Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri
Yıl: 2021 Cilt: 25 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 99 - 111 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 08-06-2021
Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri
Öz: "Kuş pisliği” anlamını taşıyan saŋ kelimesi ilk defa KarahanlıTürkçesinde görülmektedir. Tarihî ve çağdaş lehçelerde birkaç türevi de bulunan bu kelime zaman içinde unutulmuş, çağdaş lehçelerin büyük bir kısmında varlığını koruyamamıştır. Türkçede bu kelime ve türevleri tarihî süreç içinde anlam genişlemesi ile “hayvan gübresi, kir, pislik, çöp, süprüntü” vb. anlamlar da kazanmıştır. Saŋkelimesinin türevlerinden biri olan ve sadece Türkiye Türkçesi ağızlarında tespit edilensaŋra kelimesi Türkçede nadir bir yapı olan +rA (< +Xr +A)ile türemiştir. Saŋra kelimesininyapısının aydınlatılması, yapısı hakkında kesin bir hüküm verilemeyen çöpre kelimesinin anlaşılmasına da katkıda bulunacaktır.
Anahtar Kelime: The Word‘Saŋ’and Its Derivativesin Turkic
Öz: The saŋ word which means “bird droppings” is seen for the first time in Karakhanid Turkish. This word, which has several variants in historical and contemporary dialects, has been forgotten in time and has not been able to maintain its existence in most of the contemporary dialects. In Turkish, these words and their derivatives in the historical process with the expansion of meaning “animal manure, dirt, dirt, garbage, trash” and so on meanings have also gained. One of the derivatives of the saŋ word and not just in Turkish dialects of Turkish that has been identified saŋra is derived with + rA (< +Xr +A) which a rare structure. The clarification of the structure of the word saŋra willalso contribute to the understanding of the çöpre word which cannot be given a definitive judgment on its structure.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmedoğlu, F. Ş. vd. (1984). Kazak Türkçesi Sözlüğü. (Çev.: H. Oraltay, N. Yüce ve S. Pınar). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları.
- Arıkoğlu, E., Kuular, K. (2003). Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Atalay, B. (1941). Türk Dilinde Ekler ve Kökler Üzerine Bir Deneme. İstanbul: TDK Yayınları.
- Atalay, B. (1985a). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I. Ankara: TDK Yayınları.
- Atalay, B. (1985b). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi II. Ankara: TDK Yayınları.
- Atalay, B. (1985c). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi III. Ankara: TDK Yayınları.
- Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
- Dankoff, R. (2004). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü. (Çev.: Semih Tezcan). İstanbul: Kitap Matbaası.
- Deny, J. (2013). Türk Dili Gramerinin Temel Kuralları. (Çev.: Oytun Şahin). Ankara: TDK Yayınları.
- Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
- Ergüzel, M. M. (2009). Kitab-ı Bâz-Name-i Padişahi. Ankara: TDK Yayınları.
- Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2011a). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 1. (1-6. Kitaplar, 4. Kitap). Haz.: Yücel Dağlı ve S. A. Kahraman. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2011b). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 2. (7- 10. Kitaplar, Dizin, 7. Kitap). Haz.: Yücel Dağlı, S. A. Kahraman ve R. Dankoff. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I (A-N) - II (O-Z). Ankara: TDK Yayınları.
- Güngördü, E. (1998). Kazak, Kırgız ve Karakalpak Türkçelerinde Fiil. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
- Güngördü, E. (2012). Köken Bilimlik Çözümlemeler- I: çiğne- (1). çiğne- (2); esne- (1). esne- (2). Gazi Türkiyat, S. 10, s. 109-126.
- Güzel, F. (2019). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Yapım Ekleri. Ankara: TDK Yayınları.
- Isparta, A. (2002). Türk Edebiyatında Bâznâmeler ve İndî’nin Bâznâmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
- Kaçalin, M. S. (2006). Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz-nâmesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Kargı Ölmez, Z. (1993). Mahbûbü’l Kulûb (İnceleme, Metin, Sözlük). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK Yayınları.
- [Koşay] H. Z. ve [Işıtman] İ. R. (1932). Anadilden Derlemeler - I. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
- Koşay, H., Aydın, O. (1952). Anadilden Derlemeler - II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Lessing, F. D. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük. (Çev.: Günay Karaağaç). Ankara: TDK Yayınları.
- Levitskaya, L. S. vd. (2003). Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov: Obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “L”, “M”, “N”, “P”, “S”. Moskva: Vostoçnaya literatura.
- Mollova, M. R. (2003). Doğu Rodop Türk Ağızlarının Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Mütercim Asım Efendi (2009). Burhân-ı Katı. Hazırlayanlar: Mürsel Öztürk ve Derya Örs. Ankara: TDK Yayınları.
- ÖZŞAHİN, M. (2017). Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Pavet de Courteille, A. M. M. (1870). Dictionnaire Turc-Oriental. Paris: Imprimerie Impériale.
- Pekarskiy, E. K. (1959). Slovar Yakutskogo Yazıka II. St.- Petersburg: Akademiya Nauk.
- Radloff, W. (1911) Versuch eines Wörterbuches der Türk-dialecte (Opıt slovarya tyurkskih nareçiy) IV. St.-Petersburg.
- Rahimi, F. (2019). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ramstedt, G. J. (1935). Kalmückisches Wörterbuch. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
- Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki: Lexsika Societatis Fenno-Ugricae XVII/ 1.
- Redhouse, J. (1987). A Turkish and English Lexicon: Shewing in English the Significations of the Turkish Terms (New Impression). Beirut: Librarie Du Liban.
- Sırkaşeva, L. T., Kuçigaşeva, N. A. (2000). Teleüt Ağzı Sözlüğü. (Çev.: Ş. H. Akalın ve Ç. Turgunbayev). Ankara: TDK Yayınları.
- Starostin, S., Dybo, A., Mudrak, O. (2003). Etymological Dictionary of the Altaic Languages. Leiden-Boston: Brill.
- Steingass, F. (1998). A Comprehensive Persian - English Dictionary. Beirut: Librarie du Liban.
- Şemsettin Sami (1995). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Şeyh Süleyman Efendi-yi Buhârî (H. 1298). Luġat-i Çaġatay ve Türkî-yi Osmanî.İstanbul: Mihran Matbaası.
- TDK (1942). Türkiyede Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi 3. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
- TDK (1963-1972). Tarama Sözlüğü I-VI. Ankara: TDK Yayınları.
- TDK (1963-1982). Derleme Sözlüğü I-XII. Ankara: TDK Yayınları.
- Tenişev, E. R. vd. (2001). Sravnitel’no-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov, Leksika. Moskva: Nauka.
- Tietze, A. (1999). Directe arabische Entlehnungen im anatolischen Türkisch. Anadolu Türkçesinde Yunanca, Islavca, Arapça ve Farsça Ödünçlemeler. (Haz.: Mehmet Ölmez). İstanbul: Simurg Yayınları.
- Toparlı, R., Vural, H., Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Tor, G. (2004). Mersin Ağzı Sözlüğü. İstanbul: Kebikeç Yayınları.
- Uyguç, Arif A. (2006). Aydın Ağzı ve Sözlüğü. Aydın: Kolalı Matbaası.
- Vasary, I. (2013). Çöp ve Türevleri. VI. UTDK. Ankara: TDK Yayınları. s. 4491- 4502.
- Yudahin, K. K. (1988). Kırgız Sözlüğü I-II. (Çev.: Abdullah Taymas). Ankara: TDK Yayınları.
- Yüce, N. (1993). Mukaddimetü’l Edeb -Ḫvārizm Türkçesi ile Tercümeli Şuşter Nüshası- .Ankara: TDK Yayınları.
- Zülfikar, H. (1991). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları. Ankara: TDK Yayınları.
- Zülfikar, H. (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler. Ankara: TDK Yayınları.
| APA | GÜZEL F (2021). Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. , 99 - 111. |
| Chicago | GÜZEL Ferdi Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. (2021): 99 - 111. |
| MLA | GÜZEL Ferdi Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. , 2021, ss.99 - 111. |
| AMA | GÜZEL F Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. . 2021; 99 - 111. |
| Vancouver | GÜZEL F Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. . 2021; 99 - 111. |
| IEEE | GÜZEL F "Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri." , ss.99 - 111, 2021. |
| ISNAD | GÜZEL, Ferdi. "Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri". (2021), 99-111. |
| APA | GÜZEL F (2021). Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 99 - 111. |
| Chicago | GÜZEL Ferdi Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25, no.1 (2021): 99 - 111. |
| MLA | GÜZEL Ferdi Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.25, no.1, 2021, ss.99 - 111. |
| AMA | GÜZEL F Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 25(1): 99 - 111. |
| Vancouver | GÜZEL F Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 25(1): 99 - 111. |
| IEEE | GÜZEL F "Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri." Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, ss.99 - 111, 2021. |
| ISNAD | GÜZEL, Ferdi. "Türkçede‘Saŋ’ Kelimesi ve Türevleri". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25/1 (2021), 99-111. |
