İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl
Yıl: 2020 Cilt: 3 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 39 - 52 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 07-06-2021
İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl
Öz: İbn Sînâ felsefesinde faal akıl, Zorunlu Varlık ve ayrık akıllardan oluşan ay üstü âlemin sonaklıdır. Sudur sürecinde son akıl olması sebebiyle aynı zamanda oluş ve bozuluşa tabi olan ay altıâlemin aklı olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla bu âlemde çeşitli tasarruflara sahip birkonumda bulunmaktadır. Faal akıl, fizikî âlemin şekillenmesindeki etkisiyle ontolojik, insanınbilgisel süreçlerinde etkin olmasıyla da epistemolojik bir yöne sahiptir. Bu makalede İbn Sînâ’nınfelsefî sisteminde birçok alanla irtibatlı olması dolayısıyla merkezi bir konumda bulunan faal akılele alınacaktır. Çalışmamızın amacı, İbn Sîna felsefesinde faal aklın konumunu belirlemek ve ayaltı âlemde ne tür tasarruflarda bulunduğunu ortaya koymaktır. Ayrıca nefs ve idrak teorisine defaal akıl ile irtibatı ölçüsünde değinilecektir. Çalışmada daha çok İbn Sînâ’nın konuyla ilgilieserlerine müracaat edilecek, yeri geldikçe onun büyük şarihi Tûsî’nin ilgili eserlerine debaşvurulacaktır. Alanda yapılmış çağdaş araştırmalar da çalışmamızda yararlanılan kaynaklararasında yer alacaktır.
Anahtar Kelime: Agent Intellect in the Philosophy of Avicenna
Öz: Agent intellect in the philosophy of Avicenna is the last intellect of the supra-lunar realm, which consists of Necessary Existence and separated intellect. As it’s the last intellect on the Process of Emancipation, it is accepted as the intellect of sub-lunar realm, which is subjected to generation and corruption. Therefore, it is in a position with various acts in this realm. Agent intellect, has an ontological aspect with its effect on the shaping of the physical realm, and an epistemological side with its effectiveness in the informational processes of human beings. In this article, the agent intellect, which is in a central position since it is connected with many fields in the philosophical system of Avicenna, shall be discussed. The purpose of our study is to determine Agent Intellect’s status in the Philosophy of Avicenna and put forth what kinds of acts in the sublunar realm. In addition, theory of soul and cognition shall be discussed in terms of their relation with the agent intellect. In the study, we shall mostly refer to the works of Avicenna on the subject, but we shall also refer to the relevant works of his great commentator Tûsî when needed. Contemporary researches in the field shall also be among the resources that we use in our study.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Altıntaş, Hayrani. İbn Sina Metafiziği. Ankara: Elis Yayınları, 5. Basım, 2008.
- Atay, Hüseyin. Farabi ve İbn Sina’ya Göre Yaratma. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doçentlik Tezi, 1974.
- Bolay, Süleyman Hayri. “Akıl”, Türkiye Diyanet Vakfı İsl m Ansiklopedisi. Erişim 15 Ocak 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/akil#1
- Çapku, Ahmet. “İbn Sina’nın Varlık Düşüncesinde Faal Akıl ve Ona Yöneltilen Eleştiriler”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 26 (Ekim 2014), 51-77.
- Dağ, Mehmet. “İbn Sînâ’nın Psikolojisi”. Der. Aydın Sayılı. İbn Sîn Doğumunun Bininci Yılı Armağanı, Der. Aydın Sayılı (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014). 404-506.
- Duran, Recep. “İslâm Felsefesinde “Vucud-u Zihnî” (Zihinsel Varlık) Anlayışına Bir Geç Dönem Osmanlı Örneği: İsmail Gelenbevî”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/1 (2016): 33-57.
- Durusoy, Ali. İbn Sina Felsefesinde Nefs, Akıl ve Ruh. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1992.
- Gutas, Dimitri. İbn Sîn ’nın Mirası, çev. Cüneyt Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2004.
- İbn Sina. Ahval’un-nefs. çev. İsmail Hanoğlu. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
- İbn Sina, D nişn me-i alâî. çev. Murat Demirkol, ed. Gürbüz Deniz. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
- İbn Sina. el-İş r t ve’t-Tenbîhât. çev. Muhittin Macit vd. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
- İbn Sina. eş-Şif , Metafizik I. çev. Ekrem Demirli vd. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
- İbn Sina. eş-Şif , Metafizik II. çev. Ekrem Demirli vd. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
- İbn Sina. en-Necât. çev. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
- İbn Sina, “er-Risâletü’l-arşiyye fî tevhîdihî teâla ve sıfâtihî”. çev. Enver Uysal, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/9 (2000), 641-655.
- İbn Sina, Uyunu’l Hikme, İbn Sina Risaleler içinde, çev. Alparslan Açıkgenç, M. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Kitabiyat, 2004.
- Kaya, Mahmut. “Madde”, Türkiye Diyanet Vakfı İsl m Ansiklopedisi. Erişim 28 Ocak 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/madde#1
- Korkut, Şenol. “Themistius’un Faal Akıl Teorisi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/10 (Mart 2019), 147-184.
- Kuşpınar, Bilal. İbn Sina’da Bilgi Teorisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1991.
- Peker, Hidayet. İbn Sina’nın Epistemolojisi. Bursa: Emin Yayınları, 2. Basım, 2011.
- Tûsî, Nasîrüddîn. Şerhu’l-İş r t ve’t-tenbîhât III. nşr. Ayetullah Hasanzade Amuli. Kum: Müessese-i Bustan-i Kitab, 1395 hş.
- Tûsî, Nasîruddin. Telhîsu’l-Muhassal, Lübnan: 1985.
- Türker, Ömer. İbn Sina’da Metafizik Bilginin İmk nı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2.
- Türker, Ömer. “Nefis”. Türkiye Diyanet Vakfı İsl m Ansiklopedisi. Erişim 28 Ocak 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/nefis#2-islam-dusuncesi
- Türker-Küyel, Mübahat. “İbn Sînâ ve al-Akıl al-Faal”. İbn Sîn Doğumunun Bininci Yılı Armağanı, Der. Aydın Sayılı (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014). 859-902.
- Türker-Küyel, Mübahat. “İbn Sînâ’da al-Akl al-Faal’ın Kökleri”. İbn Sîn Doğumunun Bininci Yılı Armağanı, Der. Aydın Sayılı (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014). 725-816.
| APA | KARABEY B (2020). İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. , 39 - 52. |
| Chicago | KARABEY Bilal İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. (2020): 39 - 52. |
| MLA | KARABEY Bilal İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. , 2020, ss.39 - 52. |
| AMA | KARABEY B İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. . 2020; 39 - 52. |
| Vancouver | KARABEY B İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. . 2020; 39 - 52. |
| IEEE | KARABEY B "İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl." , ss.39 - 52, 2020. |
| ISNAD | KARABEY, Bilal. "İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl". (2020), 39-52. |
| APA | KARABEY B (2020). İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 39 - 52. |
| Chicago | KARABEY Bilal İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 3, no.1 (2020): 39 - 52. |
| MLA | KARABEY Bilal İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, vol.3, no.1, 2020, ss.39 - 52. |
| AMA | KARABEY B İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi. 2020; 3(1): 39 - 52. |
| Vancouver | KARABEY B İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl. Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi. 2020; 3(1): 39 - 52. |
| IEEE | KARABEY B "İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl." Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 3, ss.39 - 52, 2020. |
| ISNAD | KARABEY, Bilal. "İbn Sînâ Felsefesinde Faal Akıl". Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 3/1 (2020), 39-52. |
