Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 52 Sayfa Aralığı: 207 - 238 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 27-06-2021

XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE

Öz:
Mahlas, Türk Edebiyatında şâirin kimliği hatta imzâsı gibidir. Bu sebeple şâirlermahlas seçerken kendilerini en uygun şekilde tanımlayacak olan asıl isim, soy,meslek, sosyal statü, fiziksel özellik, memleket, psikolojik durum, örnek alınanbir şahıs veya söylediği şiirle uyumlu isim ve sıfatları kullanmışlardır.Edebiyatımızda şâirler genellikle kendi çağlarında kullanılmayan mahlaslarıtercih etmişlerdir. Bazen de çeşitli sebeplerden dolayı aynı mahlası kullananşâirlere rastlamak mümkündür. Ancak bu durum zamanla şâirlerin ve şiirlerininbirbirine karışmasına sebep olmuştur. Çünkü şâirler özellikle şiirleri veeserleriyle bilindikleri için yaşadıkları çağlarda bile genellikle mahlaslarıylatanınmışlardır. Bu sebeple çoğu zaman asıl isimleri ikinci planda kalmış hattazamanla unutulmuştur. Hâdî mahlası da bunlardan biridir. Özellikle XVI. veXVII. yüzyılda Hâdî mahlasını kullanan şâirlerin diğer yüzyıllara oranla oldukçafazla olduğunu fark ettik. Aynı yüzyılda aynı mahlası kullanan bu şâirlerinbirbirine karıştırıldığını, haklarında yanlış bilgi verildiğini gördük. Bu sebepleöncelikle XVI. ve XVII. yüzyılda yaşamış Hâdî mahlaslı şâirleri ve eserlerinitanıtmaya çalıştık.
Anahtar Kelime:

ON THE POETS WITH PSEUDONYM HÂDÎ LIVED IN THE 16th AND 17th CENTURIES

Öz:
The nickname or the pen name is like the identity or even signature of the poet in Turkish Literature. For this reason, when choosing the pseudonym, they used names and adjectives compatible with the real name, lineage, profession, social status, physical feature, country, psychological condition, a person taken as an example, or the poem that they said. In our literature, poets generally preferred nicknames that were not used in their own age. Sometimes there have been poets who used the same pen name for various reasons. However, this situation caused the poets and their poems to be mixed together in time. Because poets are known especially for their poems and works, they are generally known with their pseudonyms even in their own ages. For this reason, their real names have often remained in the background or even been forgotten over time. The pen name Hâdî is one of them. Especially in the century of 16th and 17th we noticed that the number of poets who used the pseudonym Hâdî were quite high compared to other centuries. We saw that these poets, who used the same pseudonym, were confused with each other and given wrong information about them, in the same century. Therefore, we tried to introduce Hâdî pseudonym poets primarily who lived in the 16th and 17th century and their works.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Adak, Abdurrahman. “Dîvân Edebiyatında Mahlasların Karıştırılması - Za’îfî ve Za’fî Mahlaslı Şairler Örneği-”. Ekev Akademi Dergisi 50 (2012), 157–172.
  • Akün, Ömer Faruk. “Dîvân Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/389–427. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.
  • Algar, Hamid. “Molla”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/238– 239. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993.
  • Altuner, Nuran Üzer. “Safâ’î ve Tezkiresi İnceleme-Tenkitli Metinİndeks”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 1989.
  • Âşık Çelebi, es- Seyyid Pîr Mehmed bin Çelebi. Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. ed. Filiz Kılıç. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018.
  • Âşık Mehmed Çelebi. Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. Ankara: Milli Kütüphane Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, 06 Hk 218, ts.
  • Atik, Hikmet. “Türk Edebiyatında Nakşî Mahlaslı Şâirler”. İstem 5 (2005),169–180.
  • Aydemir, Yaşar. “Hâdî’nin Saray Şehrengizi”. İlmi Araştırmalar 12 (2001), 31–56.
  • Ayvansarâyî, Hafız Hüseyin. Vefeyât-ı Ayvansarâyî. ed. Ramazan Ekinci. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
  • Azamat, Nihat. “Melâmet”. TDVİA. 29/24–25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2004.
  • Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. ed. Mustafa; Kurnaz Cemal Tatçı. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2000.
  • Canım, Rıdvan. Edirne Şâirleri. Erzurum: Akçağ Yayınları, 1995.
  • Çavuşoğlu, Mehmet. “Bâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/537–540. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
  • Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 17. Baskı., 2000.
  • DİA. “Melâmiyye”. TDAİA. 29/29–35, 2004.
  • Ekinci, Ramazan. “Emîn, Abdülhâdîzâde Seyyid Mehmed Emîn Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/eminabdulhadizade-seyyid-mehmed
  • Erdem, Sadık. Râmiz ve Âdâb-ı Zuraf’sı İnceleme-Tenkidli Metin-İndeksSözlük. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını-Sayı: 79, Tezkireler Dizisi-Sayı: 1, 1994.
  • Erkal, Abdülkadir. “Hâdî, Memezâde Hâdî Ahmed Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadimemezade-hadi-ahmed-celebi
  • Fatin Davud. Fatin Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). ed. Ömer Çiftçi. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
  • Fındıklılı İsmet Efendi. Şakâ’ik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri Tekmiletü’ş-Şekâ’ik fî Hakkı Ehli’l-Hakâ’ik. ed. Özcan Abdülkadir. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. Melâmîlik ve Melâmîler. İstanbul: Gri Yayınları, 1992.
  • Güzel, Bilal. “Kemiksiz-Zâde Safvet Mustafa Ve ‘Nuhbetü’l-Âsâr Min Ferâidi’l-Eş’âr’ İsimli Şair Tezkiresi”. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
  • Ilić, Slobodan. “Lâmekânî Hüseyin Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/94–95. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
  • İpşirli, Mehmet. “Mülâzemet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/537–539. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2006.
  • İpşirli, Mehmet. “Nâib-Osmanlı’da-”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/312–313. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2006.
  • İsen, Mustafa. Ötelerden Bir Ses Dîvân Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
  • İsmâil Belîğ. Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübtetü’l-Eş’âr. ed. Abdülkerim Abdülkadiroğlu. Ankara, 1985.
  • Karagözlü, Volkan. “Hâdî, Ahmed Hâdî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadi-ahmed-hadi-efendi
  • Kayabaşı, Bekir. “Kâf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı”. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 1997.
  • Kemikli, Bilal. Dost İlinden Gelen Ses. İstanbul: Kitabevi, 2004.
  • Koncu, Hanife. “Feyzî, Abdulhâdîzâde Feyzullah”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/feyzi-abdulhadizadefeyzullah
  • Kurtoğlu, Orhan. “Dîvân Şiirinde Mahlas Değiştiren ve Birden Fazla Mahlas Kullanan Şairler”. bilig 38 (2006), 71–91.
  • Mehmed Süreyyâ. Sicill-i Osmânî. ed. Nuri Akbayar. İstanbul, 1996. Mehmed Tevfîk. Kâfile-i Şuarâ. ed. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz vd. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
  • Mîr-zâde Mehmed Emîn Sâlim. Tezkiretü’ş-şuarâ. ed. Adnan İnce. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018.
  • Muhammed Riyâzî Efendi. Riyâzü’ş-Şu’arâ (Tezkiretü’ş-Şuara). ed. Namık Açıkgöz. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
  • Nev’î-zâde Atâî. Şakâ’ik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. ed. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2001.
  • Safâyî Mustafa Efendi. Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. ed. Pervin Çapan. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2005.
  • Semih, Mehmet. Türk Edebiyatında Mahlaslar, Takma Adlar, Tapşırmalar ve Lakaplar. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınları, 1993.
  • Şeyhî Mehmed Efendi. Şakâ’ik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri Vakâyi’ü’l-Fudalâ. ed. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
  • Sofuoğlu, Nesrin. “Bayrâmî-Melâmî Bir Şâir: Hâşimî Emîr Osman Efendi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/41 (2015), 155–188.
  • Tâhirü’l-Mevlevî. Edebiyat Lügatı. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
  • Tuman, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî Dîvân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. ed. Mustafa Tatçı - Cemal Kurnaz. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.
  • Unan, Fahri. “Mevleviyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/467–468. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2004.
  • Unan, Fahri. “Pâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/193– 194. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007.
  • Yayım Kurulu. “Hâdî”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 4. Dergah Yayınları, 1981.
  • Yeşilyurt, Havva. “Sâlim ve Safâyî Tezkirelerindeki Biyografik Bilgilerin Karşılaştırılması”. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
  • Yıldırım, Ali. Dîvân Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nâmeler. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
  • Yıldız, Alim. “Dîvân Edebiyatında Fenâyî Mahlaslı Şairler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2003), 394–396.
  • Zübeyiroğlu, Ruhsâr. “Mecmû’atü’t-terâcim Mehmed Tevfîk Efendi”. İstanbul Üniversitesi, 1989.
APA Sofuoğlu N (2020). XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. , 207 - 238.
Chicago Sofuoğlu Nesrin XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. (2020): 207 - 238.
MLA Sofuoğlu Nesrin XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. , 2020, ss.207 - 238.
AMA Sofuoğlu N XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. . 2020; 207 - 238.
Vancouver Sofuoğlu N XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. . 2020; 207 - 238.
IEEE Sofuoğlu N "XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE." , ss.207 - 238, 2020.
ISNAD Sofuoğlu, Nesrin. "XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE". (2020), 207-238.
APA Sofuoğlu N (2020). XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0(52), 207 - 238.
Chicago Sofuoğlu Nesrin XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 0, no.52 (2020): 207 - 238.
MLA Sofuoğlu Nesrin XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.0, no.52, 2020, ss.207 - 238.
AMA Sofuoğlu N XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(52): 207 - 238.
Vancouver Sofuoğlu N XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(52): 207 - 238.
IEEE Sofuoğlu N "XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE." DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0, ss.207 - 238, 2020.
ISNAD Sofuoğlu, Nesrin. "XVI. ve XVII. YÜZYILDA YAŞAMIŞ HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER ÜZERİNE". DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 52 (2020), 207-238.