GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ

altunya, hülya

GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ

Hülya ALTUNYA (Süleyman Demirel Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Mantık Anabilim Dalı, Isparta, Türkiye)

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

11 1

Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 51 Sayfa Aralığı: 37 - 68 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-05-2021

GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ

Öz:

İslâm düşünürü Gazalî’nin, dönemindeki Bâtınî tehditleri ortadan kaldırmayayönelik birçok eseri bulunmaktadır. Mantık ilmi açısından inceleyeceğimiz onunKavasimu’l-Bâtıniyye isimli eserinde, Bâtınîlerin argümanları çürütülmeye çalışılır.Burada Bâtınîlerin ortaya çıkarttıkları şüpheler doğrudan ele alınarak polemikseltartışma biçiminde delilleri geçersizleştirilir. Gazalî Bâtınîlerin, tek doğruyu ancakmâsum imamın öğretebileceği iddiasını, hem mantıksal yöntemle hem de polemikyaparak çürütmektedir. Ehl-i Sünnet geleneğinin karşılaştığı ve bazen büyükkaoslara neden olan bu türden tehditlerin, polemik tarzında ancak mantıksalargümanlarla güçlendirilerek çürütülmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Gerek bâtınîgerekse de zahirî yaklaşımı kendine yol olarak seçen bazı çevreler, “akl”ın tek birdoğruyu göstermekten aciz kalarak çok çeşitli neticelere ulaşması yüzündenkendisine güvenilemeyeceğini iddia etmektedirler. Bu yaklaşımlara göre hakikateulaşmada yahut dinî metinlerin anlaşılması dahil her konuda akıl ve duyularagüvenmek yerine masum ya da değil bir “yol gösterici” nin sözlerine tamanlamıyla teslim olunmalıdır. Bu makalede Gazalî’nin kullandığıdelillendirme/çürütme biçimleri ve bunların polemik tarzında oluşuaçıklanacaktır

Anahtar Kelime:

GHAZALI’S POLEMICS AGAINST BATINITES (ESOTERIC) EVIDENCES

Öz:

The Islamic thinker al-Ghazalî has many works to eliminate esoteric threats during his lifetime. He tried to refute the arguments of esoteric people (Batinites) in his work called Qavasim al-Bâtiniyyah. In this work, the arguments of the Bâtinites are taken into consideration and their proofs are invalidated in thepolemic form. It is obvious that, such threats, which are sometimes encountered by the Ahl-al-Sunnah tradition and sometimes cause great chaos, need to be refuted in the polemic style, as al-Ghazalî does, but only empowered by logical arguments. Some circles, who choose to follow either the Bâtinites (esoteric) or the Zahirites (exoteric) school of thought claim that the human mind by itself cannot be trusted simply because it leads a wide variety of consequences while being incapable of showing a single truth. According to these approaches, instead of relying on minds and senses on everything to reach the truth or understanding of religious texts, the words of pathfinder regardless of him being innocent or not should be fully surrendered. In this paper, the types of evidences/refutation that al-Ghazalî used in his above mentioned work are elaborated and their polemical character will be emphasized.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abdulaziz b. Ömer b. er-Risale fi’r-Redd ale’l-Kaderiyye. çev. Cemalettin Erdemci. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/2 (2014), 190-203.
Aristoteles. Topikler. çev. Hamdi Ragıp Atademir. İstanbul: MEB Yayınları, 1952.
Baalbeki, Ruhi. el-Mevrîd. Beyrut: Dâru’-İlim Lilmelayîn, 1995.
Bedevî, Abdurrahman. Batı Düşüncesinin Oluşumunda İslâm’ın Rolü. çev. Muharrem Tan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
Çapak, İbrahim. Gazalî’nin Mantık Anlayışı. Ankara: Elis Yayınları, 2005
Çapak, İbrahim. “Gazalî’ye Göre Kıyasın Kur’an’a Uygulanması”. İslâmî İlimler Dergisi, (2006) 1/2, 131-149.
Duitriu, Anton. History of Logic. Tunbridge Wells: Abacus Press, 1977.
Durusoy, Ali. “Gazâlî’de Mantık Biliminin Yeri ve Önemi”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 13/3-4, (2000), 303-321.
Ege, Ragıp. “Diyalektik”, Felsefe Ansiklopedisi. Ed. Ahmet Cevizci, 6 cilt, Ankara: Babil Yayınları, 2006.
Emiroğlu, İbrahim. “Cedel Nedir?”, DEÜİFD, 12, (1999), 16-37.
Emiroğlu, İbrahim. “Cedelin İşleyişi ve Değeri”, DEÜİFD, 13-14, 2001, 9-33.
Emiroğlu, İbrahim & Altunya, Hülya. Örnekleriyle Mantık Sözlüğü. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
Ess, Josef Van. “İslâm Dinî Düşüncesinde Septisizm”, çev. Murat Memiş, DEÜİFD. 22 (2005), 167-183.
el-Gazalî, Ebû Hamid. İlcâmu’l-avâm an ilmi’l-Kelâm, Mecmûatu Resâili’l-İmam
el-Gazalî içinde, tah. İbrahim Emin Muhammed, el-Mektebetü’lTevfikıyye. trhsz.
el-Gazalî, Bâtınîliğin İç Yüzü. çev. Avni İlhan, Ankara: TDVY, 1993.
el-Gazalî, Filozofların Tutarsızlığı. nşr ve çev. Mahmut Kaya & Hüseyin Sarıoğlu, İstanbul: Klasik Yayınları. 3. Baskı, 2009.
el-Gazalî, el-Kıstasu’l-Müstakim, çev. İbrahim Çapak, İstanbul: TYEKBY, 2016.
el-Gazalî, Bâtınîlerin Belini Kıran Deliller, Kavâsimu’l-Batıniyye. inc. ve çev. Ahmed Ateş, İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017.
el-Gazalî, İhyâ-u Ulûmi’d-Dîn. çev. Ahmed Serdaroğlu. 4 cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1974.
Gölcük, Şerafeddin. “Hayyât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 27/103-105. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
İbnu’l-Arabî, Ebû Bekr. el-Avâsım mine’l-kavâsım fî tahkîki mevkıfi’s-sahâbeti ba’de vefâti’n-Nebî, thk. Muhibbuddin el-Hatîb. Kahire: elMatbaatü’s-Selefiyye, 1399.
İlhan, Avni. “Bâtıniyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 5/190-194, İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
İlhan, Avni. “Fedâihu’l-Bâtıniyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 12/291-292, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Kahveci, Niyazi. “Şia ve Mu’tezile’nin Reddiye Literatürü Üzerine Çalışma”, Dini Araştırmalar. 8/23 (2005), 69-91.
Lemaitre, Christian & Noriega, Pablo. “Making Sense out of Polemics”. (erişim 20 Nisan 2019). https://www.iiia.csic.es/sites/default/files/5402.pdf
Marulcu, Hasan Tevfik. Kelâm’da Nazar ve Münâzara Âdâbı. Isparta: Dilruba Yayınları, 2018.
Peters, Francis E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. çev. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.
Partridge, Eric. Origins A Short Etymological Dictionary of Modern English. USA: Routledge, 2006.
Sinanoğlu, Mustafa. “Reddiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 14/516-521, İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Watt, W. Montgomery. Müslüman Aydın (Gazâlî Hakkında Bir Araştırma). çev. Hanifi Özcan, Samsun: Etüt Yayınları, 2003.
Velid, Ali b., Dâmigu’l-batıl ve hatfü’l-münâdıl, tah. Mustafa Galib, (Beyrut: Müessetü İzzeddin Yayınevi, 1982).
Yavuz, Salih Sabri & Yeniçağ, İbrahim. “Müslüman-Hristiyan Polemiği Açısından Tahrif”, Milel ve Nihal Dergisi. 6/1 (2009), 305-344.
Yıldırım, Zeki. Kur’ân’da Cedel Kavramı ve Yöntemi. İstanbul: İFAV, 2012.
Yıldız, Erdal & Şar, Güvenç. Herakleitos’un Oyunu Herakleitos Fragmalarına Yorumlar. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.

APA	altunya h (2020). GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. , 37 - 68.
Chicago	altunya hülya GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. (2020): 37 - 68.
MLA	altunya hülya GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. , 2020, ss.37 - 68.
AMA	altunya h GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. . 2020; 37 - 68.
Vancouver	altunya h GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. . 2020; 37 - 68.
IEEE	altunya h "GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ." , ss.37 - 68, 2020.
ISNAD	altunya, hülya. "GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ". (2020), 37-68.

APA	altunya h (2020). GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0(51), 37 - 68.
Chicago	altunya hülya GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 0, no.51 (2020): 37 - 68.
MLA	altunya hülya GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.0, no.51, 2020, ss.37 - 68.
AMA	altunya h GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(51): 37 - 68.
Vancouver	altunya h GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(51): 37 - 68.
IEEE	altunya h "GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ." DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0, ss.37 - 68, 2020.
ISNAD	altunya, hülya. "GAZALİ’NİN BATINİ DELİLLERE YÖNELİK POLEMİKLERİ". DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 51 (2020), 37-68.