Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları
Yıl: 2020 Cilt: 16 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 96 - 108 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 İndeks Tarihi: 04-06-2021
Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları
Öz: Sürdürülebilir ürün ve sistemler, bakım, onarım ve yükseltme aşamalarında kullanıcıların etkin katılımını destekleyerek, kullanıcı-ürün bağını güçlü kılar. Bu bağlamda öne çıkan tasarım yaklaşımları arasında, seri üretilmiş ürünlerde onarım ve uyarlama pratikleri, sürdürülebilirlik için seri üretim ile yerel üretimi bütünleyen yaklaşım, duygusal devamlılık ve ürün odaklı kişiselleştirme ile sistem odaklı kişiselleştirme ve açık tasarım yer alır. Bu yaklaşımlar, farklı derecelerde ve tasarım sürecinin çeşitli aşamalarında kullanıcı katılımını ve yerel bilgi ve becerileri destekler. Bu makale, sürdürülebilirlik için tasarım alanında, tasarımcı, kullanıcı ve üreticilerin değişen rolleri üzerine bir değerlendirme yaparak, bu yaklaşımlar doğrultusunda geliştirilebilecek bir sistem önerisiyle ilgili tasarım çözüm alanlarını sunar.
Anahtar Kelime: -
Öz: Sustainable products and systems support the active participation of users in the stages of maintenance, repair and upgrading, and strengthens the user-product emotional bond. The prominent design approaches in this context include repair and adaptation practices in mass-produced products, integrated scales of design and production for sustainability, emotional durability and product-oriented personalisation, and system-oriented personalisation and open design. These approaches empower user engagement at different degrees and at various stages of the design process and enable local knowledge and skills. This article provides an assessment of the changing roles of designers, users and manufacturers within the context of sustainable design, and it presents potential design solution areas related to a system proposal that can be developed in line with these approaches.Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilirlik için tasarım, duygusal devamlılık, ürün ve sistem odaklı kişiselleştirme, açık tasarım, yerel bilgi ve beceriler, bakım, onarım, yükseltmeKeywords: Design for sustainability, Emotional durability, product and system-oriented personalisation, open design, local knowledge and skills, maintenance, repair, upgrading
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ackermann, L. (2018). Design for product care: Enhancing consumers’ repair and maintenance activities. The Design Journal, 21(4), 543-551. doi: 10.1080/14606925.2018.1469331
- Bakırlıoğlu Y., Doğan, Ç. ve Oğur, D., (2019). Elektrikli ev aletleri için sürdürülebilir tasarım ölçütleri. Ç. Doğan (Ed.), Elektrikli Ev Aletleri için Sürdürülebilir Tasarım Ölçütleri: Bakım, Onarım ve Kaynakların Verimli Kullanımı (s. 105-142) içinde. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
- Bakırlıoğlu, Y. (2017). Open Design for Product/Part Longevity: Research through Co-Designing with a Focus on Small Kitchen Appliances(Doktora tezi). Endüstriyel Tasarım Bölümü, Mimarlık Fakültesi, ODTÜ, Ankara. Erişim adresi: https://lib.metu.edu.tr/tr/odtu-tez-koleksiyonu-sorgulama-sayfasi
- Bernabei, R. ve Power, J. (2017). Personalisation from a design practice perspective. C. Bakker ve R. Mugge (Ed.), Product Lifetimes and the Environment (s. 37-40) içinde. Delft, NL: Delft University of Technology and IOS Press. doi: 10.3233/978-1-61499-820-4-37
- Boisseau, É., Omhover, J. F. ve Bouchard, C. (2018). Open-design: A state of the art review. Design Science, 4. doi: 10.1017/dsj.2017.25
- Bonvoisin, J. (2017). Limits of ecodesign: The case for open source product development. International Journal of Sustainable Engineering, 10(4–5), 198–206. doi: 10.1080/19397038.2017.1317875
- Chapman, J. (2005). Emotionally Durable Design: Objects, Experiences and Empathy. London: Earthscan.
- Cooper, T. (Ed.) (2010). Longer Lasting Products: Alternatives to The Throwaway Society. Surrey: Gower Publishing.
- Doğan, Ç. (Ed.). (2019). Elektrikli Ev Aletleri için Sürdürülebilir Tasarım Ölçütleri: Bakım, Onarım ve Kaynakların Verimli Kullanımı. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları. ISBN: 9789754293890
- Doğan, Ç. ve Walker, S. (2008). Localization and the design and production of sustainable products. International Journal of Product Development,6(3/4), Inderscience, 276-290. doi: 10.1504/IJPD.2008.020396
- Doğan, Ç. (2007). Product Design for Sustainability – Integrated Scales of Design and Production(Doktora tezi). Çevresel Tasarım Fakültesi, Calgary Üniversitesi, Kanada. ProQuest Dissertations and Theses veri tabanından erişildi. (UMI No. NR33795)
- Fuad-Luke, A. (2009). Design Activism: Beautiful Strangeness for A Sustainable World. Sterling: Earthscan.
- Hanton, M. (2006). Wide-Scale Adoption of Sustainable Product Design (Yüksek Lisans Tezi). Çevresel Tasarım Fakültesi, Calgary Üniversitesi, Kanada. ProQuest Dissertations and Theses veri tabanın-dan erişildi. (UMI No. MR37639)
- Hernandez, R. J., Miranda, C. ve Goñi, J. (2020). Empowering sustainable consumption by giving back to consumers the ‘right to repair’. Sustainability, 12(3), 850. doi: 10.3390/su12030850
- Ifixit.com. (t.y). The Repair Manifesto. Erişim adresi: www.ifixit.com/Manifesto
- Ikeahackcers.net. (t.y.). Start here: A quick guide to IKEAhackers. Erişim adresi: http://www.ikeahackers.net/start-here
- Kohtala, C., Hyysalo, S. ve Whalen, J. (2020). A taxonomy of users’ active design engagement in the 21st century. Design Studies, 67, 27-54. doi: 10.1016/j.destud.2019.11.008
- Kohtala, C. (2017). Making “making” critical: How sustainability is constituted in fab lab ideology. The Design Journal, 20(3), 375–394. doi: 10.1080/14606925.2016.1261504
- Lofthouse, V. ve Prendeville, S. (2018). Human-centred design of products and services for the circular economy–a review. The Design Journal, 21(4), 451-476. doi: 10.1080/14606925.2018.1468169
- Maldini, I. (2016) Attachment, durability and the environmental impact of digital DIY. The Design Journal, 19(1), 141-157. doi: 10.1080/14606925.2016.1085213
- Manzini, E. ve M’Rithaa, M. K. (2016). Distributed systems and cosmopolitan localism: An emerging design scenario for resilient societies. Sustainable Development, 24(5), 275–280. doi: 10.1002/sd.1628
- Manzini, E. ve Vezzoli, C. (2002). Product-Service Systems and Sustainability: Opportunities for Sustainable Solutions. Paris: UNEP.
- Mugge, R., Schoormans, J. P. ve Schifferstein, H. N. (2009). Emotional bonding with personalised products. Journal of Engineering Design, 20(5), 467-476. doi: 10.1080/09544820802698550
- ODTÜ Endüstri Endüstriyel Tasarım Bölümü. (t.y.). Keşfet. Erişim adresi: https://id.metu.edu.tr/tr/kesfet
- Oğur, D., Turhan, S., Bakırlıoğlu Y. ve Doğan, Ç. (2019). Görüşme ve Yaratıcı Odak Grubu (YOG) çalış-ması sonuçları ve çıkarımları. Ç. Doğan (Ed.), Elektrikli Ev Aletleri için Sürdürülebilir Tasarım Ölçütleri: Bakım, Onarım ve Kaynakların Verimli Kullanımı (s. 61-102) içinde. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
- Openstructures.Net. (t.y). About. Erişim adresi: https://openstructures.net/about Ostuzzi, F., De Couvreur, L., Detand, J. ve Saldien, J. (2017). From design for one to open-ended design. Experiments on understanding how to open-up contextual design solutions. The Design Journal, 20(sup1), S3873-S3883. doi: 10.1080/14606925.2017.1352890
- Ozan Avcı, E. (2019). People’s Empowerment in Design Process through Product Personalization for Sustainability (Doktora tezi). Endüstriyel Tasarım Bölümü, Mimarlık Fakültesi, ODTÜ, Ankara. Erişim adresi: https://lib.metu.edu.tr/tr/odtu-tez-koleksiyonu-sorgulama-sayfasi
- Phonebloks.com. (t.y.). About Phonebloks. Erişim adresi: https://phonebloks.com/en/about
- Richardson, M. (2016). Pre-hacked: Open design and the democratisation of product development. New Media & Society, 18(4), 653–666. doi:10.1177/1461444816629476
- Salvia, G. (2016). The satisfactory and (possibly) sustainable practice of do-it-yourself: the catalyst role of design. Journal of Design Research, 14(1), 22-41. doi: 10.1504/JDR.2016.074782
- Turhan, S., Bakırlıoğlu Y., Doğan, Ç. ve Oğur, D. (2019). Görüşmeler ve katılımcı tasarım yöntemleri. Ç. Doğan (Ed.), Elektrikli Ev Aletleri için Sürdürülebilir Tasarım Ölçütleri: Bakım, Onarım ve Kaynakların Verimli Kullanımı (s. 13-59) içinde. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
- Thingiverse. (t.y.). About: Thingiverse – Digital Designs for Physical Objects. Erişim adresi: http://www.thingiverse.com/about ,,
- Veit, H. ve Moura Bernardes, A. (2015). Electronic Waste Recycling Techniques. Springer International Publishing. Erişim adresi: https://doi.org/10.1007/978-3-319-15714-6
- Walker, S. (2011). The Spirit of Design: Objects, Environment, and Meaning. Washington DC: Earthscan.
- Walker, S. (2010). Wrapped attention: Designing products for evolving permanence and enduring meaning. Design Issues, 26(4), 94-109. doi: 10.1162/DESI_a_0004
| APA | DOĞAN Ç, Bakırlıoğlu Y (2020). Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. , 96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| Chicago | DOĞAN ÇAĞLA,Bakırlıoğlu Yekta Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. (2020): 96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| MLA | DOĞAN ÇAĞLA,Bakırlıoğlu Yekta Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. , 2020, ss.96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| AMA | DOĞAN Ç,Bakırlıoğlu Y Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. . 2020; 96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| Vancouver | DOĞAN Ç,Bakırlıoğlu Y Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. . 2020; 96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| IEEE | DOĞAN Ç,Bakırlıoğlu Y "Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları." , ss.96 - 108, 2020. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| ISNAD | DOĞAN, ÇAĞLA - Bakırlıoğlu, Yekta. "Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları". (2020), 96-108. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| APA | DOĞAN Ç, Bakırlıoğlu Y (2020). Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. Tasarım+Kuram, 16(30), 96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| Chicago | DOĞAN ÇAĞLA,Bakırlıoğlu Yekta Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. Tasarım+Kuram 16, no.30 (2020): 96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| MLA | DOĞAN ÇAĞLA,Bakırlıoğlu Yekta Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. Tasarım+Kuram, vol.16, no.30, 2020, ss.96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| AMA | DOĞAN Ç,Bakırlıoğlu Y Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. Tasarım+Kuram. 2020; 16(30): 96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| Vancouver | DOĞAN Ç,Bakırlıoğlu Y Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları. Tasarım+Kuram. 2020; 16(30): 96 - 108. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| IEEE | DOĞAN Ç,Bakırlıoğlu Y "Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları." Tasarım+Kuram, 16, ss.96 - 108, 2020. 10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
| ISNAD | DOĞAN, ÇAĞLA - Bakırlıoğlu, Yekta. "Bakım, Onarım veYükseltmeyi Destekleyen ve Kullanıcı Katılımını Güçlendiren Sürdürülebilirlik İçin Tasarım Yaklaşımları". Tasarım+Kuram 16/30 (2020), 96-108. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2020.4220 |
