KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 51 Sayfa Aralığı: 137 - 174 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-05-2021
KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD
Öz: Katar’da1 alanında ilk olma özelliğine sahip, 22 sayılı ve 29/06/2006 tarihli “KatarAile Kanunu”, beş ana bölümden (kitâb) ve 304 maddeden oluşmaktadır. Buçalışma kanunun sadece ayrılık şekillerini (talâk, Muhâlea ve tefrik) ihtiva eden II.bölümünü ele almış ve İslam hukuku açısından değerlendirmiştir. Bunu yaparken,çalışma fıkhî mezheplerin ilgili kanuna ne kadar tesir ettiğini, daha ziyade hangimezhebin dikkate alındığını belirlemeye çalışmış ve yer yer 1917 tarihinde farklımezheplerden telfîk usulü ile yasalaştırılan Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi’neatıflar yapmıştır. Böylece mukayeseli hukuk çalışmalarına katkıda bulunmayıhedeflemiştir. Kanunun toplumda meydana getirdiği etkiyi tespit için basınyayına müracaat edilmiştir. Araştırma neticesinde ilgili kanunun genelde Hanbelîmezhebini esas aldığı ancak bazı konularda İbn Teymiyye’nin (ö. 728/1328) yaklaşımlarını tercih ettiği görülmüştür. Kanunda farklı mezhep ve inançtakiinsanlara adlî muhtariyet tanınmıştır. Kadın ve ailenin saygınlığı, korunması vemahremiyetine önem verilmiş, hakimlerin yargılama yanında ıslah görevine dedikkat çekilmiştir
Anahtar Kelime: A FIQHI STUDY ON DIVORCE PROCEDURE OF QATAR FAMILY LAW
Öz: “Code of Qatar Family Law” (Law Code No: 22, Date: June 29, 2006) which has the distinctive feature of becoming the first in its field in Qatar is comprised of five main parts (books) and contains 304 articles in total. This study covered the second part of the law code which addressed only the forms of divorce (talaq/repudiation, khul/mutual divorce, judicial divorce) and evaluated it in the context of Islamic law. In so doing, the study attempted to ascertain to what extent each Islamic school (madhhab) of jurisprudence (fiqh) affected the law code particularly endeavoring to find out which school of jurisprudence had strong influence on its legislation, and, on occasion, referred to Ottoman Family law which, in its enactment in 1917, benefited from views of different Islamic schools of jurisprudence through compilation method. Hence, the study aimed to contribute to the comparative legal research studies. In order to identify implications of the law code on Qatari society, Qatari press was analyzed. At the end of the research, it was discerned that the law code was constituted primarily on the basis of Hanbali school of jurisprudence. Approaches developed by Ibn Taymiyyah (DoD 728 AH / 1328 CE) were preferred in certain issues. In the law code, judicial autonomy was granted to people who were members of different madhhabs and beliefs. Moreover, importance was attached to the prestige, protection and privacy of woman and family, and attention was drawn to the correctional duty of judges as well as their judicial duties.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdulhamîd, Muhammed Muhyiddin. el-Ahvâlu’ş-Şahsiyye fi’ş-Şerîati’lİslâmiyye. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1984. Acar, H. İbrahim. İslâm Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi. Erzurum: EKEV Yayınları, 2000. Adevî, Mustafa. Ahkâmu’t-talâk fî şerî‘ati’l-İslâmiyye. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1988. Akgündüz, Ahmed. İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı. İstanbul: Osmanlı Araştırmalar Vakfı, 2012. Atar, Fahrettin. "Muhâlea". TDV İslâm Ansiklopedisi. 30: 399-402. İstanbul: TDV Yayınları, 2005. Avcı, Mustafa. Türk Hukuk Tarihi. Konya: Mimoza Yayınları 2015. Aydın, M. Akif. Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Klasik Yay., 2017. Aydın, M. Âkif. "Liân", TDV İslâm Ansiklopedisi. 27: 1723. Ankara: TDV Yay., 2003. Aydın, M. Âkif. “Türk Hukukunun Laikleşme Sürecinde Lozan’ın Oynadığı Rol”. İslâmî Araştırmalar, 8/3-4, (1995), 166-172. Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1992. Buhûtî, Mansûr b. Yunus. Keşşâfu’l-kınâʻ ʻan metni’l-İknâʻ. Beyrut: Âlemü’lKütüb, 1983. Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’lʻArabî-Müessesetü’t-Târîhi’l-ʻArabî, 1992. Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. thk. İsmetullâh İnâyetullâh Muhammed ve dğr. Beyrut-Medine: Dâru Beşâiri’l-İslâmiyye-Dâru’s-Sirâc, 2010. Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l- ‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-İlm li’lMelâyîn, 1987. Cürcânî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali Şerîf. et-Ta‘rîfât. thk. Âdil Enver Hızır. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2007.
- Cüveynî, Ebu’l-Meʻâlî Abdulmelik b. Abdullah. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’lmezheb. thk. Abdulazîm Mahmud ed-Dîb. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2007. Çinar, Fatih vd. “Öfkeli Şahsın Boşaması ile İlgili Rivayetin İslam Hukuku Bağlamında Değerlendirilmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, XXIX, (2017), 243-260. Dalgın, Nihat. İslam Hukukunda Boşama Yetkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2001. Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiyetü'd-Desûkî ala şerhi'l-kebîr, Dârü'l-Fikr. (t.y.), Ebû Hamide, Abdülhâfız Yusuf Ulyân. “Hükümlünün ‘Mahrem Görüşme’ Hakkı -İslam Hukuku ve Ürdün Kanunu Arasında Mukayeseli Bir İnceleme”, trc. Mustafa Hayta-Ömer Korkmaz, Necmettin Erbakan Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi [Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi], 37, (2014), 207-232. Ebû Zehre, Muhammed. el-Ahvâlü'ş-şahsiyye. Kahire: Dârü'l-Fikri'l-Arabi, 1957. Esen, Bilal, “İslam Muhâkeme Hukukunda Yaygın Duyuma Dayalı Şahitliğin (eş-Şehâde bi’t-Tesâmu’) Kabulü”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], XV/2, (2015), 257-281. Gayretli, Mehmet. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kanunlaştırma Çalışmaları. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2015. Hallâf, Abdulvehhâb. Ahkâmu’l-ahvâli’ş-şahsiyye fî’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 1990. Hassenein, Ahmed Samir. “İslam Ceza Hukuku’nun Katar Ceza Kanunu Üzerindeki Etkisi = The Impact of Islamic Criminal Law on the Qatari Penal Code = Eseru Ahkami’ş-Şeriati’l-İslamiyye ala Kanuni’l-Ukubati’l-Katar”. çev. Soner Duman, İslam Ceza Hukuku = Islamic Criminal Law = El-Kânûnü’l-Cinâiyyü’l-İslâmî, ed. Abdurrahman Eren vd., (İstanbul: Lale Yayıncılık 2017), II/50-77. Hayta, Mustafa. “İslam Boşanma Hukukunda Müt’atü’t-Talâk”. INOCTE 2016 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches, 405- 424, Sarajevo, October 7 – 9, 2016.
- Heyet. el-Fetâva’l-Hindiyye. thk. Abdullatif Hasan Abdurrahman, Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2000. İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah. el-İstizkâr. nşr. Sâlim Muhammed Atâ-Muhammed Ali Muʻavvaz, Beyrut: Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, 2002. İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah. Kitâbü’l-Kâfî fî fıkhi ehli’lMedîne. nşr. Muhammed el-Morîtânî, Riyad: Mektebetü’r-Riyâzi’lHadîsiyye, 1978. İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr alâ’d-Dürri’l-muhtâr. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Mu‘avvid, Beyrut: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003. İbn Cüzey, Ebü’l-Kasım Muhammed b. Ahmed. el-Kavaninu’l-Fıkhiyye. thk. Abdullah el-Menşavi, Kahire: Daru’l-Hadis, 2005. İbn Fâris, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Muʻcemu mekâyîsi’l-lüga. thk. Abdusselam Muhammed Hârun, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. thk. Abdulğaffâr Süleyman el-Bendârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2003. İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. esSavâʻiku’l-mürsele ʻale’l-Cehmiyye ve’l-Muʻattıla. nşr. Ali b. Muhammed ed-Dahîlullah. Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1988. İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. İ’lâmü’lmuvakkiin an rabbi’l-alemin. Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzi, 1423. İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. İğâsetü’llehfân fî hükmi talâkı’l-gadbân. nşr. Muhammed Afîfî, Beyrut-Riyad: el-Mektebetü’l-İslâmî -Mektebetü Ferkad el-Hânî, 1986. İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. Zadu’lmeâd fî hedyi hayri’l-ibâd. thk. Şuayb el-Arnavud, Beyrut: Müesesetü’r-risâle, 1994. İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. thk. Abdullâh b. Abdulmuhsin Türkî-Adulfettâh Muhammed el-Hulû. Riyad: Dâru alemi’l-Kütüb, ts.
- İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrâhim. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dakâik. 2. bs. Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, ts. İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Ahmed. el-Beyân ve’t-tahsîl. thk. Muhammed Hacî ve dğr. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1988. İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdulhalîm. Mecmûʻu’l-fetâvâ. nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım en-Necdî. Medine: Mecmaʻu’l-Meliki Fehd, 2004. İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdulhalîm. el-Fetava'l-kübra. Beyrut: Dârü'l-kütübi’l-ilmiyye, 1987. İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir Muhammed b. Abdullah. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Muhammad İbrâhim el-Hifnevî-İsmâîl Muhammed Şendîdî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2011. İnce, Serhat. Katar ve Türkiye'nin Ekonomik İlişkileri 1981-2010 Arası. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015. Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: İz yayıncılık, 2014. Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed. Bedaiü's-sanai' fî tertibi'ş-şerai'. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1986. Kelvezânî, Ebü’l-Hattâb Mahfûz b. Ahmed. el-Hidâye alâ mezhebi’l-İmâm Ebî Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. thk. Abdüllatîf HamîmMâhir Yâsîn el-Fahl. Kuveyt: Müessesetü Garâs, 2004. Korkmaz, Ömer. Osmanlı Aile Hukuku (18. yy. Örneği). Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2018. Kurşun, Zekeriya. “Katar”, TDV İslâm Ansiklopedisi. 25: 29-31. İstanbul: TDV Yayınları, 2002. Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi' liahkâmi'l-Kur'ân. thk. Ahmed el-Berdunî-İbrahim Etfîş. Kahire: Dârü'l-kütübi’l-Mısriyye, 1964. Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Mu‘avvid-Âdil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1994.
- Merdâvî, Alâuddin Ebü’l-Hüseyn Ali b. Süleyman. el-İnsaf. thk. Muhammed Hamid el-Fıkkî, y.y. 1956. Mergînânî, Ebü’l-Hasan Burhâneddin Ali. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Ahmed Mahmud eş-Şehâde. Dımaşk: Dâru’l-Farfûr, 2006. Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-ta‘lîli’l-Muhtâr. İstanbul: Çağrı Yay., 1996. Nesefî, Necmeddin Ebû Hafs Ömer b. Muhammed. Tılbetü’t-talebe fî’lıstılâhâti’l-fıkhiyye. nşr. Hâlid Abdurrahman el-Ak. Beyrut: Dâru’nNefâis, 1995. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ. el-Mecmu’ şerhu'l-Mühezzeb li’şŞîrâzî. thk. Muhammed Necib el-Mutii, Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, ts. Orhan, Fatih. Fıkıh ve Özgürlükler Bağlamında İrtidat. Ankara: Gece Kitaplığı, 2018. Sahnûn, Abdusselâm b. Saîd b. Habîb. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994. San'anî, Muhammed b. İsmail Emir. İcabetü's-sa’il şerhu Bugyeti'l-amil. thk. Hüseyin b. Ahmed es-Seyyâğî-Hasan Muhammed Makbûlî elEhdel. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986. Sekkâkî, Ebû Ya’kûb. Miftâhu’l-ulûm: Belâgat. trc. Zekeriya Çelik, İstanbul: Litera, 2017. Semerkandî, Alaeddîn Muhammed b. Ahmed. Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984. Şafii, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. Kitâbü’l-Üm. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1990. Şâkir, Muhammed. Nizâmu’t-talâk fî’l-İslâm. Mektebetü’s-Sünne, y.y. ts. Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali. Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’lahbâr min ahâdîsi seyyidi’l-ehyâr. nşr. İsâmüddin es-Sabâbıtî, Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1993. Şeybânî, Muhammed b. el-Hasan. el-Asl, thk. Muhammed Boynukalın, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
- Şîrâzî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. nşr. Zekeriyya Umeyrat. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
- Şîrâzî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali. et-Tenbîh fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. thk. Ali Mu‘avvaz-Âdil Abdulmevcûd, Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1997.
- Şirbînî, Şemsuddîn Muhammed b. el-Hatîb. Muğni’l-Muhtâc. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1997.
- Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed. Muhtasaru İhtilâfi’l-‘ulemâ. thk. Abdullah Nezîr Ahmed, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1995. Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed. Şerhu müşkili’l-âsâr. thk. Şu‘ayb el-Arnaût, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994. Turan, M. Fatih. “Hanefilerin Kinâyeli Sözlerle Yapılan Boşamaları Bâin Talâk Sayması Üzerine Bir Analiz”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 27(2016), 421-442. Yaşar, Mehmet Aziz “Şâfiî Hukuk Düşüncesinde Annenin Süt Emzirme Yükümlülüğü ve Sütannelik Uygulaması”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19/9 (Ocak 2018), 169-200. Zeydan, Abdülkerim. el-Mufassal fî ahkâmi’l-mer’e ve’l-beytü’l-müslim fî’şşerî‘ati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993. Zeylaʻî, Ebû Muhammed Osman b. Ali. Tebyînu’l-hakâik şerhu Kenzi’ddakâik. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313-1315. Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü'l-İslâmî ve edilletuhu. Dımaşk: Dârü'l-Fikr, 1985/1405.
| APA | Hayta M (2020). KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. , 137 - 174. |
| Chicago | Hayta Mustafa KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. (2020): 137 - 174. |
| MLA | Hayta Mustafa KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. , 2020, ss.137 - 174. |
| AMA | Hayta M KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. . 2020; 137 - 174. |
| Vancouver | Hayta M KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. . 2020; 137 - 174. |
| IEEE | Hayta M "KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD." , ss.137 - 174, 2020. |
| ISNAD | Hayta, Mustafa. "KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD". (2020), 137-174. |
| APA | Hayta M (2020). KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0(51), 137 - 174. |
| Chicago | Hayta Mustafa KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 0, no.51 (2020): 137 - 174. |
| MLA | Hayta Mustafa KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.0, no.51, 2020, ss.137 - 174. |
| AMA | Hayta M KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(51): 137 - 174. |
| Vancouver | Hayta M KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(51): 137 - 174. |
| IEEE | Hayta M "KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD." DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0, ss.137 - 174, 2020. |
| ISNAD | Hayta, Mustafa. "KATAR AİLE KANUNU BOŞANMA PROSEDÜRÜ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ETÜD". DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 51 (2020), 137-174. |
