Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi

Tutuncu, Mesude; Koseoglu, Mesrure; Gozubatik-Celik, Rabia Gokcen

Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi

Mesrure KÖSEOĞLU, (Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Nöroloji Bölümü, İstanbul, Türkiye)

R. Gökçen GÖZÜBATIK ÇELİK, (Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Nöroloji Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Mesude TÜTÜNCÜ (Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Nöroloji Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Ege Klinikleri Tıp Dergisi

3 1

Yıl: 2020 Cilt: 58 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 245 - 251 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 30-06-2021

Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi

Öz:

Giriş: Multipl sklerozda (MS) yorgunluk yakınması sık gözlenen ve hastalarınhayat kalitelerini olumsuz yönde etkileyen bir bulgudur. Etyolojisimultifaktöryeldir ve uyku bozuklukları önemli bir rol oynar. Çalışmamızda MShastalarında gözlenen yorgunluk şikayetinin uyku bozuklukları ile ilişkisininortaya konması amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntemler: Çalışmaya dahil edilen 100 relapsing remittingmultiplskleroz hastasının sosyodemografik özellikleri kaydedildi ve hastalaraGenişletilmiş Dizabilite Durum Skalası (EDSS), Yorgunluk Şiddet ve Etkiölçekleri (YŞÖ, YEÖ), Pittsburgh Uyku Kalitesi Ölçeği (PUKÖ), EpworthUykululuk Ölçeği (EUÖ), Berlin anketi, Stop-Bang anketi, Huzursuz BacaklarSendromu Şiddet Skalası (HBSŞS), Kısa form-36 (KF-36) yaşam kalitesi ölçeğiuygulandı.Bulgular: 100 RRMS hastasının 65’ikadın, 35’i erkekti ve yaş ortalamaları35,21± 8,86 (min-max:18-63) yıldı. %57’sinde yorgunlukşikayeti izlendi.Yorgunluğu olan grupta PUKÖ, EUÖ, HBSŞS, KF-36skorları anlamlı orandayüksekti. YŞÖ skorları EDSS ile pozitif, yaşam kalitesi ile negatif korelasyongösterdi (p=0.000, r:0,488, r: -0,510). Hastalık süresi ile yorgunluk arasındaanlamlı ilişki saptanmadı. Berlin anketine göre yorgunluğu olan grupta %17,6,Stop-Bang anketinde de %11,3 hastada tıkayıcı uyku apne sendromu için risktespit edildi. Yorgunluğu olmayan grupta ise bu oran %6,4 olarak izlendi.Tartışma: MS’de gözlenen yorgunluk şikayetinin önemli etyolojikfaktörlerinden biri uyku bozukluklarıdır. Yorgunluk şikayeti olan MShastalarının bu açıdan değerlendirilmesi ve tedavilerinin düzenlenmesiözürlülük düzeylerinde ve yaşam kalitelerinde olumlu etki sağlayacaktır.

Anahtar Kelime:

Relationship Between Fatigue and Sleep Disorders Leading to Physical Disability in Multiple Sclerosis Patients

Öz:

Introduction: Among multiple sclerosis (MS) patients, fatigue has shown commonly, affects patients' quality of life adversely. Its etiology is multifactorial, but sleep disorders play an important role. In our study, it was aimed to reveal the relationship of fatigue complaints observed in MS patients with sleep disorders. Material and Methods: The sociodemographic characteristics of the 100 relapsing remitting multiple sclerosis patients included in the study, Extended Disability Status Scale (EDSS), Fatigue Severity and Effect scales (FSS,FİS), Pittsburgh Sleep Quality Scale (PSQS), Epworth Sleepiness Scale (ESS), Berlin questionnaire, Stop-Bang questionnaire, Restless Legs Syndrome Severity Scale (RLSSS), Short form-36 (SF-36) quality of life scale were applied. Results: Of the 100 RRMS patients, 65 were women, 35 were men and average age was 35,21± 8,86 (min – max: 18–63) years. Fatigue was observed in 57% of the patients. PDCA, ESS, RLSSS, SF-36 scores were significantly higher in the fatigue category. FSS scores were favourable with EDSS and negatively linked to quality of life (p=0.000, r: 0.488, r: - 0.510). There was no significant link between the duration of the disease and fatigue. According to the Berlin questionnaire, 17.6 percent of the obstructive sleep apnea syndrome in the fatigue group and 11.3 percent in the Stop-Bangquestion naire were observed. The rate was 6.4%in the group with out fatigue. Discussion: Sleep disorders are one of the major etiological factors of the fatigue complaint observed in MS. Assessing and managing MS patients with fatigue problems would have a positive impact on rates of incapacity and quality of life.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Mac Allister WS, Krupp LB. Multiple sclerosis-related fatigue. Phys Med Rehabil Clin N Am. 2005;16(2):483–502.
2.Kaminska M, Kimoff RJ, Schwartzman K, Trojan DA. Sleep disorders and fatigue in multiple sclerosis: Evidence for association and interaction. Journal of the Neurological Sciences 2011; 302: 7–13.
3. Sepulcre J, Masdeu J, Goñi J, et al. Fatigue in multiple sclerosis is associated with the disruption of frontal and parietal pathways. Mult Scler 2009; 15(3): 337-344.
4. Leocani L, Colombo B, Comi G. Physiopathology of fatigue in multiple sclerosis. Neurol Sci 2008; 29(2): 241-243.
5.Kapica-Topczewska K, Tarasiuk J, Chorąży M et al. The epidemiology of comorbidities among multiple sclerosis patients in northeastern Poland. Mult Scler Relat Disord 2020; 14: 41:102051.Doi:10.1016/j.msard.2020.102051 ahead of print.
6. Bamer AM, Johnson KL, Amtmann D, Kraft GH. Prevalence of sleep problems in individuals with multiple sclerosis. Mult Scler Sep 2008;14(8):1127–1130.
7.Ohtomo R, Iwata A, Arai K. Molecular mechanisms of oligodendrocyte regeneration in white matter-related diseases. Int J Mol Sci 2018; 19:6.
8. Cirelli C. The genetic and molecular regulation of sleep: from fruit flies to humans. Nat Rev Neurosci 2009; 10: 549e60.
9. Dash MB, Douglas CL, Vyazovskiy VV, et al. Long-term homeostasis of extracellular glutamate in the rat cerebral cortex across sleep and waking states. J Neurosci 2009 29:620e9.
10.Bamer AM, Johnson KL, Amtmann D, Kraft GH. Prevalence of sleep problems in individuals with multiple sclerosis. Multiple Sclerosis 2008; 14: 1127–1130.
11. Kurtzke JF. Rating neurologic impairment in multiple sclerosis: An Expanded Disability Status Scale (EDSS). Neurology. 1983; 33: 1444– 1452.
12. Armutlu K, Korkmaz NC, Keser I, et al. The validity and reliability of the Fatigue Severity Scale in Turkish multiple sclerosis patients. Int J Rehabil Res. 2007; 30: 81-85.
13. Fisk JD, Ritvo PG, Ross L, Haase DA, Marrie TJ, Schlech WF. Measuring the functional impact of fatigue: initial validation of the fatigue impact scale. Clinical Infectious Diseases, 1994; 18: 79–83.
14. Izci B, Ardic S, Firat H, et al. Reliability and validity studies of the Turkish version of the Epworth Sleepiness Scale. Sleep Breath 2008;12:161-168.
15. MacLean AW, Fekken GC, Saskin P, Knowles JB. Psychometric evaluation of the Stanford Sleepiness Scale. J Sleep Res 1992;1:35-39.
16. Buysse DJ, Hall ML, Strollo PJ, et al. Relationships between the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), Epworth Sleepiness Scale (ESS), and clinical/polysomnographic measures in acommunity sample. J Clin Sleep Med 2008;4:563-571.
17. Abrishami A, Khajehdehi A, Chung F. A systematic review of screening questionnaires for obstructive sleep apnea. Can J Anaesth 2010;57:423- 438.
18. Senthilvel E, Auckley D, Dasarathy J. Evaluation of sleep disorders in the primary care setting: history taking comparedto questionnaires. J Clin Sleep Med 2011;7:41-48.
19. Walters AS. Toward a better definition of the restless legs syndrome. The International Restless Legs Syndrome Study Group. Movement Disorders 1995; 10: 634–642.
20. Koçyiğit H, Aydemir Ö, Fişek G, Ölmez N, Memiş A. Kısa Form-36 (KF36)’nın Türkçe versiyonunun Güvenilirliği. İlaç ve Tedavi Dergisi 1998; 12(2): 102-106.
21. Sıvacı AÖ, Demir AB, Turan ÖF, Taşkapılıoğlu Ö, Bora İ,Ocakoğlu G. A demographic and polysomnographic investigation of fatigue and sleep disorders in patients with multiple sclerosis. Journal of Turkish Sleep Medicine 2018; 5: 91-98.
22. Stanton BR, Barnes F, Silber E. Sleep and fatigue in multiple sclerosis. Mult Scler 2006; 12(4): 481–486.
23. Attarian HP, Brown KM, Duntley SP, Carter JD, Cross AH. The relationship of sleep disturbances and fatigue in multiple sclerosis. Arch Neurol Apr 2004; 61(4): 525–528.
24. Braley T, Chervin R, Segal B. Fatigue, tiredness, lack of energy, and sleepiness in multiple sclerosis patients referred for clinical polysomnography. Mult Scler Int 2012;2012:673936.
25. Chen JH, Liu XQ, Sun HY, Huang Y. Sleep disorders in multiple sclerosis in China: clinical, polysomnography study, and review of the literature. J Clin Neurophysiol 2014; 31:375-381.
26. Merlino G, Fratticci L, Lenchig C, Valente M, CargneluttiD, PicelloM, et al. Prevalence of 'poor sleep' among patients with multiple sclerosis: an independent predictor of mental and physical status. Sleep Med Jan 2009;10(1):26–34.
27. Kaynak H, Altintas A, Kaynak D, et al. Fatigue and sleep disturbance in multiple sclerosis. Eur J Neurol Dec 2006; 13(12): 1333–1339.
28.Weinges-Evers N, Brandt AU, Bock M et al. Correlation of self-assessed fatigue and alertness in multiple sclerosis. Mult Scler 2010; 16: 1134-1140.
29.Schürks M, Bussfeld P. Multiple sclerosis and restless legs syndrome: a systematic review and meta analysis. Eur J Neurol. 2013 Apr;20(4):605–15.
30.Hening W, Walters AS, Allen RP, Montplaisir J, Myers A, Ferini-Strambi L. Impact, diagnosis and treatment of restless legs syndrome (RLS) in a primary care population: the REST (RLS epidemiology, symptoms, and treatment) primary care study. Sleep Med May 2004; 5(3): 237–246.

APA	Koseoglu M, Gozubatik-Celik R, Tutuncu M (2020). Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. , 245 - 251.
Chicago	Koseoglu Mesrure,Gozubatik-Celik Rabia Gokcen,Tutuncu Mesude Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. (2020): 245 - 251.
MLA	Koseoglu Mesrure,Gozubatik-Celik Rabia Gokcen,Tutuncu Mesude Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. , 2020, ss.245 - 251.
AMA	Koseoglu M,Gozubatik-Celik R,Tutuncu M Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. . 2020; 245 - 251.
Vancouver	Koseoglu M,Gozubatik-Celik R,Tutuncu M Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. . 2020; 245 - 251.
IEEE	Koseoglu M,Gozubatik-Celik R,Tutuncu M "Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi." , ss.245 - 251, 2020.
ISNAD	Koseoglu, Mesrure vd. "Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi". (2020), 245-251.

APA	Koseoglu M, Gozubatik-Celik R, Tutuncu M (2020). Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. Ege Klinikleri Tıp Dergisi, 58(3), 245 - 251.
Chicago	Koseoglu Mesrure,Gozubatik-Celik Rabia Gokcen,Tutuncu Mesude Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. Ege Klinikleri Tıp Dergisi 58, no.3 (2020): 245 - 251.
MLA	Koseoglu Mesrure,Gozubatik-Celik Rabia Gokcen,Tutuncu Mesude Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. Ege Klinikleri Tıp Dergisi, vol.58, no.3, 2020, ss.245 - 251.
AMA	Koseoglu M,Gozubatik-Celik R,Tutuncu M Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. Ege Klinikleri Tıp Dergisi. 2020; 58(3): 245 - 251.
Vancouver	Koseoglu M,Gozubatik-Celik R,Tutuncu M Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi. Ege Klinikleri Tıp Dergisi. 2020; 58(3): 245 - 251.
IEEE	Koseoglu M,Gozubatik-Celik R,Tutuncu M "Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi." Ege Klinikleri Tıp Dergisi, 58, ss.245 - 251, 2020.
ISNAD	Koseoglu, Mesrure vd. "Multipl Skleroz Hastalarında Fiziksel Engelliliğe Yol Açan Yorgunluğun Uyku Bozuklukları ile İlişkisi". Ege Klinikleri Tıp Dergisi 58/3 (2020), 245-251.