Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 52 Sayfa Aralığı: 135 - 165 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 27-06-2021

MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ

Öz:
Ege adaları 15. yüzyıldan itibaren Anadolu kıyılarına yakın olanlarının fethiyleOsmanlı hakimiyetine girmeye başlamıştır. Kuzeydoğu Ege Adaları içinde yeralan ve Ege Denizi’nin en kuzeyinde yer alan Taşoz adası, karaya bağlantısınınyakınlığı başta olmak üzere pek çok açıdan stratejik öneme sahiptir.II. Meşrûtiyet dönemi ilim insanlarından ve idarecilerinden tarihçi, coğrafyacı,eğitimci ve idareci kimliği ile bilinen Musa Kâzım Bey, tarih ve coğrafyaya dairçok sayıda kitap ve makale yazmıştır. Bunlardan biri de 1913 yılında Tarih-iOsmanî Encümeni Mecmuası’nda yayımlanan Taşoz Tarihçesi isimli makalesidir.Bu makale Taşoz adasının hem genel tarihine hem de Musa Kâzım Bey’inmutasarrıflık vazifesiyle bizzat bulunduğu Taşoz’un o dönemdeki tarihine ışıktutması bakımından oldukça önemli bir kaynaktır. Musa Kâzım Beymakalesinde Taşoz’un coğrafi, idari, siyasi ve iktisadi tarihi hakkında önemlibilgiler aktarmaktadır. Ayrıca bu makalede Taşoz’un 1672 tarihli birkânunnâmesi ile Sultan II. Mahmud’un, Taşoz’u Mehmed Ali Paşa’ya ihsanettiğini belgeleyen bir ferman (mülknâme) yer almaktadır
Anahtar Kelime:

AN OTTOMAN ISLAND FROM THE PEN OF MUSA KAZIM BEY (THASSOS GOVERNOR): THASSOS

Öz:
The Aegean islands began to come under Ottoman rule with the conquest of those close to the Anatolian coast from the 15th century. The island of Thassos, located in the Northeast Aegean ıslands and located in the far North of the Aegean Sea has strategic importance in many aspects, espeacially its proximity to land. Musa Kâzım Bey, known as historian, geographer, educator and administrator, one of the scientists and administrators of the Second Constitutioan period, wrote many books and articles on history and geography. One of these articles is titled History of Thassos, puplished in the Journal of Tarih-i Osmani Encümeni in 1913.This article is a very important source in terms of shedding light on both the general history of the island of Thassos and the history of Thassos in that period, where Musa Kâzım Bey was personally as a governor. In his article, Musa Kâzım Bey provides important information about the geographical, administrative, political and economic history of Thassos. In addition, in this article, with a Kânunnâme of Thassos dated 1672 and there is a conveyance (mülknâme) documenting that Sultan Mahmud II bestowed Thassos on Mehmed Ali Pasha.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arşiv Kaynakları
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti-Mektubi Kalemi [MF.(MKT)]. No. 189,Gömlek No. 42.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti-Mektubi Kalemi [MF.(MKT)]. No. 244, Gömlek No. 18.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti-Mektubi Kalemi [MF.(MKT)]. No. 330, Gömlek No. 42.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti-Mektubi Kalemi [MF.(MKT)]. No. 296, Gömlek No. 46.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti-Mektubi Kalemi [MF.(MKT)]. No. 321, Gömlek No.8.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti-Mektubi Kalemi [MF.(MKT)]. No. 244, Gömlek No. 18.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti-Mektubi Kalemi [MF.(MKT)]. No. 330, Gömlek No. 42.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Dahiliye- Mektubi Kalemi [D.(MKT)]. No. 532, Gömlek No. 20.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Dahiliye- Mektubi Kalemi [D.(MKT)]. No. 2606, Gömlek No.137.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Dahiliye- Mektubi Kalemi [D.(MKT)]. No. 2786, Gömlek No.16.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Yıldız- Maruzat Defterleri [Y.(MRZ)]. No. 10475.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Dahiliye- Mektubi Kalemi [D.(MKT)]. No. 1182, Gömlek No. 60.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Yıldız-Resmi Maruzat Defterleri [Y.(RES)]. No.120, Gömlek No. 94.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Bab-ı Ali Evrak Odası [BEO.]. No.2969, Gömlek No. 222647.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Yıldız-Hususi Maruzat Defterleri [Y.(HUS.)]. No.514, Gömlek No.105.
  • Afyoncu, Erhan. “Sipahi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/ 256-258. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Akgündüz, Ahmet. Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri. 10. Cilt. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2015.
  • Akyılmaz, Gül. “Bâd-ı Hevâ Vergilerine Bir Örnek: Resm-i Ârus”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7/ 1-2 ( Ocak 1999), 115-128. Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, 6. Baskı, 1997.
  • Arslan, Ali. Balkanların Anahtarı Önemi Bilinmeyen Ada: Taşöz. İstanbul: Emre Yayınları, 1. Basım, 2005.
  • Binbaşıoğlu, Cavit. Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Anı Yayınları, 2009.
  • Binbaşıoğlu, Cavit. “Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi Araştırmaları: II. Meşrutiyet Döneminden Harf Devrimine Kadar Öğretmen Okullarında Okutulan Eğitim Bilimine İlişkin Kitaplar”. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 16 /2 (1996), 101-113.
  • Çağatay, Neşet. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 5/5 (1947), 483-511.
  • Demircan, Yasemin. Osmanlı İdaresinde Taşoz. Ankara: TDFO, 1996.
  • Düşünmez, Döndü. “Tanzimat Devrinde Kapı Kethüdalığı Müessesesi Hakkında Temel Bilgiler”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 28 ( Aralık 2010), 375-401.
  • Emecen, Feridun. “Ağnam Resmi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/ 478-479. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Emecen, Feridun. “Para”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/ 166-167. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Ercan, Yavuz. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Gayrimüslimlerin Ödedikleri Vergiler ve Bu Vergilerin Doğurduğu Sosyal Sonuçlar”. Belleten 55/ 213 ( Ağustos 1991), 372-391.
  • Erden, Elif. Yakın Dönem Tarihimizde Taşoz Adası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
  • Göçeri, Nebahat. “Kozan Mutasarrıf-ı Esbakı Musa Kâzım’ın KitaplarıI”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Dergisi 3/2 ( Aralık 2018), 95- 119.
  • Göçeri, Nebahat. “Kozan Mutasarrıf-ı Esbakı Musa Kâzım’ın MakalaleriII”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Dergisi 3/2 (Aralık 2018), 120- 130.
  • Gürer, Ahmet Şamil. Gelenekle Modernite Arasında Bir Meşrûtiyet Şeyhülislâmı: Musa Kâzım Efendi (1861-1920). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
  • Halil Edhem, Fihrist-i Umumi. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
  • İnalcık, Halil. “Osmanlılar’da Raiyyet Rüsûmu”. Belleten 23/92 ( Ekim 1959), 575-610.
  • İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 4. Basım, 2004.
  • Karakaş, Nuri. “Lozan Konferansı Görüşmelerinde Ege Adaları”. Ege Adalarının Unutulan Halkı: Rodos ve İstanköy Türkleri. ed. Mustafa Kaymakçı, Cihan Özgün. 235-251. Konya: Eğitim Yayınevi, 1. Basım, 2019.
  • Kazıcı, Ziya. Osmanlılarda Vergi Sistemi. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1977. Kızıltoprak, Süleyman. “Taşoz” . Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/ 159-161. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • Kiel, Machıel. “Selânik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/ 352-357. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Kütükoğlu, Mübahat S. “Gümrük”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14 / 263-268. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
  • Musa Kâzım. “Taşoz Tarihçesi”. Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası (TOEM) 4/20 (1 Haziran 1329), 1260-1262.
  • Özcan, Abdülkadir. “Târih-i Osmânî Encümeni”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/ 83-86. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, I. Cilt, 1993.
  • Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, II. Cilt, 1993.
  • Parmaksızoğlu, İsmet. “Mûsa Kâzım Efendi”, Türk Ansiklopedisi. 24/457- 458. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1976.
  • Sahillioğlu, Halil. “Bâd-ı Hevâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/ 416-418. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
  • Selânik Vilâyeti Sâlnâmesi (1322). Selanik: Hamidiye Mekteb-i Sanayi Matbaası. 1322.
  • Şakiroğlu, Mahmut H. “Cezâyir-i Bahr-i Sefîd ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7 / 500-501. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • Şanal, Mustafa. “Musa Kâzım Bey’in (1858-1919) Türk Eğitim Tarihindeki Yeri ve Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Görüşleri”. Turkish Studies 5/3 (Summer 2010), 1860-1879.
  • Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası. “İfade-i Meram” 1/1 (1 Nisan 1326), 1-3.
  • Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası. “Tarih-i Osmanî Encümeni Hakkında Talimat Sureti” 1/1 (1 Nisan 1326), 4-8.
  • Taşkın, Ünal. “Rüsûm-ı Örfiye”. Uluslararası Hakemli Disiplinlerarası Tarih Dergisi 14 (İlkbahar- Yaz 2013), 55-73.
  • http://www.izmit.gov.tr/izmit-saat-kulesi
APA KAZANCIOĞLU H (2020). MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. , 135 - 165.
Chicago KAZANCIOĞLU Habibe MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. (2020): 135 - 165.
MLA KAZANCIOĞLU Habibe MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. , 2020, ss.135 - 165.
AMA KAZANCIOĞLU H MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. . 2020; 135 - 165.
Vancouver KAZANCIOĞLU H MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. . 2020; 135 - 165.
IEEE KAZANCIOĞLU H "MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ." , ss.135 - 165, 2020.
ISNAD KAZANCIOĞLU, Habibe. "MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ". (2020), 135-165.
APA KAZANCIOĞLU H (2020). MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0(52), 135 - 165.
Chicago KAZANCIOĞLU Habibe MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 0, no.52 (2020): 135 - 165.
MLA KAZANCIOĞLU Habibe MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.0, no.52, 2020, ss.135 - 165.
AMA KAZANCIOĞLU H MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(52): 135 - 165.
Vancouver KAZANCIOĞLU H MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(52): 135 - 165.
IEEE KAZANCIOĞLU H "MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ." DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0, ss.135 - 165, 2020.
ISNAD KAZANCIOĞLU, Habibe. "MUSA KÂZIM BEY’İN (TAŞOZ MUTASARRIFI) KALEMİNDEN BİR OSMANLI ADASI: TAŞOZ". DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 52 (2020), 135-165.