Yıl: 2021 Cilt: 20 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 269 - 288 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 23-06-2021

OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR

Öz:
Osmanlı Ceza Hukuku içerisinde yer alan “Kalebend Cezası” hukuk tarihi açı-sından büyük bir ehemmiyet arz etmektedir. Bu çalışmada ilk etapta Kalebend kelime-sinin tanımı, tarihçesi, Kalebend Defterleri ve Belgeleri konusunda bilgiler verildikten sonra Osmanlı Devleti’nde Kalebend Cezasının hukûkî dayanaklarından yola çıkılarak bu cezaya sebep olan suçlara değinilmiştir. Bu suçu işleyenlerin ne şekilde kalebend oldukları ve hukukianlamda yapılan işlemler ve bunların kalelere ne şekilde intikal ettikleri üzerinde durulmuştur. Bu çalışmanın temel kaynaklarını arşiv malzemesi oluş-turmaktadır. İstanbul’da bulunan Osmanlı Arşivi’nde yer alan Kalebend Defteri ve arşivin diğer tasniflerinde yer alan Kalebendler ile ilgili vesikalara ulaşılmıştır. Bu bel-gelerin hukuk ile ilgili vesikalar olması hasebiyle, bunlar Osmanlı hukuk tarihi açısın-dan tetkike tâbi tutulmuşlar ve diplomatik açıdan da değerlendirilmeleri yapılmıştır.Böylece, İslâm Cezâ hukukundan neş’et eden ve Osmanlı Ceza hukukunda tazir cezaları içerisinde yer alan Kalebendlik ile alakalı olarak direk arşiv malzemesi bu ma-kalenin temel kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu çalışma ile Osmanlı ceza hukuku içeri-sinde önemli bir yere sahip olan Kalebendlik cezasının dönemin belgelerinden istifade edilmek suretiyle yararlanılması neticesinde bilim dünyasına katkıda bulunulması amaç-lanmaktadır.Bu makalede; mahkûmlara kalebend cezasının verilmesi ve mahkûmların salıve-rilme süreci, mahkûmlar ve sosyal statüleri, işlenen suçlar, suç mahalleri ve mahkûmi-yetleri ele alınmak suretiyle imparatorluk dönemindeki suç ve ceza sistemi incelenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

otes on the Execution of Kalebends Punishment in theOttoman Empire

Öz:
Kalebend Punishment”, which is included in Ottoman Criminal Law, is of great importance in terms of the history of law. In this study, after the definition, history, Kalebend Notebooks and Documents of the word ‘Kalebend’ were given in the first place, the crimes that caused this punishment were mentioned based on the legal basis of kalebend punishment in the Ottoman Empire. It has been emphasized how the perpetrators of this crime become kalebend and the legal procedures and how they ar-rive in the castles. The main sources of this study are consist of archival material. Rec-ords have been reached regarding kalebend notebooks in the Ottoman Archives in Is-tanbul and kalebends in other sorties of the archive. As these documents are legal rec-ords, they were subject to examination in terms of Ottoman legal history and diplomati-cally evaluated.Thus, the direct archive material in accordance with Kalebends, which is one of the subjects of Islamic Punishment Law and which is included in the punishments of ta’zir in Ottoman Criminal Law, is the main source of this article. With this study, it is aimed to contribute to the scientific world as a result of the use of the documents of the period of kalebends, which has an important place in Ottoman Criminal Law.Within this article, the crimine and punishment system of the empire was tried to be examined by addressing the punishment and the release of prisoners, prisoners and their social status, crimes committed, crime scenes and convictions
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BOA, A.DVN. KLB, nr. 3/12, 94.
  • BOA, A.DVN.KLB d., nr. 2, s. 179, 195.
  • BOA, A.DVN.KLB d., nr. 4, s. 101, 103, 116.
  • BOA, A.DVN.KLB d., nr. 6, s. 47.
  • BOA, A.DVN.KLB d., nr. 31.
  • BOA, C.ADL, nr. 3890
  • ŞEMSEDDİN SAMİ; Kâmus-ı Türkî, İstanbul 1987
  • ACEHAN, Abdullah; “Osmanlı Devleti’nin Sürgün Politikası ve Sürgün Yerleri”, Ulus-lararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, I/5, (Sonbahar 2008), s. 12-29.
  • AKYILMAZ, Sevgi Gül; “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (Yıl:2008), XII/1-2, s.389-420.
  • ALAN, Gülbadi; “19. Yüzyılda Osmanlı’da Sürgün Politikası Çerçevesinde Sürgün Kadınlar”, Belleten, LXXVIII/281, Ayrıbasım, Ankara 2014, s. 245-272.
  • AVCI, Mustafa; “Osmanlı Uygulamasında İnfazı Özellik Gösteren Hapis Türleri: Kale-bentlik, Kürek ve Prangabentlik”, Yeni Türkiye (Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırma-ları Özel Sayısı III), Sayı: 45, (Ankara: Mayıs-Haziran 2002), s. 128-147.
  • BARDAKOĞLU, Ali; “Ceza”[Fıkıh], DİA, VII, 470-478.
  • BAŞARAN, Selman; “Hakem b. Ebü’l-Âs”, DİA, XV, 175-176.Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Rehberi,İstanbul 2017.
  • BAYRAKTAR, Güler; Osmanlı Devleti’nde Kal’a-bend Cezası (5 Numaralı Kal’a-Bend Defteri, Z.1150-B.1151), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyet Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Ali İbrahim Savaş, Tokat 2003.
  • BAYTİMUR, Suha Oğuz; “Kal’abend Tasnifi, Muhtevası ve Osmanlı Ceza Hukuku Açısından Önemi”, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi: Prof. Dr. Yılmaz Kurt Ar-mağanı, I, Editörler: Doç. Dr. Hatice Oruç-Dr. Muhammed Ceyhan, 1. Baskı, Anka-ra: Akçağ Yay., 2016, s.184-202.
  • BAYTİMUR, Suha Oğuz; Osmanlı Devleti’nde Hapis ve Sürgün Cezaları (1791-1808), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Ahmet Aksın, Elazığ, 2011.
  • BAYTİMUR, Süha Oğuz; “Osmanlı Devleti’nde Kalebend ve Sürgün Cezalarının Uy-gulamaları ile Mahkumların Serbest Bırakılmaları (1789-1839)”, II. Türk Hukuk Ta-rihi Kongresi Bildirileri, I, Editör: Prof. Dr. Fethi Gedikli, 1. Baskı, İstanbul 2016, s.831-852.
  • BOYNUKALIN, Mehmet; “Suç”, DİA, XXXVII, 453-457.
  • BOZKURT, Nebi; “Sürgün” [Tarih], DİA, XXXVIII, 166-167.Ç
  • ERİBAŞ, Volkan; “Kalebend Defterlerinde Geçen Suç ve Ceza Türleri: 33 Numaralı Kalebend Defteri Örneği”, History Studies, X/9, (Aralık 2018), s. 85-102.
  • ÇOBAN, Harun; “Nefy-ü Kısas Defterlerine Göre Tanzimat Sonrasında Balkanlardan Yapılan Sürgünler (1848-1883), Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Der-gisi, (2018) III/2, s. 137-167.
  • DAŞCIOĞLU, Kemal; “Osmanlı Döneminde Rüşvet ve Sahtekârlık Suçları ve Bunlara Verilen Cezalar Üzerine Bazı Belgeler”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 59, (Ekim 2005), s.119-124.
  • DAŞCIOĞLU, Kemal; “Sürgün” [Osmanlılar], DİA, XXXVIII, 167-169.
  • DEMİRTAŞ, Mehmet; “XVIII. Yüzyılda Üsküdar Esnafının Meslekî İhlalleri ve Uygu-lanan Yaptırımlar”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, VIII, (21-23 Kasım 2014), Bildiriler, Cilt: II, Editörler: Dr. Coşkun Yılmaz, Doç. Dr. Cengiz Tomar, Dr. Uğur Demir, İstanbul 2015, s.373-389.
  • EMECEN, Feridun M.; “Şehzade Divanında Suç ve Ceza”, T.C. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı: Prof. Dr. Mehmet Âkif Aydın’a Armağan, (Yıl: 2015), XXI/2, s.55-92
  • .EMECEN, Feridun; “Limni”, DİA, XXVII, 190-192.
  • ERDOĞAN, Muzaffer; “İstanbul’da Enfiyecilik”, Ehlikeyfin Kitabı, Hazırlayan: Fatih Tığlı, İstanbul: Kitabevi Yay., 2004, s. 349-352.
  • ERİM, H. Neşe; “Bir Sosyal Kontrol Aracı Olarak Osmanlı Toplumunda Kalebend Cezası: Trend ve Değişim”, Birinci İktisat Tarihi Kongresi Tebliğleri-1, (Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İstanbul 7-8 Eylül 2007), Hazırla-yanlar: Rahmi Deniz Özbay, Fahri Solak, Yaşar Bülbül, Gülfettin Çelik, İstanbul 2010, s. 613-617.
  • ERİM, Neşe; “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kalebendlik Cezası ve Suçların Sınıflandı-rılması Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı: 4 (1984), s. 79-88.
  • ERİM, Neşe; “Osmanlıda Sürgünün Değişen Anlamı: İskândan Sürgüne”, Fırat Üniver-sitesi İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, İkinci İktisat Tarihi Kongresi Bildirileri-2, (Elazığ: 24-25 Haziran 2010), Editörler: Prof. Dr. Mustafa Öztürk- Prof. Dr. Ahmet Aksın, Elazığ 2013, s.673-679.
  • HEYD, Uriel; Studies in Old Ottoman Criminal Law, Edited by V. L. Menage, Oxford: Clarendon Press, 1973.
  • İLGÜREL, Mücteba; “Eşkıya [Osmanlılar’da Eşkıyalık Hareketleri]”, DİA, XI, 466-469;
  • İPEK, Nedim; “Osmanlıda Sürgün: Trabzon Örneği”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı: 26, (Bahar 2019), s.363-385.
  • İŞB İLİR, Ömer; “Kalebend”, DİA, Ek-2, s. 5-7.
  • İŞB İLİR, Ömer; “XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devletinde Limni Kalebentle-ri”, Zindanlar ve Mahkûmlar (haz. Emine Gürsoy Naskali - Hilal Oytun Altun), İs-tanbul 2006, s. 48-56.
  • KARACA, Ali; “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Fahişe Hatunlara Uygulanan Ce-zalar: Hapis ve Sürgün”, Hapishaneler Kitabı,Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hi-lal Oytun Altun, İstanbul: Kitabevi Yay., 2005, s. 152-162
  • KAVAKLI, Sibel; 929/A Numaralı Nefy Defterinin (1826/1833) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi Bilim Dalı, Danışman: Prof. Dr. Münir Atalar, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2005.KIEL, Machiel; “Midilli ”, DİA, XXX, 11-14.
  • KIZILKAN, Ayşe Özdemir; Osmanlı’da Kadın Hapishaneleri ve Kadın Mahkûmlar (1839-1922), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yö-netimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Doç. Dr. Adem Korkmaz, Isparta 2011.
  • KOCA, Uğur; “Boğazkesen Kalesi Kalebendleri (XVIII. Yüzyılın İlk Yarısı) Tarih Dergisi, Sayı: 67 (İstanbul 2018), s. 125-150.
  • KOÇ, Mehmet; “Osmanlı Ceza Hukukunda Hile (Aldatma-Dolandırıcılık) Suçları ve Cezaları”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Yıl: 2019), XIX/1, s.119-139.
  • MENEKŞE, Ömer; XVII. ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Hırsızlık Suçu ve Cezası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Ali Bardakoğlu, İstanbul 1998.
  • ÖZKUL, Ali Efdal; “Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs Adasına Yaptığı Sürgünler ve Sonuç-ları”, Osmanlı Döneminde Kıbrıs, Editörler: Mehmet Mahfuz Söylemez-İbrahim Çapak-Halil Ortakçı, İstanbul 2016, s. 22-97.
  • ÖZKUL, Ali Efdal; “XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kıbrıs’ta Kalebentler ve Cezirebent-ler“, Hapishaneler Kitabı,Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, İs-tanbul 2020, s. 130-139.
  • ÖZTEL, Muharrem; “Osmanlı İdaresi’nin İhtikâra Bakışı ve İhtikâr Suçunun Cezası”, The Journal of Academic Social Science Studies: International Journal of Social Science, V/6, (December 2012), pp. 397-420.
  • SERTOĞLU, Midhat; Osmanlı Tarih Lûgatı, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1986.
  • TABAKOĞLU, Ahmet; “Osmanlı Ekonomisinde Fiyat Denetimi”, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, Prof. Dr. S. F. Ülgener’e Armağan, (İstanbul 1987), s. 111-150.
  • TABAKOĞLU, Ahmet; “Sosyal ve İktisadi Yönleriyle Ahilik”, XX. Ahilik Bayramı Kongresi Tebliğleri, (Kırşehir: 1 Eylül 1984), s. 41-56.
  • TAŞKESENLİOĞLU, M. Yasin; “Osmanlı Diplomatiğinde Mühür ve Bir Vaka Olarak Sahte Mühür Kullanımı”, History Studies, IX/4, (Kasım 2017), s. 183-202.
  • TELLAN, Elif Bayraktar; “Osmanlı Araştırmalarında Yeni Kaynakların Tarihyazımına Katkıları”, Tarihyazımı, (Kış 2019), 1/2, s. 171-190;Tirmizî, “Ḥudûd”, 2; Şevkânî, VII, 118.
  • TÜRCAN, Talip; “Sürgün” [Genel], DİA, XXXVIII, 164-166.
  • UYANIK, M. Zeki; “Batı ve Doğu Kültüründe Hapishane”, Mîzânü’l Hak İslami İlim-ler Dergisi, Sayı: 4, (2017), s. 87-134.
  • ÜNLÜ, Mucize -Volkan Çeribaş; “Kalebend Defterlerine Göre Osmanlı’da Kadın Mahkûmlar (1800-1815)”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, VI/16, (Kasım 2019), s. 535-553.
  • ÜNLÜ, Mucize; “Tanzimat Sonrasında Balkanlardan Karadeniz’e Sürgünler”, CIEPO XVII. Sempozyumu Bildirileri, Trabzon: 18-23 Eylül 2006, Yayına Hazırlayanlar: Kenan İnan-Yücel Dursun, Trabzon: KTÜ Yay., 2011, s. 829-841.,
  • YAKUT, Esra; “Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak Eşkiyalık”, Kebikeç, Sayı: 33, (2012), s. 21-34.
  • YÜRÜT, Berna; “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukunda Tekerrür ve Batılı Ka-nunlarla Mukayesesi”, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, I, Editör: Prof. Dr. Fethi Gedikli, 1. Baskı, İstanbul 2016, s.853-891.
APA Altinoz I (2021). OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. , 269 - 288.
Chicago Altinoz Ismail OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. (2021): 269 - 288.
MLA Altinoz Ismail OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. , 2021, ss.269 - 288.
AMA Altinoz I OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. . 2021; 269 - 288.
Vancouver Altinoz I OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. . 2021; 269 - 288.
IEEE Altinoz I "OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR." , ss.269 - 288, 2021.
ISNAD Altinoz, Ismail. "OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR". (2021), 269-288.
APA Altinoz I (2021). OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(1), 269 - 288.
Chicago Altinoz Ismail OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 20, no.1 (2021): 269 - 288.
MLA Altinoz Ismail OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.20, no.1, 2021, ss.269 - 288.
AMA Altinoz I OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2021; 20(1): 269 - 288.
Vancouver Altinoz I OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2021; 20(1): 269 - 288.
IEEE Altinoz I "OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR." İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20, ss.269 - 288, 2021.
ISNAD Altinoz, Ismail. "OSMANLI DEVLETİ’NDE KALEBENDLİK CEZASININİNFAZINA DAİR NOTLAR". İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 20/1 (2021), 269-288.