılmaz Soyyer ve Ahmet Gökbel art arda Alevîlik ve Bektaşîlik terimleri sözlüğüyayımlamışlardır. Bu çalışmada, bu dört sözlük, kaynak kullanımları, Alevîlik ve Bektaşîliği nasıltanımladıkları, bu alanda çalışma yapmanın zorlukları ve bu zorlukların sözlüklere nasılyansıdığı bakımından ele alınmıştır. Sözlüklerin madde özellikleri ve kaynak kullanımları tablobiçiminde karşılaştırılmıştır. Yazarların, bazı terimlere getirdikleri açıklamalar eleştirel bir gözlekarşılaştırılarak Alevîlik konusunda nasıl bir bakış açısı sergiledikleri tespit edilmeyeçalışılmıştır. Sözlüklerde ele alınan terimler değerlendirilerek, yazarların özellikle ağırlık verdiğialanların olup olmadığı incelenmiştir. Alevîlik-Bektaşilik gibi inançla ilgili bir alanda, Alevîlerinkendilerini nasıl algıladıkları ve Alevî- Bektâşî terminolojisini açıklama görevini üstlenmiş sözlükyazarlarının bazı terimleri açıklarken Alevîlerin anlam dünyasına göre mi kendi anlamdünyalarına göre mi açıklama yaptıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Son olarak da Alevîlik veBektaşîliğe dair hazırlanabilecek yeni bir sözlük önerisinde bulunulmuştur.
Anahtar Kelime:

AN ATTEMPT TO CRITICAL READING ON DICTIONARIES ABOUT ALEVISM – BEKTASHISM IN TURKEY

Öz:
Recently, many studies on Alevism and Bektashism have been published in Turkey Thanks to field research on different aspects of Alevism-Bektashism culture, the academic world has begun to recognize many new terms. Although there is a need for dictionaries where new terms compiled from Alevi-Bektashi areas in different regions will be put into the service of researchers collectively, dictionaries prepared on this subject are unfortunately not at the requered grade. The dictionary, written by Esat Korkmaz in 1993, remained the one and only dictionary prepared on Alevism until 2014. In 2014, Alper Caglayan prepared a small dictionary, Ahmet Gökbel and Yılmaz Soyyer wrote dictionaries of Alevî and Bektashi terms in 2019. In this study, these four dictionaries are discussed in terms of their source usage, how they define Alevism and Bektashism, the difficulties of working on this subject and how these difficulties are reflected in dictionaries. Source usages of dictionaries are compared in tabular format. By comparing the way the lexicographers explain some terms with a critical attitude, it has been tried to determine what kind of perspective they display on Alevism- Bektashism. The terms discussed in the dictionaries were evaluated and it was examined whether there were any subjects that the lexicographers attach special importance to. It has been tried to determine how Alevis perceive themselves in a field related to belief such as Alevism-Bektashism and whether lexicographers who claim to explain the Alevi-Bektashi terminology present their own world of meaning or the world of meaning of Alevis. Finally, a new dictionary has been suggested that can be proposed on Alevism and Bektashism.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKIN, Bülent, (2017) “Alevilikte ‘Ocak’: Kavramsal Çerçeveye ve Tarihî Arka Plana Yeni Bir Bakış”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies, S: 17/2, s. 239-264.
  • AKIN, Bülent, (2020). Kızılbaş Oğuzlar ve Şah İsmail'in Anayurdu Diyarbakır, İstanbul: Kitabevi.
  • AYDOĞDU, Betül, (2011). Türk Edebiyatında Seyrânî Olgusu:Develili Seyrâni ve Eserleri(İnceleme-Metin), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD Türk Edebiyatı Bilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
  • ÇAĞLAYAN, Alper, (2014), Alevî Terim ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara: Fabulinus.
  • ÇAPRAZ, Erhan, (2015), Sosyo-Kültürel Bağlamda Kayserili Rûzî ve Şiirleri (İnceleme-Tenkitli Metin), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
  • DEDEBABA, Bedri Noyan, (2007), Kur'an-ı Kerîm (Manzum Meal), (Hazırlayanlar: Ş. KEÇELİ ve Ö. SAVAŞÇI, ) Feryal Matbaası.
  • ERSAL, Mehmet, (2016), “Alevilik Çalışmalarında Uygulanacak Metodoloji Üzerine Tespitler ve Öneriler”, 2. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Hoşgörü ve Barış Sempozyumu (08-10 Ekim 2015)Sempozyum Bildirileri, Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, s. 260- 276.
  • GÖKBEL, Ahmet ,(2019), Ansiklopedik Alevi Bektaşi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • GÖRKEM, İsmail, (1993), “Türk Folklor Tarihinde Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti ve Baha Said Bey'in Yeri”, Doğumunun 50.ve Hizmetinin 10.yılında Prof. Dr. Bayram Kodaman'a Armağan, Samsun: Eser Yayınevi, s. 73-88.
  • GÖRKEM, İsmail, (2006), Baha Said Bey Türkiye’de Alevî Bektaşî, Ahî ve Nusayrî Zümreler, İstanbul: Kitabevi.
  • KORKMAZ, Esat, (1993), Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ant Yayınları.
  • KORKMAZ, Esat, (2004), Eski Türk İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
  • KORKMAZ, Esat, (2004), Zerdüştlük Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitapları.
  • KORKMAZ, Esat, (2016), Alevilik ve Bektâşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
  • NAHYA, Z. N. ve R. HARMANŞAH, (2016), “Kendini ve Ötekini Yazmak”, Etnografik Hikayeler Türkiye'de Alan Araştırması Deneyimleri, İstanbul: Metis Yayınları, s, 17- 34.
  • SİMMEL, Georg, (2019), Gizliliğin ve Gizli Toplumların Sosyolojisi,( Çeviren: İ. DÜNDAR) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
  • SOYYER, Ahmet Yılmaz, (2019), Hünkâr Ansiklopedik Bektâşîlik Sözlüğü, İstanbul: Post Yayın Dağıtım.
  • TAŞĞIN, Ahmet, (2010), “Alevilik Bektaşilik Konulu Yayınların Genel Çerçevesi: Süreklilik ve Zorunluluk”, Alevilik ve Bektaşilik Yayınlarının Temel Sorunları Çözüm Önerileri(26-28 Şubat 2010 Ilgaz), Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, s, 23-32.
  • TAŞĞIN, Ahmet, (2015), “Akademik Nazarın Darlığı ve Alevi Kaynakların Genişliği: Alevilik Araştırmalarının Seyrine Dair Tefekkür”, Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu'na Armağan,Ankara: Ürün Yayınları, s. 171-186.
  • Üçü Birarada Ku'ân-ı Kerîm Arapça- Meal- Türkçe Okunuş, (Hazırlayan: Fatih Ara, (tarih yok). (Çeviren: Elmalılı Hamdi YAZIR) İstanbul: Kâbe Basın.
  • YÖRÜKAN, Yusuf Ziya, (2015), Anadolu'da Alevîler ve Tahtacılar, (Hazırlayan: Turhan Yörükan), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
APA ŞIMŞEK E (2021). TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. , 69 - 95.
Chicago ŞIMŞEK EMEL TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. (2021): 69 - 95.
MLA ŞIMŞEK EMEL TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. , 2021, ss.69 - 95.
AMA ŞIMŞEK E TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. . 2021; 69 - 95.
Vancouver ŞIMŞEK E TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. . 2021; 69 - 95.
IEEE ŞIMŞEK E "TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ." , ss.69 - 95, 2021.
ISNAD ŞIMŞEK, EMEL. "TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ". (2021), 69-95.
APA ŞIMŞEK E (2021). TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(26), 69 - 95.
Chicago ŞIMŞEK EMEL TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 9, no.26 (2021): 69 - 95.
MLA ŞIMŞEK EMEL TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, vol.9, no.26, 2021, ss.69 - 95.
AMA ŞIMŞEK E TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2021; 9(26): 69 - 95.
Vancouver ŞIMŞEK E TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2021; 9(26): 69 - 95.
IEEE ŞIMŞEK E "TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9, ss.69 - 95, 2021.
ISNAD ŞIMŞEK, EMEL. "TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 9/26 (2021), 69-95.