Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”

TAMTURK, Bayram

Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”

Bayram TAMTÜRK (Milli Eğitim Bakanlığı, Nevşehir, Türkiye)

İslami Araştırmalar

59 10

Yıl: 2020 Cilt: 31 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 661 - 674 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-05-2021

Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”

Öz:

Bilginin ne olduğu ve nasıl elde edildiği pek çok filozofun üzerinde durduğu önemli bir konudur. Felsefe varlık, bilgi ve değer üzerine rasyonel ve sistematik bir fikir üretmek demek ise bu sorun felsefe-nin önemli bir bölümünü işgal etmektedir. Meşşâî geleneğin Endülüs’teki önemli temsilcilerinden İbn Bâcce; “İttisalu’l-Akli bi’l-İnsan”adlı eserinde insanın yetkinleşme sürecinin birtakım bilgisel ve ahlaki kazanımları elde etmek suretiyle olduğuna dayanan bir teori ortaya atmıştır. İbn Bâcce’nin insanın biyo-lojik ve ruhi yapısını ortaya koymaktaki maksadı, onun nihai gayesini belirlemek ve ona nasıl ulaşabile-ceğini göstermektir. Çalışmamız İbn Bâcce’nin bahsettiğimiz eseri merkezinde diğer eserleri ve bu ko-nuda yapılan çalışmalar dikkate alınarak hazırlanmıştır. İbn Bâcce’nin ittisal teorisini incelerken bazı kavramları daha net ifade edebilmek adına İbn Rüşd ve İbn Sinâ’nın konu ile ilgili çalışmalarını da ele almak gerekmektedir. Bu çalışmada; ittisal teorisi bağlamında Endülüs düşüncesine Aristoteles etkisi ve Müslüman filozofların özgün katkıları da gösterilmeye çalışılmıştır. Makalede aşağıdaki sorulara cevaparanmaktadır. Birtakım bilgisel ve ahlaki erdemlerle yetkinleşmek suretiyle aşkın (müteâl) bilgi kapısı insana açılabilir mi? İnsan herhangi bir dış yardım almadan kendi potansiyelini kullanmak suretiyle bilgi edinme noktasında ilahi yardıma erişebilir mi? İnsan aklı ile Faal Aklın ittisalinin mahiyeti nedir? Bu süreç sonunda elde edilen bilgiler genel geçer midir? Bireysel bir nitelik mi arz etmektedir? Soruları ile birlikte; İbn Bâcce’nin terminolojisinde, sufi, arif ve filozof kavramları ele alınarak, bunların bilgi edin-me yöntemleri ve derecelerine göre insanlardaki yansımaları “İttisalu’l-Akli bi’l-İnsan” adlı risalesi mer-kezinde müzakereye açılacaktır.

Anahtar Kelime:

Analysis of the Concept of Perception as a Theory ofObtaining Knowledge “An Investigation Centered by Ibn Bajjah’s Ittisal El-akl Bi’l-insan Epistle”

Öz:

What knowledge is and how it is obtained is an important issue that many philosophers have emphasized. If philosophy means generating a rational and systematic idea on exist, knowledge and virtuous, this problem occupies an important part of philosophy. Ibn Bajja, one of the important repre-sentatives of the Meshai tradition in Andalusia; in his work named " İttisalu'l-Akl-i bi'l-İnsan", he put forward a theory based on the process of empowerment of the human being by obtaining some informa-tional and moral gains. The purpose of Ibn Bajjah in revealing the biological and spiritual structure of man is to determine his ultimate goal and show how he can reach it. Our study has been prepared in the center of Ibn Bajja's work that we have mentioned, taking into account other works and studies on thissubject. While examining Ibn Bajja's perception theory, it is necessary to consider the studies of Aver-roes and Avicenna in order to express some concepts more clearly. In this study; In the context of per-ception theory, Aristotle's influence on Andalusian thought and the original contributions of Muslim philosophers were also tried to be shown. In the article has been seeking answers to the following ques-tions. Whether the door of transcendental knowledge can be opened to man by becoming competent with a set of ideas and moral virtues? Can a person access divine help at the point of acquiring knowledge by using his own potential without any outside help? What is the nature of the perception of the human mind and the Agent Intellect? Is the information obtained at the end of this process uni-versal consent? Is it an individual character? With questions; in Ibn Bajjah's terminology, the concepts of sufic, wise man, and philosopher will be addressed, and their reflections on people according to their knowledge acquisition methods and degrees will be opened for discussion at the center of his epistle titled “İttisalu’l-Akli Bi’l-İnsan.”

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abdullah b. Hasan el-İbâdî, “el-Fikrü’l-ictimâʿî ʿinde İbn Bâcce”, Mecelletü Câmiati'l- Melik Suûd, c. 5, Riyad 1995, ss. 547-565.
Abdulcelil, Abdulaziz b., Ma’lemetu’l Mağribiyye Mulhak, c. 1, Rabat 2008.
Afifi, Zeynep, İbn Bâcce ve Ârâuhu’l Felsefiyyeti, Mektebi Sekafe ed-Diniyye, Kahire 2009.
Alevi, Cemaleddin, Resaili Felsefiyyeti Ebi Bekr b.Bacce, Beyrut 1983.
Aristoteles, Metafizik, (çev. Ahmet Arslan), 3. baskı, Sosyal Yayınları, İstanbul 2012.
Aristoteles, Ruh Üzerine, (çev. Zeki Özcan), Sentez Yayınları, 4. baskı, Ankara 2014.
Arslan, Ahmet, “Aristo”, İlkçağ Felsefesi Tarihi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014. Aydınlı, Yaşar, İbn Bâcce’nin İnsan Görüşü, İFAV Yayınları, İstanbul 1997.
------------------, “İbn Bâcce”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1999, c. 19, ss. 348-353.
Bilgin, Hadis, “İbn Bâcce'nin 'Risale fi ittisâli'lakli bi'l-insan' Adlı Eserinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yalova Üniversitesi SBE., Yalova 2019.
Corbin, Henry, “İbn Bajjah”, İslam Felsefesi Tarihi, (çev. Hüseyin Hatemi), c. 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2017.
Ebû Reyyan, Muhammed Ali, Tarihu’l Fikri’l Felsefi fi’l-İslam, Daru'n-Nehdati'l- Arabiyye, Beyrut 1983.
Cabirî, Muhammed Abid, Naḥnü ve’t-türâs̱: Kırâʾe muʿâṣıra fî türâs̱ine’l-felsefî, Beyrut 1993.
Cerri, Hann, Tarihu’l Felsefeti’l Arabiyye, Beyrut 1993.
Fahri, Macid, İslam Felsefesi Tarihi, (çev. Kasım Turhan), Birleşik Yayıncılık, İstanbul 2000.
Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed, Fusulu’l Medenî, (çev. Hanifi Özcan), Dokuz Eylül Üniversitesi Yay., İzmir 1987.
Fernini, Ilias, “Ibn Bajjah”, A Bibliography of Scholars in Medieval Islam, Cultural Foundation Press, Abu Dhabi 1998.
Ferruh, Ömer, İbn Bâcce ve'l-felsefetu'l- Mağribiyye, Dârü’l-İlm li'l-Melayin, Beyrut 1966.
Garaudy, Roger, Endülüs’te İslam, (çev. Cemal Aydın), Timaş Yayınları, İstanbul 2018.
Goodman, Lenn Evan, “İbn Bâcce”, İslâm Felsefesi Tarihi, (çev. Şamil Öçal - Hasan Tuncay Başoğlu), c. 1, Açılım Kitap Yayınları, 2. baskı, İstanbul 2011, ss. 347- 368.
İbn Bâcce Ebû Bekr Muhammed b. Yahyâ b. es-Sâiğ, Kitabu’n-Nefs / Bireysel Özün Keşfi (çev. Mevlüt Uyanık - Aygün Akyol - Bayram Tamtürk), (ed. Aygün Akyol), Elis Yay., Ankara 2020.
---------------, “Risaletü’l-veda”, İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri, (çev. Mahmud Kaya) Klasik Yayınları, İstanbul 2003.
------------------, el-Vukuf ale’Akli-l Faal, Resâ’il’ü İbn Bâcce el-İlâhiyye, (thk. Mâcid Fahrî), 2. baskı, Dâru’n-Nehâr li’n-Neşr, Beyrut 1991.
----------------, İttisalu’l-Akli bi’l-İnsan, Resailu İbn Bâcce el-İlahiye, (thk. Mâcid Fahrî), Beyrut 1991.
---------------, Tedbiru’l-Mütevahhid / Bireysel Yönetim Okumaları (met. ve çev. Mevlüt Uyanık - Aygün Akyol), (ed. İclal Arslan), Elis Yayınları, Ankara 2017.
İbn Ebû Usaybia, Ebü'l-Abbas Muvaffakuddin Ahmed b. Kâsım, Uyunü'l-enba' fî tabakati'l-etıbba / Ebü'l-Abbas Muvaffakuddin Ahmed b. Kâsım İbn Ebû Usaybia, (thk. Nizar Rıza), Mektebetü’l- Hayât, Beyrut 1965.
İbn Fazlullah el-Ömerî, Mesaliku’l Ebsar fi Memaliki’l Emsar, (ed. Fuad Sezgin), Frankfurt 1988.
İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî, Kitabu’n Nefs li Ebi Velid İbn Rüşd, (nşr. Ahmed Fuad el- Ehvanî), Felsefetü’l İslamiyyetî, (ed. Fuad Sezgin), Frankfurt 1999.
---------------, Telhîsu Kitâbi’n-Nefs / Psikoloji Şerhi, (çev. Atilla Arkan), Litera Yayıncılık, İstanbul 2007.
İbn Sina, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillâh b. Alî, Makamâtu’l-Ârifîn, (çev. Kemal Küntaş - Shaheen Imamly), (ed. Muharrem Uçan), Modanlı Matbaası, İstanbul 2017.
Kaya, Mahmud, “Peripatetik Felsefede İnsan Aklının Faal Akılla Olan İlişkisi ve İbn Rüşd’ün Probleme Farklı Yaklaşımı”, Türkiye II. Felsefe-Mantık-Bilim Tarihi Sempozyumu (11-13 Kasım 1987), Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 1987.
Kindî, Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. İshâk b. es- Sabbâh, “Tarifler Üzerine”, Felsefi Risaleler, (çev. Mahmud Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2014.
Köroğlu, Burhan, “İbn Bacce’nin Akli Varlığa Dair Delillerinin Tahlili”, Kutadgubilig Felsefe Bilim Araştırmaları Dergisi, 2009, sayı: 16, ss. 63-78.
Kutluer, İlhan, “İttisal”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2001, c. 23, ss. 484-485.
Leaman, Oliver, “Ibn Bajjah”, The Biographical Encylopedia of Islamic Philosophy, Londra 2015.
Meisami, Julie Scott - Starkey, Paul, “Ibn Bajja”, Encyclopedia of Arabic Literature, Londra 1998.
Misbahî Muhammed - Ziyad Hüseyin Mısrî, Musiati İ’lami’l Ulemai ve’l Udebaî Arabi’l Müslimin, Beyrut 2005.
Mutçalı, Serdar, “İttisal”, Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul 1995.
Pines, Shlomo, “Ibn Bajjah”, Dictionary of Scientific Biography, c. 1, New York 1981, pp. 408-410.
Tamtürk, Bayram, Meşşâî Gelenek ve İbn Bâcce’nin Nefs Anlayışı, Araştırma Yayınları, Ankara 2020.
Toktaş, Fatih, “İbn Bâcce ve Şiir”, Dokuz Eylül Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, 2016, sayı: 43, ss.53-99.
Uyanık, Mevlüt - Akyol, Aygün, Arslan, İclâl, “İttisal”, İslam Felsefesi Tanımlar Sözlüğü, Elis Yayınları, Ankara 2016.

APA	TAMTURK B (2020). Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. , 661 - 674.
Chicago	TAMTURK Bayram Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. (2020): 661 - 674.
MLA	TAMTURK Bayram Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. , 2020, ss.661 - 674.
AMA	TAMTURK B Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. . 2020; 661 - 674.
Vancouver	TAMTURK B Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. . 2020; 661 - 674.
IEEE	TAMTURK B "Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”." , ss.661 - 674, 2020.
ISNAD	TAMTURK, Bayram. "Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”". (2020), 661-674.

APA	TAMTURK B (2020). Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. İslami Araştırmalar, 31(3), 661 - 674.
Chicago	TAMTURK Bayram Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. İslami Araştırmalar 31, no.3 (2020): 661 - 674.
MLA	TAMTURK Bayram Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. İslami Araştırmalar, vol.31, no.3, 2020, ss.661 - 674.
AMA	TAMTURK B Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. İslami Araştırmalar. 2020; 31(3): 661 - 674.
Vancouver	TAMTURK B Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”. İslami Araştırmalar. 2020; 31(3): 661 - 674.
IEEE	TAMTURK B "Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”." İslami Araştırmalar, 31, ss.661 - 674, 2020.
ISNAD	TAMTURK, Bayram. "Bir Bilgi Edinme Teorisi Olarak İttisal Kavramının Tahlili “İbn Bâcce’nin İttisal El-akl Bi’l-insan Risalesi Merkezli Bir İnceleme”". İslami Araştırmalar 31/3 (2020), 661-674.