Yıl: 2020 Cilt: 12 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 448 - 464 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26791/sarkiat.689082 İndeks Tarihi: 09-06-2021

ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ"

Öz:
Bu makalenin konusu, Zerdüştilikteki “Minuyî Âlem” ile İşrakilikteki “MisâlÂlemi”ni karşılaştırmaktır. Çalışma, Zerdüştiliğin kutsal kitabı Avesta, Pehlevîce metinler, Zerdüştilik alan uzmanlarının eserleri ve İşrakiliğin kurucusu Sühreverdî’nin eserlerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Çalışma, sözkonusu iki İranî düşünce sistemi arasında çok sayıda benzerliğe rağmen, Zerdüştilikteki yaradılış ve varoluş merhaleleri ve bu bağlamda özellikle ruhanî âlem olan “Minuyî Âlem” ve İşrak hikmetindeki “MisâlÂlemi”yle sınırlandırılmştır. Makalenin amacı, gerek Zerdüştilikte gerekse İşrakilikte metafizik varoluşu anlamada ve fizikî varoluşla olan bağlantılarını kavramada anahtar bir rol oynayan “Minuyî Âlem” ile “MisâlÂlemi”ne dair verileri karşılaştırmak ve bu sayede benzerlikleri ile farklıklarını ortaya koymaktır. Makalenin sonunda; “Minuyî Âlem”in cismanî ve maddî özelliklerden yoksun salt akledilir soyut bir âlem olduğu, “MisâlÂlemi”nin ise, salt akledilir âlem ile duyusal âlem arasında kalan üç boyutlusuretlere sahip ancak maddeden arınıkbir âlem olduğugörülmüştür. Ayrıca, “Minuyî Âlem” maddî âlemden üstün olmadığı halde “MisâlÂlemi”nin maddî âlemden üstün olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime:

A COMPARISON BETWEEN ZOROASTRIANISM AND ILLUMINATIONISM:“MINUYI WORLD” AND “MISALI WORLD”

Öz:
The subject of this article is to compare the "Minuyi World" in Zoroastrianism and the "Misali World" in Illuminationism(Ishraqism). The study was prepared by using the sacred book of Zoroastrianism, Avesta, Pahlavi texts, the works of Zoroastrian experts and the works of Suhrawardi, the founder of Ishraqism. In this study, the subject is limited to the creation and existence stages of Zoroastrianism and especially to the Minuyi world and the Misali world of Ishraqi wisdom, despite many similarities between these two Iranian thought systems. The aim of this article is to compare the data of Minuyi world and the Misali World which play a key role in understanding metaphysicalexistenceanditsconnectionswithphysicalexistencebothin Zoroastrianism and Ishraqism and thus to reveal similarities and differences. At the end of the article,has beenseen that the Minuyi world is a purely abstract world devoid of material and material features, whereas the Misal world has three-dimensional forms between the purely abstract world and material word, but it is an immaterial world. In addition, has been determined that although the "MinuyiWorld" is not superior to the material world, the "Misali World" is superior to the material world.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Asl, Muhammed Kerimî Zencanî. Hikmet-i İşrak: İran-i Batinî ve Ma’neviyet-i Asr-i Cedîd,. Tahran: İntişârât-i Esâtir, 1386.
  • Boyce, Mary. “Rişeha-yi Felsefe-yi Zertüştî”. Costari Der Felsefe-yi Zerdüştî. Kum: İntişârât-i Danişgah-i Edyan ve Mezahib, 1388.
  • Boyce, Mary. Tarih-i Kiş-i Zerdüşt. Trc. Hemayun Senatizade. Tahran: İntişârât-i Gostereh, 1393.
  • Boyce, Mary. Zerduştiyan: Baverha ve Adab-i Dinî-yi Anha. Trc. Asker Behramî. Tahran: İntişârât-i Koknos, 1391.
  • Corbin, Henry. Arz-ı Melekût. Trc. Ziyauddin Dehşirî. 4. Bs. Tahran: İntişârât-i Tahuri, 1378.
  • Corbin, Henry. İbn Sina ve Temsîl-i İrfanî. Trc. İnşaullah Rahmetî. Tahran: İntişârât-i Sofya, 1392.
  • Corbin, Henry. İslam-i İran: Çeşmendâze-yi Felsefî ve Manevî. Trc. Seyyid Ziyauddin Dehşir. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Sofya, 1391.
  • Corbin, Henry. Makâlât (Mecmua-yi ez Makâlât be Zebân-i Farisi). Ed. Muhammed Emin Şahcuyî. Trc. Seyyid Ziyauddin Dehşir. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Hakikat, 1384.
  • Corbin, Henry. Tahayyül-i Hallak der İrfan-i İbn Arabî. Trc. İnşaullah Rahmetî. Tahran: İntişarât-i Camî, 1384.
  • Corbin, Henry. Zaman-i Edvarî der Mazdayesna ve İrfan-i İsmailiye. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Belh-i Bunyad-i Nişabur, 1389.
  • Dadegî, Faranbag. Bundahişn. Trc. Mehrdad Behar. Tahran: İntişarât-i Tus, 1390.
  • Dehbaşî, Mehdi. “Hembestegi-yi Te’vil ba Âlem-i Misâl der İrfan-i Şeyh-i İşrak”. İrfan, İslam, İran. t.y.
  • Dinani, Gulam Huseyin İbrahim. Şuâ-i Endişe ve Şühûd der Felsefe-yi Sühreverdî. Tahran: İntişârât-i Hikmet, 1393.
  • Erdoğan, İsmail. Misâl Âlemi. 1. Bs. İstanbul: TBBD yay., 2012.
  • Folta, Richard C. Gozar-i Ma’neviyat-i İranzemin. Trc. Yusuf Emîrî. Kum: Neşr-i Edyân, 1390.
  • Gaffarî, Seyyid Muhammed Halid. Ferheng-i İstilahat-i Şeyh-i İşrak,. Tahran: Encümen-i Âsar ve Mefâhir-i Ferhengî, 1380.
  • Gnoli, Gherardo. Ez Zerduşt ta Mani. Trc. Arzu Resulî. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Mahi, 1390.
  • Gnoli, Gherardo. Zerduşt der Tarih. Trc. Mehdiye Çerağiyan. Tahran: Neşr-i Parse, 1393.
  • “Gozide-i Enderzha-yi Danayan-i Pişin”. Metinha-yi Pehlevi. t.y.
  • Hinnels, John Russel. Ayin-i Zerduşt ve Parsiyan. Trc. Said Alihamidî. Tahran, 1389.
  • Hinnels, John Russel. Şinaht-i Esatir-i İran. Trc. Ahmed Tefezzulî - Jale Amuzgar. Tahran: İntişârât-i Çeşme, 1389.
  • Kristensen, Arthur Emanuel. İran der Zaman-i Sasaniyan. Trc. Reşid Yasemî. Tahran: İntişârât-i Sada-yi Muasir, 1388.
  • Kristensen, Arthur Emanuel. Nuhustin İnsan ve Nuhustin Şehriyar. Trc. Jale Amuzgar - Ahmed Tefezzuli. Tahran: Neşr-i Çeşme, 1393.
  • Mazdapur, Ketayun. Çend Suhen. Tahran: İntişârât-i Fravahar, 1391.
  • Molla Sadrâ. el- Arşiyye. Ed. Gulam Muhsin Aheni. Tahran: İntişârât-i Mevlâ, 1361.
  • Molla Sadrâ. el-Hikmetü’l-Muteâliye fî Esfâri’l Akliyyeti’l Erbaa. 3. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1981.
  • Molla Sadrâ. Esrâru’l Âyât. Ed. Muhammed Hâcevî. Tahran: Encümen-i Hikmet ve Felsefe-yi İran, t.y.
  • Nasr, Seyyid Hüseyin. Üç Müslüman Bilge: İbn Sina, Suhreverdî, İbn Arabî. Trc. Ali Ünal. 4. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2009.
  • Nasr, Seyyid Hüseyyin. Maarif-i İslam der Cihan-i Muasır. Tahran: Şirket-i İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, 1388.
  • Purnamdariyân, Taki. Akl-ı Surh: Şerh ve Te’vil-i Dastânhâ-yi Remzî-yi Sühreverdî. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Sohan, 1390.
  • Purnamdariyân, Taki. Remz ve Dastanhâ-yı Remzî der Edebi-i Farsi. 8. Bs. Tahran: İntişârât-i Sohan, 1390.
  • Robert Charles Zeahner. Zurvan ya Muamma-yi Zertuştîgerî. Trc. Timur Kadirî. Tahran: İntişârât-i Mehtab, 1389.
  • Settegast, Mary. Angah ke Zertuşt Suhen Goft. Trc. Şehrbanu Saremi. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Koknos, 1390.
  • Shaked, Shaul. Tahavvul-i Saneviyet. Trc. Seyyid Ahmed Rıza Kaimmakami. Tahran: Neşr-i Mahi, 1387.
  • Stiver, Dan R. Felsefe-yi Zeban-i Dinî. Trc. Ebulfazl Seccadî. Kum: Neşr-i Edyân, 1384.
  • Sühreverdî. “Akl-ı Surh”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
  • Sühreverdî. “Âvâz-i Per-i Cibrîl”. Mecmua-yi Musannefât-i Şeyh-i İşrâk. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
  • Sühreverdî. “el Meşari’ ve’l-Mutârahât”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 1. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
  • Sühreverdî. “fî Hakîkati’l Aşk”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
  • Sühreverdî. “fî Hâleti’t-Tufûliyye”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
  • Sühreverdî. “Hikmetü’l-İşrâk”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
  • Sühreverdî. “Kıssatü’l Ğurbeti’l Ğarbiyye,”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
  • Sühreverdî. “Lugât-i Mûran”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 4. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
  • Sühreverdî. Risâletü’t-Tayr. Ed. Henry Corbin - Seyyid Hüseyyin Nasr - Necefkulî Habibî. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutâlaât ve Tahkikât-i Ferhengî, 1375.
  • Sühreverdî. “Rûzi bâ Cemaat-i Sûfiyân”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
  • Sühreverdî. Safîr-i Sîmurg. Ed. Henry Corbin - Seyyid Hüseyyin Nasr. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutâlaât ve Tahkikât-i Ferhengî, 1375.
  • Şehrezûrî, Şemseddin Muhammed. Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Ed. Hüseyin Ziyai Tarabbeti,. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
  • Şehristanî, Muhammed b. Abdulkerim. el-Milel ve’n-Nihâl. 3. Bs. Kum: Neşr-i Eş-Şerif’ur-Razî, 1364.
  • Şirazî, Kutbeddin. Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Ed. Abdullah Nuranî - Mehdi Muhakkik. 1. Bs. Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 1383.
  • Tefezzuli, Ahmed - Amuzgar, Jale. Kitab-i Pencom-i Dinkerd. Tahran: İntişârât-i Muin, 1386.
  • Uşiderî, Cihangir. Danışname-yi Mazdayesna. 5. Bs. Tahran: Neşr-i Merkez, 1370.
  • Vamekî, İrec. Niviştehâ-yi Mani ve Manevî. Tahran: İntişşârât-i Havza-yi Hünerî, 1378.
  • “Yesna”. Avesta. t.y. Yezdanpenah, Yedullah. Hikmet-i İşrak. Kum: İntişârât-i Pejuheşgah-i Havze ve Danişgah, 1391.
  • Zeahner, Robert Charles. Tealim-i Mugan. Trc. Feridun Bedrehî. Tahran: İntişarât-i Tus, 1393.
  • Zeahner, Robert Charles. Tulu’ ve Ğurub-i Zerdüştîgerî. Trc. Timur Kadirî. Tahran: İntişârât-i Mehtab, 1387.
APA meçin m (2020). ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". , 448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
Chicago meçin mehmet Mekin ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". (2020): 448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
MLA meçin mehmet Mekin ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". , 2020, ss.448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
AMA meçin m ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". . 2020; 448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
Vancouver meçin m ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". . 2020; 448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
IEEE meçin m "ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ"." , ss.448 - 464, 2020. 10.26791/sarkiat.689082
ISNAD meçin, mehmet Mekin. "ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ"". (2020), 448-464. https://doi.org/10.26791/sarkiat.689082
APA meçin m (2020). ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 12(3), 448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
Chicago meçin mehmet Mekin ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi 12, no.3 (2020): 448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
MLA meçin mehmet Mekin ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, vol.12, no.3, 2020, ss.448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
AMA meçin m ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2020; 12(3): 448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
Vancouver meçin m ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2020; 12(3): 448 - 464. 10.26791/sarkiat.689082
IEEE meçin m "ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ"." e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 12, ss.448 - 464, 2020. 10.26791/sarkiat.689082
ISNAD meçin, mehmet Mekin. "ZERDÜŞTİLİK VE İŞRAKİLİK ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA:“MİNUYÎ ÂLEM” VE “MİSAL ÂLEMİ"". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi 12/3 (2020), 448-464. https://doi.org/10.26791/sarkiat.689082