Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları

ÜNLÜ, ERTAN

Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları

Ertan ÜNLÜ (Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Tarih Bölümü, Ankara, Türkiye)

Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi

11 0

Yıl: 2020 Cilt: 20 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 253 - 286 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-05-2021

Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları

Öz:

Bu çalışmanın konusunu, bugün Hatay İli sınırlarında kalan Dörtyol-İskenderun hattında yaşamış ve bölgenin Türkleşmesinde önemli rol oynamış bir Türkmen ailesi olan “Özeroğulları” oluşturmaktadır. Adını boy beyleri Özer Bey’den alan Özeroğulları’nın hangi boydan geldiği tartışmalıdır. Çoğunlukla Üçoklu Türkmen boylarından oldukları vurgulanmakta, bunun yanı sıra Bozoklu Türkmen boylarından olduklarını savunanlar da bulunmaktadır. Onların Çukurova’ya gelişleri ise Süleyman Şah Gazi’nin Caber Kalesi önünde suya düşerek boğulması sürecine bağlanmaktadır. Osmanlı öncesi dönemde, bir aktör olarak, Memlükler, Ramazanoğulları, Dulkadiroğulları ve Karamanoğulları gibi devlet ve beylikler ile birlikte bölge siyasetinin şekillenmesinde yer alan Özeroğulları, genellikle bu devlet ve beyliklerle olan ilişkileri çerçevesinde kaynaklara yansımıştır. Osmanlının bölgeyi fethi sonrasında da onların yaşadığı yerler Özer İli (Üzeyir) adıyla sancak yapılarak, yönetimi bir süre Özeroğulları’na bırakılmıştır. Ancak bu, Osmanlı Devleti’nin bölgede kendi otoritesini kurmasına kadar sürmüştür. Bu da, Özer İli (Üzeyir) Sancağı’nın ilk sancakbeyi olan Özeroğlu Ahmed Bey’in, yeğeni Seydi Bey tarafından öldürülmesi ile gerçekleşmiştir. Zira Ahmed Bey’den sonra Özer İli (Üzeyir) sancakbeyi olanların, Özeroğulları ile bir bağlantısı yoktur. İlaveten 18. yüzyılın ortalarından itibaren bölgede ortaya çıkan Küçükalioğulları’nın da Özeroğlu soyundan geldiğini söylemek zordur. Çünkü iki aile arasında neredeyse iki yüz yılık bir zaman dilimi söz konusudur.

Anahtar Kelime:

A Turkmen Family in Çukurova: Ozerogulları

Öz:

The topic of this study is a Turkmen family called Ozerogulları who were activein the region of Dortyol-Iskenderun, which is within the borders of the city ofHatay today, and had played an important role in turning the region into aTurkish area. Ozerogulları took their name from Ozer Bey, who was the tribeleader. However, from which clan they came from is a controversial issue.Although it is mostly emphasized that they are from the Uçoklu Turkmen tribes,there are also other claims that they are from the Bozoklu Turkmen tribes. Theirarrival to Çukurova has been linked to the process of Süleyman Shah Ghazi’sdropping and drowning in water in front of the Caber Castle. As an actor in thepre-Ottoman period, Ozerogulları, who took part in the shaping of regionalpolitics together with states and principalities such as Mamluks,Ramazanogulları, Dulkadirogulları and Karamanogulları, were generallyreflected in the sources within the framework of their relations with this stateand principalities. After the Ottoman conquest of the region, the places theylived in were made a sanjak under the name of Ozer Province (Uzeyir) and itsmanagement was left to Ozerogulları for a while. But, this continued until theOttoman Empire established its own authority in the region. This too wasaccomplished by the killing of Ozeroglu Ahmed Bey, who was the first sanjakbeyof the Ozer Province (Uzeyir) Sanjak, by his nephew Seydi Bey. Since, those whobecame the sanjakbey of Ozer Province (Uzeyir) after Ahmed Bey, have noconnection with Ozerogulları. In addition, it is difficult to tell thatKüçükaliogulları, which emerged in the region after the mid-18th century, camefrom the ancestry of Ozeroglu. Because there is a matter of significant timeperiod, which is almost two hundred years, between two families.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akdağ, M. (2009). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celali İsyanları”. İstanbul: Yapı Kredi.
Akgündüz, A. (1991). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. c. 3. İstanbul: Fey Vakfı.
Akkuş Yiğit, F. (2011). Memlûkler Döneminde Çukurova. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Âşıkpaşazade. (1332). Tevârîh-i Al-i Osman (Aşıkpaşazade Tarihi).
Ayparlar, H. (2002). Bazı Yönleriyle Kırıkhan. Kırıkhan: Kültür Ofset.
Ayparlar, H. (2007). 19. Yüzyılda Gavur Dağları ve Amik Ovası’nda Islah ve İskan Hareketleri, Derviş Paşa İskanı. Kırıkhan.
Başar, F. (1997). Osmanlı Eyâlet Tevcihatı (1717-1730). Ankara: TTK.
Baykara, T. (1988). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I, Anadolu’nun İdari Taksimatı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Bilgili, A. S. (2001). Osmanlı Döneminde Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Bulunur, K. İ. (2004). 110 Numaralı Tapu Tahrir Defterine Göre Özer (Üzeyr) Sancağı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Canbolat, A. Hatay Türkmen Aşiretleri ve Bu Aşiretlerin İskânı (18. ve 19. Yüzyıllar). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Çakar, E. (2002). XVI. Yüzyılda Suriye’de Yaşayan Salur ve Çoğun Türkmenleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 325-340.
Çakar, E. (2003a). XVI. Yüzyılda Şam Beylerbeyliğinin İdarî Taksimatı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), 351-374.
Çakar, E. (2003b). XVI. Yüzyılda Haleb Sancağı (1516-1566). Elazığ: Fırat Üniversitesi Orta-Doğu Araştırmaları Merkezi.
Çakar, E. (2003c). Kanuni Sultan Süleyman Kanun-Nâmesine Göre 1522 Yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun İdarî Taksimatı, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 261-282.
Dağlı, İ. (2014). 109 Numaralı Üzeyr (Özer) Sancağı Tapu Tahrir Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
De La Broquière, B. (2000). Bertrandon De La Broquiere’in Denizaşırı Seyahati. İlhan Arda (Çev.). İstanbul: Eren.
Efe, A. (2012). Antakya ve Çevresi Türkmenleri: Küçük Alioğulları ve Reyhanlı Aşireti. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Emecen, F. & Şahin, İ. (1998). Osmanlı Taşra Teşkilâtının Kaynaklarından 957- 958 (1550-1551) Tarihli Sancak Tevcih Defteri I (42 Sayfa Belge ile Birlikte). Belgeler, XIX (23), 53-122.
Gelibolulu Mustafa Âli. (2009). Künhü’l-Ahbâr, 4. Rükn Osmanlı Tarihi. C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Gökbel, A. (2007). Anadolu’da Varsak Türkmenleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Gül, A. (1996). Üzeyr Sancağının Sosyo-İktisadi Yapısı (1521-1573). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Gül, A. (2008). XVI. Yüzyılda Özer Türkmenleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (1), 171-179.
Gül, A. (2017). Güneyde Bir Türkmen Aşireti: Özeroğulları. Ahmet GündüzHaydar Çoruh (Haz.), Hatay Araştırmaları III içinde (s. 81-88). Hatay.
Gündüz, A. (2015). The Province Of Ozer (Özer İli) In Icmal Registry Of 1521. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (31), 76-88.
Gündüz, T. (2009). Anadolu Selçukluları ve Türkmenler. Bozkırın Efendileri içinde (s. 49-71), İstanbul: Yeditepe.
Halaçoğlu, Y. (2009). Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453- 1650). 6 Cilt. Ankara: TTK.
Har-El, S. (2019). Ortadoğu’da Hâkimiyet Mücadelesi: Osmanlı Memlûk Savaşı 1485-1491. İstanbul: Alfa.
Hoca Sadettin (1862), Tâcü't-Tevârih, C. II, İstanbul.
İbn Kemal (1997). Tevârîh-I Al-I Osmân, VIII. Defter (Transkripsiyon). Ahmet Uğur (Haz.). Ankara: TTK.
İbn Tağrıberdi (1992). En-Nücumüz-Zâhire Fî Mülûk Ve’l-Kâhire. 16 Cilt. Beyrut.
İbn Tağrıberdi. (2013). En-Nücûmu’z-Zâhire (Parlayan Yıldızlar). Ahsen Batur (Çev.). İstanbul: Selenge.
İnalcık, H. (1965). Adâlet-Nâmeler. Belgeler, II (3-4), 49-142.
Kılıç, O. (1997). XVIII. yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı, Eyalet ve Sancak Tevcihatı. Elazığ: Ceren.
Kırzıoğlu, F. (1998). Osmanlılar’ın Kafkas-Elleri’ni Fethi (1451-1590). Ankara: TTK.
Koca Nişancı Celalzâde Mustafa (1981). Tabakâtül-Memâlik ve Derecât’ülMesâlik. (Faksimile Nşr. Petra Kappert: Geschichte Sultan Süleyman Kanunıs Von 1520 Bis 1557, Oder Tabakat Ül-Memalik ve Derecat ÜlMesalik Von Celâlzâde Mustafa Genannt Koca Nişancı). Wiesbaden.
Kopraman, K. Y. (1971). El-Aynî’nin İkdu’l-Cuman’ında XV. Yüzyıla Ait Anadolu Tarihi İle İlgili Kayıtlar. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi/ Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara.
-----. (1989). Mısır Memlükleri Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Kunt, İ. M. (1978). Sancaktan Eyalete 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Kurt, Y. (1992). XVI. Yüzyıl Adana Tarihi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kurt, Y. (2004). Çukurova Tarihinin Kaynakları I. Ankara: TTK.
Kurt, Y. (2005). Çukurova Tarihinin Kaynakları III. Ankara: TTK.
Kurt, Y. (2016a). Küçükalioğulları. DİA, Ek-2, 100-102.
Kurt, Y. (2016b). Özeroğulları, DİA, Ek-2, 391-392.
Kuzucular, Ş. (2012). Dörtyol, Hatay, Çukurova Tarihi ve Türkmenleri. İskenderun: Color Ofset.
Kuzucular, Ş. (2018). Çukurova Gavurdağı Tarihi ve Türkmenleri. Ankara: Akademisyen.
Makrizi (1997), Kitabü’s-Süluk Li-Marifeti’d-Düveli’l-Müluk, 8 Cilt. Beyrut. Masters, B. (1997). Halep. DİA, 15, 244-247.
Mehmed Hemdemî Solakzâde (1880). Solakzâde Tarihi. İstanbul.
Mehmed Süreyya (1996). Sicil-İ Osmanî, 6 Cilt. Nuri Akbayar (Haz.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
Mevlânâ Mehmed Neşrî (2008). Cihânnümâ (Osmanlı Tarihi 1288-1485). Necdet Öztürk (Haz.). İstanbul: Çamlıca.
Oruç B. Adil (2008). Oruç Beğ Tarihi (Osmanlı Tarihi 1288-1502). Necdet Öztürk (Haz.). İstanbul: Çamlıca.
Peçevi İbrahim (1283). Peçevi Tarihi, C. I. İstanbul.
Sahillioğlu H. (Haz.) (2002). Topkapı Sarayı Arşivi H. 951-952 Tarihli ve E12321 Numaralı Mühimme Defteri. İstanbul: IRCICA.
Solak, K. (2011). Memlûk Devleti’nin Anadolu Beylikleriyle Münasebetleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Sümer, F. (1963). Çukur-Ova Tarihine Dair Araştırmalar (Fetihten XVI. Yüzyılın İkinci Yarısına Kadar). AÜDTCFTAD, 1 ( 1), 1-98.
Sümer, F. (1988). Ramazan-Oğulları. İA, C. 9, 612-620.
Sümer, F. (1999a). Oğuzlar (Türkmenler). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Sümer, F. (1999b). Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, Cilt 2. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Sümer, F.(1999c). Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü. Ankara: TTK.
Sümer, F. (2007). Ramazanoğulları. DİA, C. 34, 442-445.
Şahin, İ. (1994). Dulkadir Eyaleti. DİA, C. 9, 552-553.
Sümer, F. (1979). Timar Sistemi Hakkında Bir Risale. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 32, 905-1047.
Şakiroğlu, M. H. (1991). Çukurova Tarihinden Sayfalar 1. Payas Ayanı Küçük Ali Oğulları. Tarih Araştırmaları Dergisi, 15 (26), 103-139.
Tekin, M. (1993). Hatay Tarihi. Antakya: Hatay Kültür Turizm ve Sanat Vakfı.
Tekindağ, Ş. (1967). II. Bayezid Devrinde Çukur-Ova'da Nüfûz Mücadelesi. Belleten, XXXI (123), 345-379.
Uluğ, B. (1948). Tarih Boyunca Çukurova. Mersin.
Uzunçarşılı, İ. H. (1975). Osmanlı Tarihi. c. II, Ankara: TTK.
Ünal, A. & Girginer, S. (2007). Kilikya-Çukurova İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemi’ne Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih Ve Arkeoloji, İstanbul: Homer.
Ünlü, E. (2013). Özeroğulları (15-16. Yüzyıllar). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Yinanç, R. (1989). Dulkadir Beyliği, Ankara: TTK.
Yücel, Y.& Sevim, A. (1991). Osmanlı Klasik Döneminin Üç Hükümdarı FatihYavuz-Kanuni. Ankara: TTK.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Ruznamçe Defterleri Nr. 7, 8, 38.
Kamil Kepeci Tasnifi (KK) Ruus Defterleri Nr. 210, 229, 230, 231, 262.
Maliyeden Müdevver Defterler (MAD) Nr. 29, 39, 17642.
Mühimme Defterleri (MD) Nr. 1, 2, 4, 11, 12, 13, 15, 16, 18, 19, 24, 25, 45.
İcmal Defterleri Nr. 109, 998.
Tahrir Defterleri Nr. 110, 228, 450, 530, 969.
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyûd-ı Kadime Arşivi (TKGMA)
İcmal Defteri Nr. 280.
Tahrir Defteri Nr. 193.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA)
D. 5246, 9772, 10057.

APA	ÜNLÜ E (2020). Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. , 253 - 286.
Chicago	ÜNLÜ ERTAN Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. (2020): 253 - 286.
MLA	ÜNLÜ ERTAN Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. , 2020, ss.253 - 286.
AMA	ÜNLÜ E Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. . 2020; 253 - 286.
Vancouver	ÜNLÜ E Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. . 2020; 253 - 286.
IEEE	ÜNLÜ E "Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları." , ss.253 - 286, 2020.
ISNAD	ÜNLÜ, ERTAN. "Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları". (2020), 253-286.

APA	ÜNLÜ E (2020). Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20(2), 253 - 286.
Chicago	ÜNLÜ ERTAN Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 20, no.2 (2020): 253 - 286.
MLA	ÜNLÜ ERTAN Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, vol.20, no.2, 2020, ss.253 - 286.
AMA	ÜNLÜ E Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2020; 20(2): 253 - 286.
Vancouver	ÜNLÜ E Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2020; 20(2): 253 - 286.
IEEE	ÜNLÜ E "Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları." Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20, ss.253 - 286, 2020.
ISNAD	ÜNLÜ, ERTAN. "Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 20/2 (2020), 253-286.