İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ

KIYLIK, MUSTAFA HARUN

İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ

Mustafa Harun KIYLIK (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, İslam Hukuku Anabilim Dalı, Van, Türkiye)

İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi

1 0

Yıl: 2021 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 147 - 171 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-06-2021

İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ

Öz:

İnsanlık tarihi kadar eski olan iğtiyâl/suikast suçu, klasik fıkıh kaynaklarında kasten işlenencinayet türlerinden biri olarak zikredilmiştir. İlgili kaynaklarda suikast kavramına karşılık olacakşekilde bazen “iğtiyâl” kavramı kullanılmış, çoğu zaman da bu kavram “katlu’l-ğîle” şeklinde ifadeedilmiştir. Modern Arapça kaynaklarda ise “iğtiyâl” kavramının kullanımı tercih edilmiştir. İslâmhukukuna dair kaynaklarımızda suikast suçunun tarifi, mahiyeti ve dolayısıyla hukuki neticeleritartışılmış, yapılan muhtelif tarifler, farklı hukuki neticelere zemin oluşturmuştur. Dolayısıylahangi tür cezanın bu suça karşılık geleceği yönünde farklı görüşler serdedilmiştir. Bu çalışmada,söz konusu görüşlerin neler olduğu belirtilip mezkûr görüşler ışığında suikast suçu, İslâm hukukuaçısından ele alındıktan sonra mahiyeti itibariyle bu suçun Allah hakkına mı yoksa kul hakkına mıtaalluk ettiği izah edilmiştir. Ayrıca Türk Ceza Kanunu’nda mevzunun nasıl ele alındığı ve busuça ne tür bir cezanın terettüp ettiği özetle sunulmuş ve her iki hukuk sistemi arasında kısa birmukayese yapılmıştır. Daha sonra bazı değerlendirme ve önerilere yer verilmişt

Anahtar Kelime:

THE CRIME OF "IGTIYĀL / ASSASSINATION" IN ISLAMIC LAW AND ITS LEGAL RESULTS

Öz:

The crime of iğtiyāl/assassination, which is as old as human history, is mentioned as one of the types of deliberate murder in classical fiqh sources. In the sources in question, the concept of "iğtiyāl" was sometimes used to correspond to the concept of assassination, and most of the time this concept was expressed as "katlu'l-ğīle". In modern Arabic sources, the use of the term “iğtiyāl” is preferred. In the sources on Islamic law, the definition, nature and therefore legal consequences of the assassination crime were discussed, and the different definitions made formed the basis for different legal consequences. Therefore, different opinions have been expressed as to what kind of punishment corresponds to this crime. In this study, after the assassination crime is discussed in terms of Islamic law, in the light of these opinions, it is explained whether this crime is subject to the right of Allah or the right of a servant. In addition, how the issue is handled in the Turkish Penal Code and what kind of punishment is given for this crime has been summarized and a short comparison has been made between both legal systems. Later, some evaluations were made and some suggestions were given

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akalın, Adnan. İslâm Hukukunda Devlete İsyan Suçu. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
Akşit, Cevat. İslâm Ceza Hukuku ve İnsani Esasları. İstanbul: Gaye Vakfı Yayınları, 2004.
Artuç, Mustafa. Kişilere Karşı Suçlar. Ankara: y.y. 1. Basım, 2008.
Avvâ, M. Selîm. fî Usûli’n-nizâmi’l- cinâiyyi’l-İslâmî. Kâhire: Dârü’l-Meârif, 2006.
Azimli, Mehmet. “Allah’ın Hazreti Peygamberi Suikastlerden Koruması Çerçevesinde Siyerdeki Bazı Olayların Tahlilleri”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 20/1 (2007): 31-37.
Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd. el-İnâye şerhu’l-Hidâye. b.y.: Dârü’l-Fikr, ts. Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân. el-Müntekâ. Mısır: Matbaatu’s-Saâde, 1332.
Bağdatlı, Selahattin. Hukuk Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları, 3. Basım, 2015.
Bardakoğlu, Ali. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/470-478. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
-------, “Eşkıya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/463-466. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
-------, “Had”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/547-551. İstanbul: TDV Yayınları, 1996).
-------, “Hak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/139-151. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
-------, “Katil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/45-48. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Bayraktar, Köksal. “Kasten Adam Öldürme”. MÜHF. Hukuk Araştırmaları Dergisi. 19/2 (2013): 57-78.
Bebek, Adil. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/469-470. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Behnesî, Ahmed Fethi. es-Siyâsetü’l-cinâiyye fî şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 2. Basım, 1988.
Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr-Riyâz ez-Zirikli. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996.
Bereketî, Muhammed Amîm. et-Ta’rîfâtu’l-fıkhiyye. b.y.: Dârü’l-Kütübi’li’l-İlmiyye, 1. Basım, 1986.
Beroje, Sahip. Günümüz ve İslâm Ceza Hukukunda Af. Ankara: Fecr Yayınları, 2013.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. M. Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’li’l-İlmiyye, 2003.
Boynukalın, Mehmet. “Suç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 453-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Buhûtî, Mansûr b. Yûnus. Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ’. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1982.
Canverenli, Meral. Haşhaşîlerin Müslümanlar Üzerine Düzenledikleri Suikastlar. Konya: Necmeddin Erbakan Üniversitesi, SBE., Y. Lisans Tezi, 2020.
Cendeb, Ahmed Ali. “Katlu’l-ğîle beyne’l-hirâbe ve’l-kısâs”. Mecelletu’l-Endülüs li’l-Ulumi’lİnsaniyye ve’l-İctimaiyye. 6/24 (2019): 148-192.
Centel, Nur-Zafer, Hamide-Çakmut, Özlem. Kişilere Karşı İşlenen Suçlar. I, İstanbul: y.y. 2007.
Çolak, Abdullah. İslâm Ceza Hukuku. Çorum: Kitap Dünyası, 2018.
Dağcı, Şamil. İslâm Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller. Ankara: DİB Yay., 1996.
-------, “Kısas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/488-495. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Dalgın, Nihat. “Cezai Sorumlulukta Kasıt”. Ondokuz Mayıs ÜİFD. 10 (1998): 207-247.
Demircan, Adnan. “Hz. Ömer Suikastı”. Cumhuriyet ÜİF. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu, Ed: Ali Aksu. 2/357-370. Sivas: y.y., 2018.
Desûkî, Muhammed b. Ahmed. Hâşiye ale’ş-Şerhi’l-Kebîr. 4 Cilt. b.y.: Dârü’l-Fikr, ts. Dönmezer, Sulhi. “İçtihatlarla Kan Gütme Saiki”. İÜHFM. 54 (1976).
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sünen. İstanbul: Çağrı Yay., 1992.
Ebû Hasan, Muhammed. Ahkâmu’l-cerîme ve’l-ukûbe fî şerîati’l-İslâmiyye. Amman: Mektebetu’l-Menâr, 1987.
Ebû Zehre, Muhammed. el-Cerîme ve’l-ukûbe fi’l-fikhi’l-İslâmî. Kâhire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, 1998.
Ebu’l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsa. el-Küllîyât. thk. Adnan Derviş-M. Mısrî. Beyrut: y.y., ts.
Efendioğlu, Mehmet. “Münkatı’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 12-13. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 5. Basım, 2015.
Erem, Faruk-Toroslu, Nevzat. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: y.y. 8. Basım, 2000.
Erman, Sahir-Özek, Çetin. Ceza Hukuku Özel Bölüm: Kişilere Karşı Suçlar. İstanbul: y.y. 1994.
Erul, Bünyamin. “Tedlîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/262-264. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
ez-Zeyr, Hişâm Sâlih. “Katlu’l-ğîle”. Mecelletu Vizâreti’l-Adli’s-Suûdiyye (1430).
Feyyûmî, Ebü’l-Abbâs. el-Misbâhu’l-münîr. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 3 Mart 2020. https://sozluk.gov.tr.
Ğâmidî, Abdullatif b. Saîd. Cerîmetu’l-ğile fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Riyad: y.y., ts.
Hâdî el-Alevî. el-İğtiyâlu’s-siyâsî fi’l-İslâm. Dımaşk: Dârü’l-Medâ, 2008.
Hattâb, er-Ruaynî. Mevâhibu’l-celîl. 6 Cilt. b.y.: Dârü’l-Fikr, 3. Basım, 1992.
İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’lFikr, 2. Basım, 1992.
İbn Ferhûn, Ebü’l-Vefâ. Tebsiratu’l-hükkâm. Mısır: Mektebetu’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1986.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
İbn Kayyim el-Cevziyye. Zâdu’l-meâd. Müessesetu’r-Risâle, Beyrut: y.y., 1994.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetu’lKâhire, 1968.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414. İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. Kâhire: Dârü’l-Hadîs, 2004.
İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed. et-Tabakâtu’l-kübrâ. thk. M. Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’li’l-İlmiyye, 1990.
İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Mecmûu’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım. 35 Cilt. Medine: Mecmeu’l-Melik Fahd, 1995.
-------, es-Siyâsetu’ş-Şeriyye. S. Arabistan: Vizâretu’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1418. İlîş, Ebû Abdillah. Minehu’l-celîl şerhu Muhtasarı Halîl. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1989.
Karâfî, Ebu’l-Abbâs Şihâbuddîn. ez-Zahîre. thk. M. Haccî vd. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’lĞarbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1994.
Kâsânî, Alâaddün Ebî Bekir b. Mesud. Bedâi‘u’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1986.
Koca, Mahmut-Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: y.y. 4. Basım, 2017.
Kunter, Nurullah. Ceza Muhakemesi Hukuku. İstanbul: İstanbul Üni. Yayınları, 1974.
Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’li’lMısriyye, 2. Basım, 1964.
Mâlik b. Enes. Muvattâ. thk. M. Mustafa el-A’zamî. b.y.: Müessesetu Zâyid b. Sultan, 2004.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî. el-Ahkâmu’s-sultâniyye. Kâhire: Dârü’l-Hadîs, ts.
Müslim, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc. Sahîh. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Palut, Adem. Kasten Adam Öldürme Suçu. İstanbul: Marmara Üni. SBE. Doktora Tezi, 2018.
Parlar, Ali-Hatipoğlu, Muzaffer. Türk Ceza Kanunu Yorumu. 3. Cilt, Ankara: 2. Basım, 2008.
Pekcan, Ali. İslâm Hukuk Felsefesinde Makâsıdu’ş-Şerîa, Zarûriyyât-Hâciyyât-Tahsîniyyât. İstanbul: Rağbet Yay., 3. Basım, 2017.
Remlî, Şemsuddin Muhammed. Nihâyetu’l-muhtâc. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
Ruhaybânî, Mustafa b. Sa’d. Metâlibu uli’n-nuha. 6 Cilt. b.y.: Mektebü’l-İslâmî, 1994.
Sağlam, Hadi. “İslâm Hukuku Tarihinde Faili Meçhul Cinayetler Meselesi (Kasâme Müessesesi)”. Erzincan ÜSBED. 3/2 (2010).
Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, 1994.
Serahsî, Ebû Bekir Şemsü’l-Eimme. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, Beyrut 1993.
Soyaslan, Doğan. Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: 11. Basım, 2016.
Şafak, Ali. Ansiklopedik Hukuk Sözlüğü. Ankara: Selim Kitabevi, 4. Basım, 2002.
Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris. el-Ümm. 8 Cilt. thk. R. Fevzi Abdülmuttalib. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1990.
Şâzelî, Ahmed Abdulkâdir. el-İğtiyâlâtu’s-siyâsiyye fî Îrân. Kâhire: el-Arabî, 1997.
Şendî, İsmaîl. Katlu’l-Ğîle (el-İğtiyâl) ve mevkifu’l-fıkhi’l-İslâmî minh. Filistin: y.y., 2009.
Şeybânî, Ebû Abdillah. el-Hücce ala ehli’l-Medîne. 4 Cilt. thk. Mehdî Hasan. Beyrut: Âlemu’lKutub, 3. Basım, 1403.
Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ila ma’rifeti meâni elfâzi’lMinhâc. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Tirmizî, Muhammed b. Îsa. Sünen. 5 Cilt. thk. A. Muhammed Şakir vd. Mısır: 2. Basım, 1975.
Tüsûlî, Ebü’l-Hasen Alî b. Abdisselâm. el-Behce fi şerhi’t-Tuhfe. thk. M. Abdulkâdir Şâhin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’li’l-İlmiyye, 1998.
Udeh, Abdulkâdir. et-Teşrîu’l-cinâiyyu’l-İslâmî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’li’l-Arabî, ts. Vikipedi. Erişim 10 Mart 2020. https://tr.wikipedia.org.
Yavuz, Cevdet. “Dava”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/12-16. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Zekeriyyâ el-Ensârî. Esne’l-Metâlib. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-İslâmî, ts.
Zeylaî, Fahreddin Osman b. Ali. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-Dekâik. 8 Cilt. thk. A. İzzu İnâye. (Şilbî Hâşiyesi ile birlikte), Kâhire: Matbaatü’l-Kübra el-Emîriyye, 1893.
Zühaylî, Vehbe b. Mustafa. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhu. 10 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 4. Basım, ts.

APA	KIYLIK M (2021). İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. , 147 - 171.
Chicago	KIYLIK MUSTAFA HARUN İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. (2021): 147 - 171.
MLA	KIYLIK MUSTAFA HARUN İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. , 2021, ss.147 - 171.
AMA	KIYLIK M İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. . 2021; 147 - 171.
Vancouver	KIYLIK M İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. . 2021; 147 - 171.
IEEE	KIYLIK M "İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ." , ss.147 - 171, 2021.
ISNAD	KIYLIK, MUSTAFA HARUN. "İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ". (2021), 147-171.

APA	KIYLIK M (2021). İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 7(1), 147 - 171.
Chicago	KIYLIK MUSTAFA HARUN İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7, no.1 (2021): 147 - 171.
MLA	KIYLIK MUSTAFA HARUN İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, vol.7, no.1, 2021, ss.147 - 171.
AMA	KIYLIK M İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2021; 7(1): 147 - 171.
Vancouver	KIYLIK M İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2021; 7(1): 147 - 171.
IEEE	KIYLIK M "İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ." İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 7, ss.147 - 171, 2021.
ISNAD	KIYLIK, MUSTAFA HARUN. "İSLÂM HUKUKUNDA “İĞTİYÂL/SUİKAST” SUÇU VE HUKUKİ NETİCELERİ". İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7/1 (2021), 147-171.