Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 70 Sayfa Aralığı: 149 - 224 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14222/Turkiyat4443 İndeks Tarihi: 26-06-2021

Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı

Öz:
Fuzûlî, Dîvân şiiri denildiğinde ilk akla gelenşairlerden birisidir. Aşk ve ızdırap şairi olarak bilinenve 16. yy’ın en büyük şairi olarak kabul edilenFuzûlî’nin çok sayıda eseri mevcuttur. TürkçeDîvân’ı en önemli eseridir. Dîvân şiirinde tip vekişilik kavramlarının işlevselliği ve zenginçağrışımlarıyla çok geniş bir anlam yelpazesioluşturmasından ilham alarak bu makalede tip vekişilik açısından oldukça zengin bir eser olan FuzûlîDîvânı tercih edilmiş, Dîvân’daki tip ve kişiliklertespit ve tasnif edilerek, hangi özellikleriyle ve nasılkullanıldıklarını belirlemek amaçlanmıştır. FuzûlîDîvânı'ndaki “tip ve kişilikler” Tahayyülî/TasavvurîTipler (Hikâye-Destan-Masal Kahramanları,Karakterler) başlığı altında; âşık, sevgili, rakip, rint,zahit gibi tipler incelenmiş, ardından “HikâyeKahramanları, Meslek Tipleri, Temsilî Tipler, DinîTasavvufî Tipler, Toplumsal Tipler, Grup Tipleri”başlıklarıyla kümelendirilmiştir. Benzer özellikleribulunan tipler temsilî tiplerinin alt başlığı olarakdeğerlendirilmiştir. Bu tasnifte tipler genelgörünüşleri ile değil, Fuzûlî’nin manzumelerindekianlam ve karşılıkları dikkate alınarak eşleştirilmiştir.Kişilikler ise “Dinî Kişilikler (dört halife, on ikiimam, peygamberler), Diğer dini kişilikler, Tarihî,Efsanevî (Destanî-Mitolojik) Kişilikler, MutasavvıfKişilikler, Bilgin Kişilikler ve Edebi Kişilikler”başlıklarıyla gruplandırılmıştır. Gruplardaki tip vekişilikler alfabetik olarak sıralanmıştır. Fuzûlî’ninDîvânı’nda 227 tip ve 80 kişilik olmak üzere toplam307 insan/varlık temsil eden unsur vardır. Dîvândakitip ve kişiliklerle ilgili ayrıntılı bilgi vermek yerineDîvân edebiyatındaki kullanım şekilleri, aynıkavramı karşılayan isim ve sıfatları, telmih unsurlarıverilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

Fuzûlî's Divan In Terms Of Types And Personalities

Öz:
Fuzûlî is one of the first poets that come to mind when it comes to Dîvân poetry. There are many works of Fuzûlî, who is known as the poet of love and suffering and is considered the greatest poet of the 16th century. The Turkish Dîvân is his most important work. Inspired by the functionality and rich connotations of the concepts of Type and Personality in Dîvân poetry, Fuzûlî’s Dîvân, which is a very rich work in terms of Type and Personality, has been preferred in this paper, and it has been aimed to determine the types and personalities in Dîvân and classify them, with what features and how they are used. The "Type and Personalities" in Fuzûlî's Dîvân have been examined under the heading of "Imaginary/Visionary Types (Story-Epic-Fairy-Tale Heroes, Characters)" with types such as lover, beloved, rival, devotee, prayerful, then they have been clustered under the headings of "Story Heroes, Occupation Types, Representative Types, Religious Mystical Types, Social Types, Group Types". Types with similar characteristics are considered as subtitles of representative types. In this classification, the types are matched not by their general appearance, but by considering the meaning and equivalents in Fuzûlî's poems. Personalities have been grouped under the titles "Religious Personalities (four caliphs, twelve imams, prophets), Other religious personalities, Historical, Legendary (Epic-Mythological) Personalities, Sufi Personalities, Scholar Personalities, Literary Personalities". The types and personalities in the groups have been listed alphabetically. There are elements representing a total of 307 people, 227 of whom are types and 80 people, in Fuzuli's Dîvân. Instead of giving detailed information about the types and personalities in the Dîvân, the usage patterns in Dîvân Literature, the names and adjectives that correspond to the same concept, and the elements of reference have been tried to be provided.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akgöynük, M. (2012). 17. Yüzyıl şık Şiirinde Sevgili Motifi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Akkaya, M. (2018). “Dîvân ve halk şiirinin şahıs dünyası”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 363-380.
  • Akkuş, M. (1995). Nefi Dîvânı’nda tipler ve kişilikler, Atatürk Üniversitesi, FEF. Yayınları
  • Akkuş, M. (2000). Dîvân şiirinde insan I-Dini kişilikler, Atatürk Üniversitesi, FEF. Yay.
  • Akkuş, M. (2006). “Klasik edebiyatta tipler”, Türk Edebiyatı Tarihi, Talat Sait Halman vd. (2), 393-402.
  • Akyüz, K. vd. (1958) Fuzûlî Dîvânı, İş Bankası Yayınları.
  • Aydın, H. (2010), Cevrî Dîvânı’nın tahlili, Yayımlanmamış doktora tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Banarlı, N. S. (1998). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB. Yayınları.
  • Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü, Ziraat Gurup.
  • Çavuşoğlu, M. (2017). Necati Bey Dîvânı’nın tahlili, Kitabevi Yayınları.
  • Çetin, İ, (1997). Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Deniz, S. (1992). 16. Yüzyıl bazı Dîvân şâirlerinin Türkçe Dîvânlarında kozmik unsurlar (Bâkî, Fuzûlî, Hayâlî Beg, Nev’î, Yahyâ Beg), Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
  • Devellioğlu, F. (1988), Osmanlıca Türkçe ansiklopedik lugat, Aydın Kitabevi.
  • Doğruel, E. (2019). Tipler ve kişilikler çerçevesinde Ahmed Cezbî’nin şiir dünyası, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Gölpınarlı, A. (1977). Tasavvuftan dilimize geçen deyimler ve atasözleri, İnkılâp ve Aka Kitabevi.
  • Güfta, H. (2013). “Fuzûlî Dîvânı’nda Gül”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6(26), 217-239. Yayınları.
  • Hacıeminoğlu, N. (1972). Fuzûlî, Toker Yayınları.
  • Hoşab, A. M. (2017). “Sırrî Rahile Hanım Dîvânı’nda dinî kişilikler”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, (29), 227-263.
  • İlhan, B. (2016). “Sehî Bey Dîvânı’nda dinî tipler”, Pamukkale Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, (6), 82-105.
  • İspir, M. (2017). “Münîrî’nin Gülşen-i Ebrâr ve Maden-i Esrâr Mesnevisi’ndeki tipler ve kişilikler”, Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, II (3), 13-44.
  • Kaplan, M. (1985). Türk Edebiyatı üzerine araştırmalar 3 Tip tahlilleri, Dergâh Yay.
  • Karahan, A. (1995). Fuzûlî, muhiti, hayatı ve şahsiyeti, Kültür Bakanlığı Yayınları
  • Kılınç, A. (2017). Fuzûlî’nin Türkçe Dîvânı edisyon kritik ve konularına göre Fuzûlî Dîvânı, Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi SBE.
  • Köksal M. A. (2011). Peygamberler tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Kudret C. (1985). Divan şiirinde üç büyükler I Fuzûlî, İnkılap Kitabevi.
  • Kurnaz, C. (1987). Hayâlî Bey Dîvânı tahlîli, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Levent, A. S. (1980). Dîvân Edebiyatı kelimeler ve remizler mazmunlar ve mefhumlar, Enderun Kitabevi.
  • Mazıoğlu, H. (1997). Fuzûlî, üzerine makaleler, TDK Yayınları
  • Onay, A. T. (1992). Eski Türk Edebiyatında mazmunlar ve izahı, TDV. Yayınları.
  • Özcan, N. (2010). Türk şiirinde Leyla, Cantekin Matbaacılık, Ankara.
  • Pala, İ. (1989). Ansiklopedik Dîvân şiiri sözlüğü, Akçağ Yayınları.
  • Sefercioğlu, M. N. (2001). Nev’î Dîvânı’nın tahlîli, Akçağ Yayınları.
  • Şentürk, A. A. (1995). Klasik Osmanlı Edebiyatı tiplerinden rakib’e dair, Enderun Ktb
  • Şentürk, A. A. (1996). Klasik Osmanlı Edebiyatı tiplerinden sûfî yahut zâhid hakkında, Enderun Kitabevi.
  • Şentürk, A. A. (2017). Osmanlı şiiri kılavuzu 2, Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi, Mimoza Yayıncılık.
  • Tarlan, A. N. (1985). Fuzûlî Dîvânı şerhi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Tolasa, H. (1973). Ahmet Paşa’nın şiir dünyası, Atatürk Üniversitesi FEF. Yayınları.
  • Tökel, D. A. (2000). Dîvân şiirinde mitolojik unsurlar, şahıslar mitolojisi, Akçağ Yay.
  • Uludağ, E. (2013). Lâmiî Çelebi. Salâmân ve Absâl, Büyüyen Ay Yayınları.
  • Uludağ, E. (2019). “Sâlih Baba Dîvânı’nda tipler ve kişilikler.” Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (ESTAD), (2/2), 912-987.
  • Uludağ, E. (2019). Lâmi’î’nin Salâmân u Absâl’ında tipler ve kişilikler, (Prof. Dr. Mehmet Arslan’a Armağan), Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 429-467.
  • Uludağ, S. (2012). Tasavvuf terimleri sözlüğü, Kabalcı yayınları.
  • Ulus, N. (2014). Fuzûlî’de dinî kasideler, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Uzun, M. (2010). “Süreyyâ”, DİA, (38), 162-164, TDV Yayınları.
  • Yakıt, İ. (2013) Mevlâna’da aşk felsefesi, Ötüken Neşriyat Yayınları.
  • Yılmaz, H. K. (2012). Anahatlarıyla tasavvuf ve tarîkatlar, Ensar Neşriyat.
  • Yıldırım, N. (2008). Fars mitolojisi sözlüğü, Kabalcı Yayınevi.
  • Zavotçu, G. (2006). Dîvân Edebiyatı kişiler-kişilikler sözlüğü, Aydın Kitabevi.
APA ULUDAĞ E (2021). Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. , 149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
Chicago ULUDAĞ Erdoğan Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. (2021): 149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
MLA ULUDAĞ Erdoğan Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. , 2021, ss.149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
AMA ULUDAĞ E Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. . 2021; 149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
Vancouver ULUDAĞ E Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. . 2021; 149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
IEEE ULUDAĞ E "Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı." , ss.149 - 224, 2021. 10.14222/Turkiyat4443
ISNAD ULUDAĞ, Erdoğan. "Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı". (2021), 149-224. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4443
APA ULUDAĞ E (2021). Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(70), 149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
Chicago ULUDAĞ Erdoğan Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.70 (2021): 149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
MLA ULUDAĞ Erdoğan Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.70, 2021, ss.149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
AMA ULUDAĞ E Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2021; 0(70): 149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
Vancouver ULUDAĞ E Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2021; 0(70): 149 - 224. 10.14222/Turkiyat4443
IEEE ULUDAĞ E "Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.149 - 224, 2021. 10.14222/Turkiyat4443
ISNAD ULUDAĞ, Erdoğan. "Tip ve Kişilikler Açısından Fuzûlî Dîvânı". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 70 (2021), 149-224. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4443