Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 16 Sayfa Aralığı: 71 - 132 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.16947/fsmia.849090 İndeks Tarihi: 20-06-2021

Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı

Öz:
Eski Sovyet Cumhuriyetlerinde bağımsızlık sonrası dönemde iktidarda kalmaya devam eden Sovyet Nomenklatura sisteminin bakiyesi olan kadroları tasfiye etmek içinbaşlatılan Renki Devrimler’in yansımaları ilk olarak Arap Baharı olayları kapsamındaTunus’ta ortaya çıktı. Tunus’ta başlayan bu istikrarsızlık dalgası 2011 yılında Suriye’yede ulaştı. Ülkede başlayan halk ayaklanması baskıcı Esed rejiminin geleceğini tehlikeyesoktu; rejimin yönetme gücünün kaybolmaya başlaması sonucunda Esed rejimi özelliklekırsal bölgelerde kontrolü kaybetti. Suriye rejiminin Ortadoğu’daki en önemli destekçilerinden birisi olan İran ülkedeki bu kötü gidişatı durdurmak için Esed rejimine örtülüdestek sağlamaya başladı. Bu destek sayesinde İran, Irak ve Suriye’den geçerek Lübnan’da Akdeniz’e ulaşan kara köprüsünün varlığını güvenceye almaya çalışıyordu. Ancak Suriye muhalefetinin başarısı Esed rejimi ile İran’ın kara köprüsünü tehdit ediyordu.İran’ın kurduğu bu kara köprüsü stratejik açıdan hayati önemde idi çünkü bu yolla İran,İsrail’i Lübnan ve Filistin’de meşgul eden kendisine yakın gruplara personel ve malzeme desteği sağlayabiliyordu. Ancak İran’ın sağladığı örtülü destek yeterli olmadı. Bununüzerine İran Suriye’deki dahlini arttırmak ve Devrim Muhafızları ve Kudüs Gücü gibiresmi güçlerini seferber etmek zorunda kaldı. Bu resmi güçlere ek olarak, İran Şii gönüllüleri de seferber etme yoluna gitti. İran, Irak’ta bir hava saldırısı sırasında öldürtülenKasım Süleymani tarafından geliştirilen ve İran dışındaki başka ülkelerden devşirilenŞii gönüllülerin İran adına vekâlet savaşlarında kullanılması stratejisi kapsamında, Afganistan’ın sahipsiz topluluklarından birisi olan Afgan Hazaraları Suriye’de kendi namınasavaştırmaya başladı.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Afganistan Ülke Raporu, Kabil, T.C. Kabil Büyükelçiliği, Ticaret Müşavirliği, 2017.
  • Akpınar, Turgut, “Arminius Vambery”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 42, İstanbul, 2012.
  • Al-Jaffal, Omar, ‘Iraqi Shiites Join Syria War’, Al-Monitor, 29 Ekim 2013.
  • Ansari, Ali - Tabrizi, Aniseh Bassiri, “The View from Tehran”, ed. Aniseh Bassiri Tabrizi - Raffaello Pantucci, Understanding Iran’s Role in the Syrian Conflict içinde, Londra, Royal United Services Institute for Defense and Security Studies, Occasional Paper, Ağustos 2016.
  • Ay, Zahide, “Hazaraların Şiileşmesinde Safevi Etkisi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı 47, Aralık 2019.
  • Babür, Gazi Zahirüddin Muhammed, Vekayı Babürün Hatıratı, çev. Reşit Rahmeti Arat, cilt I-II, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
  • Bacon, Elizabeth E., “The Inquiry into the History of the Hazara Mongols of Afghanistan”, Southwestern Journal of Anthropology, cilt 7, sayı 3, İlkbahar 1951.
  • Bellew, Henry Walter, The Races of Afghanistan, Calcutta, Thacker-Spink and Co., 1880.
  • Bilgetürk, İrem, “İran’ın Suriye Politikası Bağlamında Şiilik ve Şii Milisler”, Ankasam, Bölgesel Araştırmalar Dergisi, cilt 2, sayı 2, Aralık 2018.
  • Burnes, Alexander, Travels into Bokhara I-II, Londra, John Murray, 1839.
  • Creasy, Jennifer Ruth, “The Religious Identity of the Hazaras of Afghanistan and Modern-day Pakistan”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Glasgow, University of Glasgow, Temmuz 2009.
  • Çelikbilek, Abdül Metin, “Afganistan Emiri Şir Ali Han’ın Modernleşme Çabaları”, Bartın Üniversitesi Çeşm-i Cihan: Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, cilt 4, sayı 2, Kış 2017.
  • Daftary, Farnad, Muhalif İslam’ın 1400 Yılı İsmaililer, Tarih ve Kuran, ter. Ercüment Özkaya, İstanbul, Raslantı Yayınları, 1999.
  • Edwards, Lucy Morgan, “State-building in Afghanistan: a case showing the limits?”, International Review of the Red Cross, cilt 92, sayı 880, Aralık 2010.
  • Elphinstone, Mountstuart, An Account of the Kingdom of Caubul III, Londra, Richard Bentley, 1842.
  • Farzam, Rahimullah - Sarı, İsmail, “Fatimiyyun: İran’ın Afgan Milisleri”, Selçuk Üniversitesi, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, sayı 6, 2017.
  • Farzan, Ehsanullah, “Afgan Modernleşme Çabalarında Türkçenin Etkisi”, International Journal of Teaching Turkish as a Foreign Language, cilt 2, sayı 2, 2019.
  • Fazlı, Mehmed, Afganistan’a Seyahat, haz. Ali Ahmetbeyoğlu, İstanbul, Selis Kitaplar, 2008. Ferdinand, Klaus, “Nomad Expansion and Commerce in Central Afghanistan: A Sketch of Some Modern Trends”, Folk, cilt 4, 1962.
  • Ferrier, Joseph Pierre, Caravan Journeys and Wanderings in Persia, Afghanistan, Turkistan and Beloochistan, ed. Henry Danby Seymour, Londra, John Murray, 1857.
  • Fulton, Will – Holliday, Joseph - Wyer, Sam, Iranian Strategy in Syria, A Joint Report by AEI’s Critical Threats Project & Institute for the Study of War, Institute for the Study of War, Mayıs 2013.
  • Garcistani, Muhammed İsa, Hazara ve Hazaristan, Koveyte, Şura-yi Ferhangi İslami Afganistan Yayınları, 1989.
  • Gökdağ, Bilgehan Atsız, “Afganistan’da Türklük ve Hazaralar”, Türkler Ansiklopedisi, cilt 20, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
  • Grousset, Rene, Bozkır İmparatorluğu, çev. M. Reşat Uzmen, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 1993.
  • Habibi, Abdulhay, “Aya Hezare Kelime-i Kadimter Est?” Aryana, cilt 20, sayı 5, 1962.
  • Hazır, Tunahan, “Şii Hilai Bağlamında Suriye İç Savaşı ve İran”, TURAN-SAM, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi, cilt 11, sayı 43, Yaz 2019.
  • Holliday, Joseph - Lynch, Michael, “The Battle for Damascus: The Current State of Play,” Institute for the Study of War, Aralık 2012.
  • Hussain, Muhammed, The Hazaras of Afghanistan: A Study of Ethnic Relations, Quebec, McGill University, 2003.
  • Kakar, Hassan M., A Political and Diplomatic History of Afghanistan 1863- 1901, Boston, Brill, 2006.
  • Karaismailoğlu, Adnan, “Tarih Boyunca Türkler ve Farsça: Modern Yaklaşımlara Bir Eleştiri”, Sosyalbilimler, cilt 3, sayı 1, Ocak 2013.
  • Kazdal, Melih, “İran’ın Arap Baharı Sonrası Suriye Politikasını Anlamak”, Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, cilt 1, sayı 1, 2018.
  • Kıllıoğlu, Mehmet Erkan, “Türkçe’nin Hint Dillerinin Oluşumuna Olan Etkisi”, Yedi İklim Dergisi, sayı 224, Kasım 2008.
  • Komite-i Dini Siyasi ve Ferhengi (Dini, Siyasi ve Kültürel Komite), Coğrafya, Kabil, İntişarat-ı Vezaret-i Maarif-i Afghanistan (Afganistan Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları), 2011.
  • Kutay, Cemal, Sahte Derviş, İstanbul, Aksoy Yayıncılık, 1998.
  • Mirahmedî, Meryem, “Nejad-nâme-i Afgan”, Journal of Historical Research, cilt 1, sayı 2, İlkbahar 1989.
  • Özbay, Müjde Aysun, “İran’ın Şii Hilal Projesi İddiası”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010.
  • Özdemir, Çağatay, “Suriyede İç Savaşın Nedenleri: Otokratik Yönetim mi, Bölgesel ve Küresel Güçler mi?”, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 2, 2016.
  • Özgüdenli, Osman Gazi, “Selçuklular”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 36, İstanbul, 2009.
  • Özlü, Hüsnü, “‘Türk-Afgan Dostluk ve İşbirliği Antlaşması’ Kapsamında Atatürk Dönemi Türkiye-Afganistan İlişkilerine Bakış”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, yıl 3, sayı 8, Eylül 2012.
  • Öz, Mustafa - eş-Şek’a, Mustafa Muhammed, “İsmailiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 23, İstanbul, 2001.
  • Pierce, Bryan, “Syria: A Wicked Problem for All”, CTC Sentinel, (Özel Sayı), cilt 6, sayı 8, Ağustos 2013.
  • Poladi, Hasan, The Hazaras, çev. Ali Alemi Kermani, Tahran, İran Yekta Yayınları, H. 1381, (1962).
  • Prawdin, Michael, The Mongol Empire, New York, The Free Press, 1967.
  • Sadjadpour, Karim, “Iran’s Unwavering Support to Assad’s Syria”, CTC Sentinel, (Özel Sayı), cilt 6, sayı 8, Ağustos 2013.
  • Salihi, Emin, “Ortadoğu’da Oluşan Yeni Dengeler ve ‘Şii Hilali’ Söylemi’”, Bilge Strateji, cilt 2, sayı 4, Bahar 2011.
  • Saray, Mehmet, Dünden Bugüne Afganistan, İstanbul, Boğaziçi Yayınları, 1981. __________, “Afganistan Üzerine Bir Söyleşi”, Afganistan Üzerine Araştırmalar, der. Ali Ahmetbeyoğlu, içinde, İstanbul, Tarih ve Tabiat Vakfı (TATAV) Yayınları, 2002.
  • Schneider, Tobias, “The Fatemiyoun Division: Afghan Fighters in the Syrian Civil War”, Middle East Institute, Policy Paper, 2018-9, Washington, Ekim 2018.
  • Schurmann, Franz, The Mongols of Afghanistan; An Ethnography of the Moghols and Related People of Afghanistan, The Hague, Mouton, 1962.
  • Sinkaya, Bayram, “İran-Suriye İlişkileri ve Suriye’de Halk İsyanı”, Ortadoğu Analiz, cilt 3, sayı 33, Eylül 2011.
  • Şeriati, H., Ferhengi Şifahiyi Merdumu Hazara (Cüstari Der Ferhengi Ammeyi Hazarai Afganistan), Kabil, İntişarat-ı Emiri, 2004.
  • Şeyhanlıoğlu, Hüseyin, “18. Yüzyıldan Günümüze Kadar Afganistan’ın Jeostratejik Önemi”, Avrasya Etüdleri, T.C. Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı, sayı 34, sayı 2, 2008.
  • Thesiger, Wilfred, “The Hazaras of Central Afghanistan”, The Geographical Journal, cilt 121, sayı 3, Eylül 1955.
  • Togan, Ahmet Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, Enderun Kitabevi, 1981.
  • Togçiyeva, Gülhumar, “Hindistan’ın Dudukuşu”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 15, 2000.
  • Türkmen, Erkan, “Emir Husrev-i Dehlevi’nin Urduca’nın Doğuşundaki Rolü”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı 2, 1983. __________, Emir Hüsrev-i Dehlevi’nin Hayatı, Eserleri ve Edebi Şahsiyeti, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, sayı 29, Türk Fikir ve Sanat Adamları Dizisi, sayı 6, 1988. Ünal, Bekir, “İran’ın Vekâlet Savaşı Stratejisi ve Suriye’deki Şii Milisler”, Bilgesam Analiz, no 1304, 2015.
  • Vambery, Arminius, Travels in Central Asia, Londra, John Murray, 1864.
  • Weiers, Michael, “The Language of the Hazara People and of the Mongols of Afghanistan”, Afghanistan Journal, cilt 2, sayı 3, 1975.
  • Worth, Robert F., “Effort to Rebrand Arab Spring Backfires in Iran”, The New York Times, 2 Şubat 2012.
  • Yaylalı, Yasemin, “Emîr Hüsrev-i Dihlevi’nin Bir Gazelinin İncelenmesi”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı 63, Aralık 2019.
  • Yazıcı, Orhan, “Hazaraların Kökeni ile İlgili Yeni Bir Görüş”, Türklük Bilimi Araştırmaları, sayı 29, 2011.
  • Yezdani, Hac Kazım, Defâi Hazaraha Az İstiklal ve Tamamiyeti Arzi-yi Afganistan, Kum, Ahmet İhsani Yayınları, Hicri 1368 (1949).
  • Adeel, Mirwais, “Syrian Rebels Capture 4 Afghans Including Teenager Boys”, The Khaama Press News Agency, 23 Nisan 2015, https://www.khaama. com/syrian-rebels-capture-4-afghans-including-teenager-boys-1022/, Erişim tarihi 11.02.2020.
  • “Afganistan”, Anadolu Ajansı, Ülke Profilleri, 05/09/2017, https://www. aa.com.tr/tr/ulke-profilleri/afganistan/901494, Erişim tarihi 15.07.2020.
  • “Afganistan’da 23 Yıl Sonra Nüfus Sayımı”, Hürriyet, 01 Eylül 2002, https:// www.hurriyet.com.tr/dunya/afganistanda-23-yil-sonra-nufus-sayimi-94899, Erişim tarihi 08.05.2020.
  • Alfoneh, Ali, “Shia Afghan Fighters in Syria”, Atlantic Council, 19 Nisan 2017, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/syriasource/shia-afghan-fighters-insyria/, Erişim tarihi 12.03.2020.
  • Alparslan, Hasan, “Unutulan Hazara Türkleri”, Bakış Gazetesi, http://www. bakisgazetesi.com/makale/hasan-alparslan/-unutulan-hazara-turkleri/544.html, Erişim tarihi 08.02.2020.
  • Başar, Utku, “Şii Hilali’ Gerçek Oldu!”, CNN Türk, 10.03.2015, https:// www.cnnturk.com/yazarlar/guncel/utku-basar/sii-hilali-gercek-oldu, Erişim tarihi 02.08.2020.
  • “Bibi” Türk Dil Kurumu Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/?kelime=BAKIRSI, Erişim tarihi 21.05.2020.
  • “BMP-1”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/BMP-1, Erişim tarihi 15.07.2020.
  • Bouckaert, Peter, “Europe’s Refugee Crisis Isn’t Only About Syria”, Foreign Policy, 18 Ekim 2015, https://foreignpolicy.com/2015/09/18/europes-refugeecrisis-isnt-only-about-syria-iraq-afghans/, Erişim tarihi 14.06.2020.
  • “Büyük Selçuklu İmparatorluğu”, Vikipedia, https://tr.wikipedia.org/ wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Sel%C3%A7uklu_%C4%B0mparatorlu%C4%-9Fu#Devlet_Yap%C4%B1s%C4%B1_ve_Y%C3%B6netimi, Erişim tarihi 18.05.2020.
  • Coghlan, Tom, Aimal Yaqubi, ve Sara Elizabeth Williams, “Assad Recruits Afghan Mercenaries to Fight Isis,” The Times, 2 Haziran 2015, https://www.thetimes.co.uk/article/assad-recruits-afghan-mercenaries-to-fight-isis-rzvp3bh2fhh, Erişim tarihi 15.07.2020.
  • Conrad, Naomi, “Iran recruits Afghan teenagers to fight war in Syria”, Deutsche Welle, 5 Mayıs 2018, https://www.dw.com/en/iran-recruits-afghan-teenagers-to-fight-war-in-syria/a-43634279, Erişim tarihi 15.07.2020. Constable, Pamela, “Recruited by Iran to Fight for Syrian Regime, Young
  • Afghans Bring Home Cash and Scars”, The Washington Post, 29 Temmuz 2018, https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/recruited-by-iran-tofight-for-syrian-regime-young-afghans-bring-home-cash-and-scars/2018/07/29/ ecf9e34c-64e0-11e8-81ca-bb14593acaa6_story.html , Erişim tarihi 28.04.2020.
  • Esfandiari, Golnaz, “Increasing Number Of Afghans, Pakistanis Killed In Syria Buried In Iran”, Radio Free Europe, Radio Liberty, 25 Nisan 2015, https:// www.rferl.org/a/persian-letters-afghans-pakistanis-killed-fighting-in-syria-for-iran/26977907.html, Erişim tarihi 24 Ocak 2020.
  • Fassihi, Farnaz, “Iran Pays Afghans to Fight for Assad, Offers Them $500 Stipend, Residency Benefits”, The Wall Street Journal, 22 Mayıs 2014, https:// www.wsj.com/articles/iran-recruiting-afghan-refugees-to-fight-for-regime-in-syria-1400197482, Erişim tarihi 11.02.2020.
  • Goodarzi, Jubin, Iran and Syria, The Iran Primer, United States Institute of Peace, 2010, https://iranprimer.usip.org/resource/iran-and-syria, Erişim tarihi 28.05.2020.
  • Gökdağ, Bilgehan Atsız, “Afganistan’da Türklük ve Hazaralar”, Tarih Tarih, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=358890 , Erişim tarihi 12.05.2020.
  • Homsi, Nada, “Afghan Teenagers Recruited in Iran to Fight in Syria, Group Says”, The New York Times, 1 Ekim 2017, https://www.nytimes.com/2017/10/01/ world/middleeast/iran-afghan-child-soldiers-syria-war.html, Erişim tarihi 15.07.2020.
  • Hüseyni, Hüda, ‘Fatımiyyun’ Tugayı ABD ile Yüzleşmek için Suriye’yi Terk Ediyor”, Şarkul Avsat, 6 Haziran, 2019, https://aawsat.com/turkish/ home/article/1755586/h%C3%BCda-huseyni/%E2%80%98fat%C4%B1miyyun%E2%80%99-tugay%C4%B1-abd-ile-%C3%BCzle%C5%9Fmek-i%- C3%A7in-suriye%E2%80%99yi-terk-ediyor, Erişim tarihi 15.07.2020.
APA Kıllıoğlu M (2020). Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. , 71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
Chicago Kıllıoğlu Mehmet Erkan Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. (2020): 71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
MLA Kıllıoğlu Mehmet Erkan Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. , 2020, ss.71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
AMA Kıllıoğlu M Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. . 2020; 71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
Vancouver Kıllıoğlu M Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. . 2020; 71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
IEEE Kıllıoğlu M "Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı." , ss.71 - 132, 2020. 10.16947/fsmia.849090
ISNAD Kıllıoğlu, Mehmet Erkan. "Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı". (2020), 71-132. https://doi.org/10.16947/fsmia.849090
APA Kıllıoğlu M (2020). Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0(16), 71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
Chicago Kıllıoğlu Mehmet Erkan Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 0, no.16 (2020): 71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
MLA Kıllıoğlu Mehmet Erkan Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, vol.0, no.16, 2020, ss.71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
AMA Kıllıoğlu M Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2020; 0(16): 71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
Vancouver Kıllıoğlu M Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2020; 0(16): 71 - 132. 10.16947/fsmia.849090
IEEE Kıllıoğlu M "Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı." FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0, ss.71 - 132, 2020. 10.16947/fsmia.849090
ISNAD Kıllıoğlu, Mehmet Erkan. "Suriye İç Savaşındaki Afganlılar: İran Hazara Fatımiyyun Tugayı". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 16 (2020), 71-132. https://doi.org/10.16947/fsmia.849090