Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 52 Sayfa Aralığı: 239 - 276 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 27-06-2021

KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR

Öz:
Mâtürîdiyye, Mâverâünnehir bölgesinde yaşayan Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’ningörüşleri etrafında teşekkül eden bir kelâm mezhebidir. Hanefî-Mâtürîdî çizgidenmesinin sebebi, mezhebin usûl ve temel görüşlerinin Ebû Hanîfe tarafındanortaya konması; İmam Mâtürîdî tarafından benimsenmesi, geliştirilipgüncelleştirilmesi ve sistematize edilmesinden kaynaklanmaktadır. Ebû Hanîfe, -re’yci karakteriyle- fıkhî konularda olduğu kadar itikâdî-kelâmî konularda dagörüş bildiren istisna âlimlerden biridir. İmam Mâtürîdî, Ebû Hanîfe çizgisindeakıl-vahiy dengesini esas alarak İslâm dininin ana ilkelerini din-şeriat ayrımıbağlamında aklî açıklamalarla temellendirmeye çalışan bir usûl benimsemiştir.Nasları, hukuk felsefesi, din sosyolojisi ve makâsıd bağlamında yeniden okunupyorumlanmasına tekabül eden Hanefî-Mâtürîdî usûl, çağımız meselelerininçözümünde elverişli bir sistem konumundadır yani, çağımızda olayları sebepsonuç ilişkisi bağlamında değerlendiren niçin, neden ve nasıl sorgulaması yapanmodern insanın ihtiyaçlarını karşılayabilecek potansiyele sahiptir. Mâtürîdîsistemi diğer kelâm sistemleri karşısında özgün kılan husus, tefsirde rivâyetmetoduna ek olarak dirayet metodunun kullanılması; tefsire, tefsir-te’vil ayrımı,akıl-vahiy dengesi, sünnet, icmâ ve içtihat ile nesih gibi alanların eklenmesidir.Aklın müstakil bir bilgi kaynağı olması, keşf ve ilhamın bilgi kaynağı olarakkabul edilmemesi, iman-amel ayrımı ve değişen şartlara göre şeriatın dadeğişebileceği gibi hususlar söz konusu sistemin diğer özgünlük noktalarıdır.Makalemizin amacı, Kur’ân’ın Mâtürîdî sistem çerçevesinde yeniden okunarakgerek itikâdî ve gerekse amelî güncel meselelerin çözümüne dikkat çekmektir.
Anahtar Kelime:

ABOUT THE RECONSTRUCTION OF THE HANAFI-MATURIDI LİNE IN UNDERSTANDING THE QUR’AN

Öz:
The Mâturîdiyye is a sect of theology formed around the views of Abu Mansur al-Mâturîdî, who lives in the Mâverâunnehir region. The reason why it is called as Hanafi-Maturidi line is that the method and basic views of the sect it was been revealed by Abu Hanifa and it was been adopted, developed, updated and systematized by Imam Maturidi. Abu Hanifa is one of the exceptional scholars with his rational character - who gives opinions on teology matters as well as fiqh issues. Imam Maturidi -in the line of Abu Hanifa- adopted a method that tries to substantiate the main principles of the religion of Islam with mental explanations in the context of religion-sharia, based on the balance of mindrevelation. The Hanefî-Mâtürîdî method, which corresponds to the reassess and interpretation of the revelation in the context of the philosophy of law, the sociology of religion, and the purposes, is a convenient system for the solution of contemporary issues. That is, in our age, it has the potential to meet the needs of modern man, who evaluates events in the context of cause and effect and who questions why, reason and how. What makes the Maturidi thought system unique over other theological systems are the use of the interpretation method in addition to the narration method in tafsir (exegesis) and the addition of fields such as tafseer, tafseer-ta'vil distinction, mind-revelation balance, termination with circumcision, consensus (icma) and jurisprudence (ictihad). Issues such as the fact that the mind is an independent source of information, that discovery and inspiration are not accepted as a source of information, the distinction between belief and deeds, and the Shariah may change according to changing conditions are other points of originality of this system. The purpose of our article is to evaluate the Qur'an within the framework of the Maturidi thought system and draw attention to the solution of current issues related to faith and deeds.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Dâru Sahnûn-Çağrı Yayınları, 1992.
  • Alper, Hülya. İmam Mâtürîdî’de Akıl-Vahiy İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
  • Beyazîzâde Ahmed Efendi. İmam-ı Azam Ebû Hanîfe’nin İtikadî Görüşleri. çev. İlyas Çelebi. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 6. Basım, 2017.
  • Bulut, Ali. “Ebû Ubeyde’nin Mecâzü’l-Kur’ân’ına Yönelik Bazı Eleştiriler”. Nüsha: Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 4/15 (2004), 63- 76.
  • Câbirî, Muhammed Ậbid. Çağdaş Arap-İslâm Düşüncesinde Yeniden Yapılanma. çev. Ali İhsan Pala-Mehmet Şirin Çakır. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2. Basım, 2011.
  • Çalışkan, İsmail. “Tefsirde Mâtürîdî’yi Keşfetmek: İmam Mâtürîdî ve Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ın Tefsir İlmindeki Yeri”. Milel ve Nihal Dergisi 7/2 (2010), 68-93.
  • Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî. el-Fusûl fi’l-usûl. 4 Cilt. thk. Uceyl Câsim en-Neşemî. Küveyt: y.y., 3. Basım, 1994.
  • Düzgün, Şaban Ali. (ed.). “Mâtürîdî’nin Özgür İradeye Dayalı Birey ve Toplum Tasavvuru”. Mâtürîdî: Kayıp Aydınlanmanın İzinde. 305-322. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. 5 Cilt. İstanbul: Dâru Sahnûn-Çağrı Yayınları, 1992.
  • Ebû Hanîfe, Numan b. Sâbit. “el-Ậlim ve’l-Müteallim” İmam Ậzam’ın Beş Eseri. çev. Mustafa Öz. 7-32. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 15. Basım, 2019.
  • Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. ed. Hüseyin Kahraman. İstanbul: Ensar Neşriyat. 6. Basım. 2016.
  • Ersöz, Resul. Selefîlik ve Selefî Tefsir Anlayışı. İstanbul: Ensâr Neşriyât, 2018.
  • Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail b. Ebî Bişr. el-İbâne an usûli’d-diyâne. Beyrut: Dâru İbn Zeydûn, ts.
  • Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed. “Fsr”. Tehzîbü’l-luğa. thk. Ahmed Abdülalîm el-Berdûnî. 12/406-407. 15 Cilt. Kahire: Dâru’lMısrıyye, 1967.
  • Fahreddîn Râzî, Ebû Abdillâh (Ebu’l-Fazl) Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtihu’l-Gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1981.
  • Fazlur Rahman. İslâm. çev. Mehmet Dağ - Mehmet Aydın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 12. Basım, 2016.
  • Fethullah Huleyf. “Mukaddime”. Kitâbu’t-Tevhîd. İskenderiye: Dâru’lCâmiâti’l-Mısriyye, ts.
  • Gülensoy, Tuncer vd. Büyük Türkçe Sözlük. Haz. D. Mehmet Doğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 11. Basım, 1996.
  • Güler, İlhami. “Te’vil: Kur’ân’ı Yorma’dan Olayların Yorumuna”. Mâtürîdî: Kayıp Aydınlanmanın İzinde. ed. Şaban Ali Düzgün. 81-88. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
  • İbn Manzûr, Cemaleddin Muhammed b. Mükrim. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
  • İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm. Mukaddime fî usûli’ttefsîr. thk. Adnan Zerzûr. Şam: y.y., 2. Basım, 1972.
  • Karadaş, Cağfer. “Mâtürîdî’nin Akıl-Nakil ve Nesih Anlayışı”. Mâtürîdî: Kayıp Aydınlanmanın İzinde. ed. Şaban Ali Düzgün. 97-105. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
  • Kırca, Celal. İlimler ve Yorumlar Açısından Kur’ân’a Yönelişler. İstanbul: Tuğra Neşriyat, ts.
  • Kutlu, Sönmez. (haz.) “Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle Mâtürîdî”. İmam Mâturîdî ve Mâturîdîlik. 25-66. Ankara: Otto Yayınları, 7. Basım, 2017.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân thk. Muhammed Boynukalın. Kontrol. Bekir Topaloğlu. 18 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’t-Tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Arûşî. İstanbul: Mektebetü’lİrşâd/İrşâd Kitabevi, 1422/2001.
  • Mecdî Bâsellûm. (thk.). “Mukaddimetü’t-Tahkîk”. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
  • Nasr Hâmid Ebû Zeyd. İlâhî Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Otto Yayınları, 3. Basım, 2013.
  • Nesefî, Ebu’l-Muîn. Tevhîdin Esasları: Kitâbu’t-Temhîd li-Kavâidi’t-Tevhîd. çev. Hülya Alper. İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Basım, 2017.
  • Nesefî, Ebu’l-Muîn. Tebsıratü’l-edille fi usûli’d-dîn. thk. Hüseyin Atay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
  • Nûreddin es-Sâbûnî, Ebû Muhammed Nureddin Ahmed b. Mahmud. Mâtürîdiyye Akâidi: el-Bidâye fî usûli’d-dîn. çev. Bekir Topaloğlu, İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 13. Basım, 2014.
  • Özcan, Hanifi. Mâtürîdî’de Bilgi Problemi. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Basım, 1998.
  • Özcan, Hanifi. “Türk Din Anlayışı: Mâtürîdîlik”. İmam Mâturîdî ve Mâturîdîlik. Haz. Sönmez Kutlu. 303-312. Ankara: Otto Yayınları, 7. Basım, 2017.
  • Özdeş, Talip. İmam Mâturîdî’nin Te’vilâtu Ehli’s-Sünne Adlı Eserinin Tefsir Metodolojisi Açısından Tahlil ve Tanımı. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997.
  • Râgıb el-İsfahânî. el-Müfredât fi Garîbi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Seyyid Keylânî. 343-345. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts. Sülün, Murat. Kur’ân-ı Kerim Açısından İman-Amel İlişkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 3. Basım, 2015.
  • Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. elMuvafakât: İslâmî İlimler Metodolojisi, çev. Mehmed Erdoğan. 4 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 5. Basım, 2016.
  • Tirmîzî, Ebû İsa. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 5 Cilt. İstanbul: Dâru Sahnûn-Çağrı Yayınları, 1992.
  • Uludağ, Süleyman. İslâm Düşüncesinin Yapısı (Selef, Kelâm, Tasavvuf, Felsefe). İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
  • Watt, W. Montgomery. İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri. çev. E. Rûhi Fığlalı. Ankara: Sarkaç Yayınları, 4. Basım, ts.
  • Yavuz, Yusuf Şevki. ”Ebû Hanîfe”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44. Cilt. 10/138-143. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Yavuz, Yusuf Şevki. “Ebû Mansûr el-Mâtürîdî”. Te’vîlâtü’l-Kur’ân Tercümesi. çev. Bekir Topaloğlu. ed. Yusuf Şevki Yavuz. 17 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyât, 2015.
  • Yüksel, Emrullah. “Ậmidî ve Bazı Kelamcılarda Bilgi Teorisi”. Kelâm’da Bilgi Problemi. ed. Orhan Ş. Koloğlu vd. 3-6. Bursa: Arasta Yayınları, 2003.
  • Zebîdî, Ebu'l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed. “Fsr”. Tâcu’lArûs. 40 Cilt. thk. Hüseyin Nassâr. 13/323-324. Küveyt: y.y. 1974.
APA ERSÖZ R (2020). KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. , 239 - 276.
Chicago ERSÖZ Resul KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. (2020): 239 - 276.
MLA ERSÖZ Resul KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. , 2020, ss.239 - 276.
AMA ERSÖZ R KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. . 2020; 239 - 276.
Vancouver ERSÖZ R KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. . 2020; 239 - 276.
IEEE ERSÖZ R "KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR." , ss.239 - 276, 2020.
ISNAD ERSÖZ, Resul. "KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR". (2020), 239-276.
APA ERSÖZ R (2020). KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0(52), 239 - 276.
Chicago ERSÖZ Resul KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 0, no.52 (2020): 239 - 276.
MLA ERSÖZ Resul KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.0, no.52, 2020, ss.239 - 276.
AMA ERSÖZ R KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(52): 239 - 276.
Vancouver ERSÖZ R KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 0(52): 239 - 276.
IEEE ERSÖZ R "KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR." DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0, ss.239 - 276, 2020.
ISNAD ERSÖZ, Resul. "KUR’ÂN’IN ANLAŞILMASINDA HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ ÇİZGİNİN YENİDEN İNŞÂSINA DAİR". DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 52 (2020), 239-276.