Yıl: 2020 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 263 - 282 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.29228/TurkishStudies.39811 İndeks Tarihi: 06-06-2021

Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği

Öz:
Günümüzde öğretmenlik mesleği için üniversite bünyesi içinde eğitim fakültelerinin yönetimindeakademik alan bilgisi, genel kültür ve pedagojik alan bilgisi eğitimi verilmektedir. Böylece akademik vetoplumsal gereksinimleri karşılayabilecek nitelikli öğretmenlerin yetiştirilmesi amaçlanmaktadır. Osmanlıdevletinde ilk olarak öğretmenlik mesleğini icra edenler medreselerdeki müderrisler ve daha sonra döneminilkokulları olan ilk öğretmenler, sıbyan mekteplerindeki muallimlerdir ve medreselerdeki müderrislerdir.Modernitenin önermelerine uygun şekilde öğretmen yetiştirme fikri Batıda ilk olarak Fransız devrimi ilebaşlamışyan, Osmanlı Devleti’nde ise 1848 yılında ilk öğretmen okulu olan Darülmuallimîn’nin açılması ilegerçekleşmiştir. Darülmuallimîn başlangıçta rüşdiye mekteplerine öğretmen yetiştirme amacıyla kurulmuş;daha sonra sıbyan mektepleri, idadiler ve sultanilere öğretmen yetiştirmeye başlamıştır. Uzun yıllarÇapa’daki görkemli binasında hizmet veren bu kurum 2014 yılında fen lisesine dönüştürülerek tarihsahnesindeki yerini almıştır. Türkiye’de öğretmen yetiştirmede uzun yıllar önemli bir rol üstlenmiş olanDarülmuallimîn’in, coğrafya öğretmeni yetiştirilmedeki yeri bu çalışmanın esas amacını oluşturmuştur. Buçalışmada nitel araştırma yönetemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Bu kapsamda geçmiştengünümüze kadar geniş bir bakış açısı ile genelde öğretmen yetiştirmede, özelde de coğrafya öğretmeniyetiştirme konusunda yapılanlar incelenmiştir. Dokümanların içeriğini analiz etmek için de eski adıyla ÇapaÖğretmen Okulu’nda yeni adıyla ise Çapa Fen Lisesi’ndeki resmi yazışma belgeleri, coğrafya ders kitaplarıve öğretim programları, yardımcı ders kitapları, eğitim istatistikleri ve diğer dokümanlar incelenmiştir. Eldeedilen bulgulara göre; Darülmuallimîn’in ya da Çapa Öğretmen Okulu’nun ülke çapındaki okullara coğrafyaöğretmeni yetiştiren, coğrafya ders kitapları ve coğrafya öğretim programları hazırlayan önemli bir role sahipolduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime:

Geography Teacher Training in Teacher Schools from Ottoman to Present: Case of Istanbul Darülmuallimîn (Çapa Teacher School)

Öz:
Prospective teachers are provided with general culture, pedagogical formation and special field education in higher education institutions, especially in education faculties. With this training, it is aimed to train fully equipped teachers who can meet the needs of the age. In the Ottoman period, firstly, the teachers who performed the teaching profession were the teachers in the primary schools and the professors in the madrasas. The idea of teacher training, which started with the French revolution, was found in the Ottoman Empire in 1848 with the opening of Darülmuallimîn. This institution continued to exist under different names during the Republican era and in 2014, the mission of educating teachers ended with the transformation of the school into a science high school. Darülmuallimîn was an important place in the history of education in Turkey. It played an important role in teacher training. The main purpose of this study is to determine the contribution of Darülmuallimîn to the training of geography teachers. For this purpose, document analysis method, one of the qualitative research designs, was used. In this research, which focuses on the training of geography teachers, it has been examined what has been done and what success has been achieved in terms of teacher training in general and especially in the training of geography teachers from the 19th century to the present day. In order to make in-depth analysis, geography books and programs, supplementary resources, statistics and other documents were examined. As a result of the findings; It has been determined that Çapa Teacher Training School, known as Darülmuallimî, has trained geography teachers in schools in all regions of the country and played an important role in the preparation of geography textbooks and curricula.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akkan, E. (1972). Cumhuriyetin 50. Yıldönümünde Coğrafya. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Coğrafya Araştırmaları Dergisi,(1-2) 1-6.
  • Akyol, İ. H. (1940). Tanzimat Devrinde Bizde Coğrafya ve Jeoloji. İstanbul: Maarif Matbaası.
  • Akyüz, Y. (1990). Darülmualliminin İlk Nizamnamesi (1851) Önemi ve Ahmet Cevdet Paşa. Milli Eğitim Dergisi, (95) 3-22.
  • Akyüz, Y. (2009). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin 160. Yılında Darülmuallîm’in İlk Yıllarına Toplu ve Yeni Bir Bakış. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulamaları Merkezi Dergisi, (20) 17-58. https://doi.org/10.1501/otam_0000000532
  • Akyüz, Y. (2013). Türk Eğitim Tarihi M.Ö.1000-M.S.2013. Ankara: Pegen A Akademi.
  • Aycan, Ş., (2015). Liselere Öğretmen Yetiştirmede Geri Adım: Yüksek Öğretmen Okullarından Pedagojik Formasyon Kurslarına, MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 61-72. https://doi.org/10.21666/mskuefd.98757
  • Baltacı, C., (1999). Osmanlı Devleti'nde Eğitim ve Öğretim, Türkler, C.XI, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
  • Başaran, İ. E. (1994). Türkiye Eğitim Sistami. Ankara: Yargıcı Matbaası.
  • Becerikli, S., (2019). Öğretmen Yetiştirmede İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Modeli (1924- 1978), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Bilir, A. (2011). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin Tarihsel Evrimi ve İstihdam Politikaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, (2) 223-246. https://doi.org/10.1501/egifak_0000000565
  • Çapa Fen Lisesi. (2019). Çapa Fen Lisesi Tarihçesi. T.C. Mİllî Eğİtİm Bakanlığı İstanbul-FatihÇapa Fen Lisesi: http://capa.meb.k12.tr/icerikler/tarihcemiz_203818.html 09.07.2019 tarihinde adresinden edinilmiştir.
  • DİE. (1974). Milli Eğitimimizde 50 Yıl 1923-1973. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü.
  • Duman, T. (1988). Türkiye’de Ortaöğretime Öğretmen Yetiştirme Problemi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
  • Ergün, M. (1987). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Çalışmalarının Gelişimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Özel Sayı:2), 10-18.
  • Erinç, S. (1973). Cumhuriyetin 50.yılında Türkiye’de Coğrafya. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Basımevi.
  • Ertek, T. (2011). Hasan Âli Yücel ve Birinci Coğrafya Kongresi (1941). Türk Coğrafya Dergisi, (57) 11-19.
  • Eşme, İ. (2001). Yüksek Öğretmen Okulları. İstanbul: Bilgi Başarı Yayınevi.
  • Gelişli, Y. (2001). Öğretmen Yetiştirmede Ankara Yüksek Öğretmen Okulu Uygulaması. Milli Eğitim Dergisi, (146) https://doi.org/10.1501/egifak_0000000829
  • Gümüşçü, O. (2012). Katip Çelebi’den Günümüze Türkiye’de Coğrafyanın Tarihi Serüveni. VII. TÜCAUM Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiri Kitabı 18-19 Ekim 2012 (389-423). Ankara: Türkiye Coğrafyası Araştırma Uygulama Merkezi (TUCAUM).
  • Gündüz, M. (2012). Eğitimci Yönüyle Ahmet Cevdet Paşa, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
  • Gündüz, M., (2016). Maariften Eğitime, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları,
  • Gürsoy, C. (1959). Osmanlı Türklerinde Coğrafya. İstanbul: Maarif Basımevi.
  • İdin, Ş. (2012). Geçmişten Günümüze Öğretmen Eğitimi ve Ülkemize Yansımaları. 1.ODTÜ Sosyal Bilimler Doktora Öğrencileri Çalıştayı, 23-25 Mayıs 2012. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Karakoç, B., Özpolat, E. T. ve Kara, K. (2018). Türkiye'de Öğretmen Yetiştirme Konusunda Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi (1987-2017), Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(24), 313-333. DOI: 10.29329/mjer.2018.147.17.
  • Karasar, N. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Kavcar, C. (1982). Tarihe Karışan Bir Öğretmen Yetiştirme Modeli: Yüksek Öğretmen Okulu. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (15)1 197-214. https://doi.org/10.1501/egifak_0000000829
  • Kavcar, C. (2002). Cumhuriyet Döneminde Dal Öğretmeni Yetiştirme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 35 (1-2) 1-14. https://doi.org/10.1501/egifak_0000000058
  • Kayan, İ. (2000). Türkiye Üniversitelerinde Coğrafya Eğitimi, Amaç, Yeni Hedefler, Sorunlar ve Öneriler, Ege Coğrafya Dergisi, (11) 7-22.
  • Kına, M. (2006). Tanzimat Döneminde Eğitimde Çağdaşlaşma Hamlesi ve Öğretmen Yetiştirme Sistemi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Koçer, H. A. (1973). Eğitim Reformları Açısından Öğretmen Yetiştirme Problemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1) 1-19. https://doi.org/10.1501/egifak_0000000393
  • Maarif Salnamesi. (1900). Maarif Salnamesi (M.S.), 1316 Senesi. İstanbul: Matbaa-i Amire.
  • Maârif Vekâleti. (1927). Maârif düsturu-I, Milli Matbaa, İstanbul.
  • Maarif Vekilliği. (1939). Tebliğler Dergisi, Cilt 1. Maarif Matbaası, Ankara.
  • MEB. (1946). Milli Eğitimle İlgili Söylev ve Demeçler. Milli Eğitim Bakanlığı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
  • MEB. (1973). 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu. 14.08.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf adresinden alınmıştır
  • Merriam, S. B. (1998). Case Study Research in Education A Qualitative Approach. San Francisco: Jossey-Bass Publishing.
  • Oruç, Ş., Tokcan, H. ve Demirkaya, H. (2017). Yapılandırmacı Yaklaşıma Bir Örnek Osmanlı Dönemi Coğrafya ve Coğrafya Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
  • Özey, R. (1998). Türkiye Üniversitelerinde Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi. İstanbul: Öz Eğitim Yayınları.
  • Özey, R. (1999). Osmanlı Devleti Döneminde Coğrafya ve Öğretimi. G. Eren içinde, Osmanlı Ansiklopedisi, 8.Cilt (s. 326-333). İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları.
  • Özkan, İ. (2016). Türk Eğitiminde Öğretmen Okulları ve Öğretmen Yeterliliklerine Dair Düşünceler. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, 5(15) 20-27. https://doi.org/10.16947/fsmia.281685
  • Öztürk, C. (1993). Darülmuallimîn. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İslâm Ansiklopedisi içinde Cilt: 8 ,sayfa: 551-552.
  • Öztürk, C. (2007). Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Satı Bey, (1918). Meşrutiyetten Sonra Maârif Tarihi. Muallim, 2(19), 654-665.
  • Şanal, M. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunun (Dârülmuallimât), Kuruluşu, Okutulan Dersler ve Kapatılışı (1870–1924). Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM (26) 221-244. https://doi.org/10.1501/otam_0000000438
  • Şendağ, S. ve Gedik, N. (2015). Yükseköğretim Dönüşümünün Eşiğinde Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Sorunları: Bir Model Önerisi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 5(1), 72- 91. https://doi.org/10.17943/etku.35232
  • Taşer, S. (2010). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Eğitim Yönetimi ve Denetimi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Doktora tezi.
  • TTK. (1940a, 09 09). Yüksek Öğretmen Okulu Talimatnamesi. Tebliğler Dergisi, (87) 12-13.
  • TTK. (1940b, 09 23). Yüksek Öğretmen Okulu Talebe Kayıt ve Kabul Talimatnamesi. Tebliğler Dergisi (89) 35-36.
  • Türer, A. (2006). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme ve Sorunlar-I. Abece Dergisi Mart Sayısı: http://w3.balikesir.edu.tr/~aturer/ogretmenyetistirme#_ftn1 05.01.2019 tarihinde adresinden alınmıştır
  • Türk, İ. C. (2009). II.Meşrutiyet Dönemi Eğitimcisi Satı Bey ve Coğrafya. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (40) 423-438.
  • Yeşiltepe, D.S., (2010). Osmanlı Döneminde Coğrafyanın Müfredatta Yer Alması ve Hazırlanan İlk Ders Kitapları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Yetişgin, M. ve Dumanoğlu, S. C. (2017). Osmanlı Darülmuallimin Mektebi: Maraş Darülmuallimini. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16 (4), 1083-1100.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
APA İNCE Z, Sağdıç M (2020). Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. , 263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
Chicago İNCE ZİYA,Sağdıç Mustafa Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. (2020): 263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
MLA İNCE ZİYA,Sağdıç Mustafa Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. , 2020, ss.263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
AMA İNCE Z,Sağdıç M Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. . 2020; 263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
Vancouver İNCE Z,Sağdıç M Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. . 2020; 263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
IEEE İNCE Z,Sağdıç M "Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği." , ss.263 - 282, 2020. 10.29228/TurkishStudies.39811
ISNAD İNCE, ZİYA - Sağdıç, Mustafa. "Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği". (2020), 263-282. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.39811
APA İNCE Z, Sağdıç M (2020). Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. Turkish Studies (Elektronik), 15(1), 263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
Chicago İNCE ZİYA,Sağdıç Mustafa Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. Turkish Studies (Elektronik) 15, no.1 (2020): 263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
MLA İNCE ZİYA,Sağdıç Mustafa Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. Turkish Studies (Elektronik), vol.15, no.1, 2020, ss.263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
AMA İNCE Z,Sağdıç M Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. Turkish Studies (Elektronik). 2020; 15(1): 263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
Vancouver İNCE Z,Sağdıç M Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği. Turkish Studies (Elektronik). 2020; 15(1): 263 - 282. 10.29228/TurkishStudies.39811
IEEE İNCE Z,Sağdıç M "Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği." Turkish Studies (Elektronik), 15, ss.263 - 282, 2020. 10.29228/TurkishStudies.39811
ISNAD İNCE, ZİYA - Sağdıç, Mustafa. "Osmanlı’dan Günümüze Öğretmen Okullarında Coğrafya Öğretmen Eğitimi: İstanbul Darülmuallimîn’i (Çapa Öğretmen Okulu) Örneği". Turkish Studies (Elektronik) 15/1 (2020), 263-282. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.39811