Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 33 Sayfa Aralığı: 57 - 89 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 28-06-2021

GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI

Öz:
Göktürk Prensesi ve Çin İmparatoriçesi Asena (Aşina, A-shih-na阿史那皇后) (551-582), Orta Asya Türk siyasi tarihindeki ikinci büyük Türk devleti ve Türk adıyla ortaya çıkan ilk devlet olan Göktürk Devleti’ni kuran Bumin Kağan’ın torunudur. Aynı zamanda Göktürk Devleti’nin üçüncü hakanı olmakla birlikte Orta Asya’daki Türk boylarının büyük çoğunluğunu egemenliği altında toplayan ve o tarihe kadar bu bölgeye hükmeden Avar Kağanlığını (Rouran柔然) yıkarak ortadan kaldıran, Kitanlar ve Kırgızları egemenliği altına alarak Çin’e Göktürk üstünlüğünü kabul ettirirken Göktürk Devleti’ni de devrinin en güçlü devletlerinden biri hâline getiren Mukan Kağan’ın üçüncükızıdır. Prenses Asena, aynı zamanda Göktürk Devleti’nin kuruluşundan kısa bir süre sonra Çin’in kuzeyinde ortaya çıkan Kuzey Cou (Bei Zhou北周) Tabgaç Hanedanlığı (Tuo-ba/ Tou-pa/Toba/Tuba/Tuva/Tıva/ 托跋/拓跋, MS 557-581) İmparatoru Yüven Yong’un (Yuwen Yong宇文邕,543-578)daİmparatoriçe eşidir (北周武帝宇文邕). Prenses Asena, Çin kaynaklarında Kuzey Cou Hükümdarı Yüven Yong’un İmparatoriçe eşi (宇文邕的皇后), Cou İmparatoriçesi (周武德皇后), Vudı (Wude) İmparatoriçesi (武德皇后), Tianyuan Ana İmparatoriçe (天元皇太后) gibi unvan ve sıfatlarla anılmıştır. Bu çalışmada, Çin kaynakları ışığındaGöktürk Prensesi Asena’nın 1993/4 yılında Şiao aile mezarlığında (Xiaoling 孝陵) bulunan ve daha sonra mezar hırsızları ve antika kaçakçıları tarafından çalınan kayıpaltın objeleri ele alınmıştır.
Anahtar Kelime:

The Lost Golden Artifacts of Princess Asena Empress of China and the Gokturks

Öz:
Asena, (according to chinese sources also known as Asina, Ašina, A-shih-na (阿史那皇后), 551-582) the Gokturk’s Princess and Empress of China was the granddaughter of Bumin Qaghan who established the second great Gokturk state in the Turkic political history of Central Asia. He was the founder of the first Gokturk Khaganate that used the name Türk. She is also the third daughter of Muqan Qaghan, the third Khan of the Gokturk Khaganate who eradicated the Avar Khaganate ( Rouran柔然) that had the majority of the Turkic tribes in Central Asia under its domain and until then ruled the region; subjugated the Kitans and Kyrgyz people and as a result made China recognise the superiority of the Gokturks. The Gokturk Princess Asena was the Empress of the EmperorYuwen Yong (also known as Emperor Wu (Yu Wenyong) of Northern Zhou (Dynasty) (北周武帝宇文邕) from the Tuoba Clan of the Northern Zhou (北周) (557-581) who established himself at the northern side of China soon after the GokturkKhaganate was founded. In the Chinese sources, she was referred to with titles and names such as the Empress of Yuwen Yong (宇文邕的皇后), Empress Wude (武德皇后) and Empress Dowager Tianyuan (天元皇太后). This study examines the lost golden objects of the Gokturk Princess Asena discovered in 1993/4 at the Xiao Ancestral Cemetery and later stolen by tomb raiders and antique smugglers in the light of the Chinese sources.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Cheng, Q. 成倩., Zhang, J. 张建林. (2013). Ünlü Antik Çin Efsaneleri Dizisi - Antik Çin Kraliçelerinin/İmparatoriçelerinin Biyografileri 中国古代名人传奇丛书-中国 古代皇后传, Qing Pingguo Shujü Zhongxin,青苹果 数据 中心 (Yeşil Elma Veri Merekezi), Hunan 湖南.
  • Cheng, Q. 成倩., Zhang, J. 张建林. (2016). Kuzey Cou/Zhou İmparatorluğu İmparatoru Wu’nun Şiao/Xiao ling Mezarından Bulunan Cam Boncukların Bilimsel Analizleri ve Araştırmaları 北周武帝孝陵出土玻璃珠的科学分析与 研究, Arkeoloji ve Kültürel Miras 考古与文物, 19 Ağustos 2016, tarihinde http://www.cssn.cn/kgx/kjkg/201608/t20160819_3168701.shtml adresinden erişildi.
  • Dupras, T. L., Schultz, J. J., Wheeler, S. M. ve Williams, L. J. (2006). Forensic, Recovery of Humans Remains. Boca Raton, Florida: Taylor & Francis Group.
  • Bunker, E. C. (1993). Gold in the Ancient Chinese World: A Cultural Puzzle. Artibus Asiae 53(1/2), 27-50.
  • Gao, R.X. 高人雄. (2005). “Jiaofangji”deki (Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi Kaydı) Müzik Eğitimi Ses Repertuarında Batı Bölgeleri (Orta Asya) Müziği Etkileri 从《教坊记》曲目考察词调中的西域音乐因子, Batı Bölgeleri (Orta Asya) Araştırmaları 西域 研 究, Yıl: 2005, Sayı:2, Kuzeybatı Azınlık Üniversitesi, Dil ve Kültür İletişim Okulu 西 北 民 族 大 学 语 言 文 化 传 播 学 院 , Lanzhou 兰州. 25 Şubat 2010 tarihinde http://www.cqvip.com adresinden erişildi.
  • Wu, J. M. (2010). Mortuary Art in the Northern Zhou (557-581 Ce): Visualization of Class, Role, and Cultural Identity (Doktora tezi). University of Pittsburgh Faculty of Arts & Sciences. 5 Mart 2012 tarihinde http://d-scholarship.pitt.edu/7381/1/WUJuiman_etdPitt2010.pdf adresinden erişildi.
  • Li. P. 李凭. (2018). Kuzey Hanedanlıkları Araştırmaları 北朝论稿. Pekin 北京: Pekin Normal Üniversitesi Yayınevi 北京师范大学出版社.
  • Mays, S. (1998). The Nature of an Archeological Human Bone Assemblage. The Archaeology of Human Bones içinde (ss. 11-32). London: Routledge.
  • Linnhu, D. 令狐德棻. (1971/1981/1988). Zhou Shu (Zhou Hanedanı Kayıtları), 周書. Pekin: Zhonghua Shuju Kitapevi 中華書局.
  • Li, B.Y. 李百藥. (1972). Kuzey Qi Kayıtları 北齊書, Art China Net 艺术中国网. 4 Temmuz 2020 tarihinde https://books.google.com.tr/books?id=sV9ceZuqq50C&printsec=frontcover&h l=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false adresinden erişildi.
  • Wells, P. S. (1993). Beyond Celts, Germans and Scythians: Archaeology and Identity in Iron Age Europe, s. 25. Bath, Avon, UK: Great Britain by Bookcraft (Bath Ltd.).
  • Shen, W. L. 申威隆. (2017). Bulunan İmparatorluk Mezarlığı/Türbesi: Kuzey Cou/Zhou İmparatoru Yuwen Yong’un Xiaoling Aile Mezarlığı 被发掘的帝陵:北周武 帝宇文邕孝陵, Medeniyet 文化, 26 Haziran 2017 tarihinde https://kknews.cc/zh-my/culture/lpy35rz.html adresinden erişildi.
  • Sun W.J. 孙武军. (2012). Kuzey Hanedanlarından Sui ve Tang Hanedanlarındaki Soğd Mezarlarının Görüntülerinin Kültürel ve Estetik Araştırmaları 北朝隋唐入华 粟特人墓葬图像的文化与审美研究 (Doktora Tezi). Northwestern Üniversitesi 西北大学 博士学位论文, 2013 年 01 期, 25 Mart 2014 tarihinde http://cdmd.cnki.com.cn/Article/CDMD-10697-1012442257.htm, adresinden erişildi.
  • Taşağıl, A., Çelik, B., Kemaloğlu, İ., Aka, İ., Alpargu, M. ve Kanlıdere, A. (2013). Orta Asya Türk Tarihi. Eskişehir: Açık Öğretim Fakültesi Yayını.
  • Ünlütürk, Ö. (2015). Olay Yerine Adli Arkeolojik Yaklaşım ve Gömü Tipinin Önemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji, 30, 61-74. 25 Ağustos 2019 tarihinde http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/71/2037/21172.pdf. adresinden erişildi.
  • Wang, H. 王贺, (2012). Kuzey Zhou Hanedanlığı İmparatoru Wu’nun Şiao/Xiaoling Aile Mezarı’nda Ortaya Çıkarılan Metal Eşyaların Bilimsel Analizleri ve Üretim Teknolojisi Araştırmaları 北周武帝孝陵出土金属器的科学分析与制作技术 研究 (Yüksek Lisans Tezi). Pekin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi 北京科 技大 学, Metalurji ve Ekoloji Mühendisliği Enistitüsü 冶金与生态 工程学院, Pekin 北京.
  • Wang, H. 王贺., Mei. J.J. 梅建军., Pan. L. 潘路., Yang. J.Ch. 杨军昌., Zhang. J.L 张建 林. (2013). Kuzey Cou/Zhou İmparatoru Wu’nun Xiaoling Aile Mezarı’ndan Çıkarılan Bazı Altın ve Yaldızlı Bronz Eşyaların Ön Bilimsel Analizi 北周武帝 孝陵出土部分金器和鎏金铜器的初步科学分析. Journal of National Museum of China (Çin Ulusal Müzesi Dergisi) 中国国家博物馆馆刊 , (02), 129-137.
  • Wang, H. 王贺, Mei. J.J. 梅建军, Pan. L. 潘路, Yang. J.Ch. 杨军昌, Zhang. J.L 张建 林, (2015). 北周武帝孝陵铜锡焊料的科学发现与研究, Kültürel Miras 文物杂志, (4). 12 Ocak 2018 tarihinde http://www.cqvip.com/qk/97337x/2015004/664393442.html adresinden erişildi.
  • Wei, Sh. 魏收, (1974). Weishu (Wei Hanedanlığı Kayıtları) 魏书, Pekin 北京: Zhonghua Kitapevi 中华书局.
  • Zhang, J. L. 张建林, Sun, T.Sh. 孙铁山, Liu, D.Y. 刘呆运, (1997). Kuzey Cou/Zhou Hanedanlığı İmparatoru Wu’nun Xiaoling Aile Mezarı’nın Kazıları Hakkında Kısa Rapor 北周武帝孝陵发掘简报, Arkeoloji ve Kültürel Miraslar 考古与文物, (2). Shaanxi Eyaleti Arkeoloji Enstitüsü 陕西省考古研究所等.
  • Zhang, W. L. 張文玲. (2000). Gudai Caoyuan Shijie de Guizu Fushi (Antik Bozkır Dünyası Asillerin Kostümleri) 古代草原世界的貴族服飾, The National Palace Museum Monthly of Chinese Art (Ulusal Saray Müzesi Kültür Eserleri Aylık Dergisi) 故宮文物月刊, 213(December, 2000), 4-11.
  • Zhu, Zh. H. 朱振宏, (2015). Kuzey Zhou Hanedanlığı Kraliçesi Wude’un (İmparatoriçe Asena’nın) Mezar Kitabesi Metin Araştırması 北周武德皇后墓志考释研究, Tang Hanedanlığı Tarihi İnceleme Serisi, 唐史论丛, içinde (No: 20, ss. 294- 303). 30 Ocak 2018 tarihinde https://cpfd.cnki.com.cn adresinden erişildi.
  • Web Sayfası
  • Bin Yıllık İmparatorluk Türbesinin Gizemi Mezar Hırsızları Tarafından Ortaya Çıkarıldı 千年帝陵谜团被盗墓贼揭开: Birinci Sınıf Kültürel Kalıntı/Miras Olarak Tanımlanan Antik Mühür 1,6 Milyona Satılmadı 古印 160 万不卖, 经鉴定为一 级文物, 24 Şubat 2018 tarihinde https://www.sohu.com/a/220063072_268167 adresinden erişildi.
  • Kuzey Cou/Zhou Hanedanlığı İmparatoru Yu Wenyong’un İmparatoriçesi/Kraliçesi 北周武帝宇文邕的皇后, 25 Şubat 2017 tarihinde http://www.lishiquwen.com/renwu/wudehuanghou/ adresinden erişildi. 北周武帝宇文邕的皇后, 25 Şubat 2017 tarihinde http://www.lishiquwen.com/renwu/wudehuanghou/ adresinden erişildi.
  • İmparatoriçe / Kraliçe Wude 武德皇后, (İmparatoriçe Asena, Çin Kaynaklarında İmparatoriçe Vu/Wude olarak anılmaktadır), Baidu Ansiklopedisi 百度百科 5 Kasım 2017 tarihinde https://baike.baidu.com/item/ 武德皇后 adresinden erişildi.
  • İmparatorluk Anıt Mezarları Kültürel Araştırma Derneği 帝王陵文化研究会, Kraliyet/İmparatorluk Hazinesi 皇家瑰宝Kuzey Zhou İmparatorluğu/ Hanedanlığı Tianyuan İmparatoriçe’nin Altın Mührü 北周天元皇太后玺, 11 Ekim 2017 tarihinde https://www.toutiao.com/i6307318529846673922/?tt_from=android_share&iid =4840140855&app=news_article&utm_medium=toutiao_android&utm_campa ign=client_share http://www.360doc.com/content/16/0716/01/32335138_575843370.shtml adreslerinden erişildi.
  • Kuzey Cou (Bei Zhou 北周), Baidu Baike 百度百科 İnternet Ansiklopedisi. 6 Temmuz 2020 tarihinde https://baike.baidu.com/pic/北周, https://baike.baidu.com/item/ 北周 adresinden erişildi.
APA EKREM N (2020). GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. , 57 - 89.
Chicago EKREM NURANIYE HIDAYET GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. (2020): 57 - 89.
MLA EKREM NURANIYE HIDAYET GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. , 2020, ss.57 - 89.
AMA EKREM N GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. . 2020; 57 - 89.
Vancouver EKREM N GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. . 2020; 57 - 89.
IEEE EKREM N "GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI." , ss.57 - 89, 2020.
ISNAD EKREM, NURANIYE HIDAYET. "GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI". (2020), 57-89.
APA EKREM N (2020). GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(33), 57 - 89.
Chicago EKREM NURANIYE HIDAYET GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.33 (2020): 57 - 89.
MLA EKREM NURANIYE HIDAYET GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.33, 2020, ss.57 - 89.
AMA EKREM N GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2020; 0(33): 57 - 89.
Vancouver EKREM N GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2020; 0(33): 57 - 89.
IEEE EKREM N "GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI." Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.57 - 89, 2020.
ISNAD EKREM, NURANIYE HIDAYET. "GÖKTÜRK PRENSESİ VE ÇİN İMPARATORİÇESİ ASENA’NIN (AŞİNA/ASHİNA) KAYIP ALTINLARI". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 33 (2020), 57-89.