Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı
Yıl: 2020 Cilt: 7 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 441 - 449 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5222/SHYD.2020.04724 İndeks Tarihi: 11-06-2021
Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı
Öz: Günümüzde gelişen teknoloji, hızlı nüfus artışı, bilgiye kolay ulaşım gibi birçok alanda yaşanan değişim toplumsal refah düzeyini yükseltmekle birlikte, sağlık hizmetlerine yapılan başvuru sayısının da artmasına neden olmaktadır. Ayrıca, koruyucu sağlık sis-temleri yerine tedavi edici hizmetlere olan yönelim ve sağlık talebindeki artış beraberinde insan ve çevre sağlığı açısından çeşit-li riskler yaratan tıbbi atık sorunsalını gündeme getirmektedir. Bu derleme makalede, sağlık kurumlarında tıbbi atıkların yönetimi ve bu atıkların çevre sağlığına uygun şekilde yok edilmesi konusunda yeni bir yaklaşım olan“Sıfır Atık Projesi” ele alınarak, konuya ilişkin güncel yasal düzenlemeler kapsamında değerlendirilme yapılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelime: Medical Waste Management and Zero Waste Approach in Healthcare Organizations
Öz: Today, development in technology, rapid population growth, and easy access to information increase the level of social welfare and increase the appeals to health services. Along with this, the orientation towards therapeutic services instead of preventive health systems and the increase in health demand enhance medical waste generation, which creates various risks in terms of human and environmental health. In this review article, it is aimed to examine “Zero Waste Project”, which is a new approach in the management of medical wastes and disposal of these wastes in accordance with environmental health, and to evaluate within the scope of current legislation.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- Aghapour, P., Nabizadeh, R., Nouri, J., Monavari, M. & Yaghmaeian, K. (2013). Analysis of hospital waste using a healthcare waste management index. Toxicological and Environmental Chemistry, 95(4), 579-589. https://doi.org/10.1080/02772248.2013.802792
- Alagöz, A. Z. & Kocasoy, G. (2007). Determination of the best appropriate management methods for the health- care wastes in İstanbul. Waste Management, 28(1), 1227-1235. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2007.05.018
- Aksoy, H. K. (2007). Yeniden üretim sistemlerinde en iyi geri dönüşüm ve atık politikalarının belirlenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(2), 121-134.
- Aktaş, F. (2014). Tıbbi ve tehlikeli atık yönetimi. Hastane İnfeksiyonları Dergisi, 18(1), 99-103.
- Aydemir, İ. (2017). Türkiye’de çevre bilinci kapsamında tıbbi atık üretim süreçleri ve yönetimi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 295-311. https://doi.org/10.29029/busbed.310594
- Aydoğan, Ö., Varank, G. & Bilgili, M. S. (2011). Municipal solid waste management in Gaziantep. Journal of Engineering and Natural Sciences, Sigma (3), 268-275.
- Chartier, Y., Emmanuel, J., Pieper, U., Prüss, A., Rushbrook, P., Stringer, R., … Zghondi, R. (Ed.). (2014). Safe Management Of Wastes From Health Care- Activities. Geneva, Switzerland: WHO Press.
- Cingöz, K., Gürgen, E. & Beyhan, B. (2018). Coğrafi bilgi sistemleriyle atık toplama araçlarının rotalarının belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36(1), 39-62. https://doi.org/10.17065/huniibf.411125
- Çetinbaş, M. (2017). Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıkların kütlesel karakterizasyonu (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye.
- Demirer, S. U., Elker, S. & Kasap, S. (2013). Atık azaltma metotlarının akü üretimine entegre edilmesi: Metot geliştirme ve uygulama. Journal of History Culture and Art Research, 1(4), 468-474. https://doi.org/10.7596/taksad.v1i4.108
- Doğan, Ö. İ. & Kırda, K. (2014). Evsel ilaç atıklarının toplanmasında tersine lojistik ağı üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-22. https://doi.org/10.18613/deudfd.38585
- Ene, S. & Öztürk, N. (2016). Yeşil tedarik zinciri yönetiminde ağ optimizasyonu problemine meta sezgisel yaklaşım. Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi,12(3), 449-457.
- Ergin, M., Erdoğan, S. & Erel, Ö. (2017). Biyokimya ve mikrobiyoloji laboratuvar personelinin tıbbi atık yönetimi konusundaki farkındalığı. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi,74(2), 129-138.
- Ertaş, H. & Güden, M. (2019). Hastanelerde tıbbi atık yönetimi. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi,(1), 53-67. https://doi.org/10.35375/sayod.541876
- İstanbul Çevre Yönetimi Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi. (2018). Faaliyet Raporu. https://istac.istanbul/contents/68/faaliyet-raporlari_132001335066784043.pdf (Erişim: 30.09.2019).
- Kaçtıoğlu, S. & Şengül, Ü. (2010). Erzurum kenti ambalaj atıklarının geri dönüşümü için tersine lojistik ağı tasarımı ve bir karma tam sayılı programlama modeli. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,24 (1), 89-112.
- Khan, A. (2006). Hospital waste management ıssues and steps taken by the goverment of Pakistan. Ministry of Environment, 21 (1),112-130.
- Koo, J. K. & Leong, S. I. (2015). Sustainability and shared smart and mutual-green growth (scam-gg) in Korean medical waste management. Waste Management and Research, (1), 9-20.
- Mohan R., Spiby, J., Leonardi, G. S., Robins, A. & Jefferis, S. (2006). Sustainable waste management in the UK: The public health role. Public Health, (120), 908-914. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2006.05.021
- Mollamahmutoğlu, A. & Bekmezci, S. (2005).Türkiye’de Tıbbi Atık Yönetimi, Bertarafına Yönelik Son Gelişmeler ve Ankara’daki Uygulamaları. http://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/10019.pdf (Erişim: 30.07.2020).
- Moreira, A. M. & Günther, W. M. R. (2013). Assessment of medical waste management at a primary health-care center in Sao- Paulo, Brazil. Waste Management, (33), 162-167. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2012.09.018
- Nosheen, A., Nayyar, S., Amin, F. & Mahmood, K. (2011). Hospital waste disposal: a review article health. Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 3(8), 1412-1419.
- Özeler, D., Yetiş, Ü. & Demirer, G. N. (2006). Life cycle assesment of municipal solid waste management methods: Ankara case study. Environment international, 32(3), 405-411. https://doi.org/10.1016/j.envint.2005.10.002
- Priya, M., Nandini, D. & Selvamani, M. (2013). Healthcare waste management. Journal of Dental Practice and Research, 33 (1), 23-27.
- Saygı, Ş., Battal, D. & Şahin, N. (2012). Çevre ve insan sağlığı yönünden ilaç atıklarının önemi. Marmara Pharmaceutical Journal, (16), 82-90. https://doi.org/10.12991/201216406
- Sharefdeen, Z. (2012). Medical waste management and control. Journal Of Environmental Protection,(3),1625-1628 https://doi.org/10.4236/jep.2012.312179
- Siddharudha, S. & Vasudha, S. (2014). Healthcare waste management: Qualitative and quantitative appraisal of nurses in a tertiary care hospital of India Hindawi Publishing Corporation. Scientific World Journal, (6),2-6. https://doi.org/10.1155/2014/935101
- Skenderovic, I., Kalac, B. & Becirovic, S. (2015). Environmental pollution and waste management. Balkan Journal of Health Science, 3(1), 2-6.
- Soysal, A. (2015). Dünyada tıbbi atık sorunu. Toplum ve Hekim, 30(5), 359-361.
- Şengül, Ü. (2010). Atıkların geri dönüşümü ve tersine lojistik. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 6(1), 73-86.
- T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, (2016). Atık Yönetimi Eylem Planı. https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/haberler/ ulusal_at-k_yonet-m--eylem_plan--20180328154824.pdf (Erişim: 24.11.2020).
- T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2017). Sıfır Atık El Kitapçığı. Ankara, Türkiye. https://webdosya.csb.gov.tr/db/sifiratik/icerikler/k-tapc-k-2017-1-20180129130757.pdf (Erişim: 24.11.2020)
- T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2017). Tıbbi Atık 2010 Yılı Durum Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/ icerikler/2017_cevre_durum_raporu_-ller_ozet--20190315154336.pdf (Erişim: 24.11.2020).
- T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2017). Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği. Resmi Gazete. Ankara, Türkiye.
- T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2018). Sıfır Atık. https://sifiratik.gov.tr/ (Erişim: 24.11.2020)
- T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2019). Sıfır Atık Yönetmeliği. Resmi Gazete. Ankara, Türkiye.
- Temiz Hava Hakkı Platformu, (2019). Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri: Kara Rapor. Ankara, Türkiye: Printworld.
- Türk Dil Kurumu, (2019). Türkçe Sözlük. Ankara, Türkiye.
- Türkiye İstatistik Kurumu (2017a). Haber Bültenleri-Atık Bertaraf ve Geri Kazanım Tesisleri İstatistikleri. Ankara, Türkiye: İstatistik Kurumu Matbaası.
- Türkiye İstatistik Kurumu (2017b). Haber Bültenleri-Organize Sanayi Bölgeleri Su, Atıksu ve Atık İstatistikleri. Ankara, Türkiye: İstatistik Kurumu Matbaası.
- Twinch, E. (2011). Medical waste management. Geneva, Switzerland: ICRC.
- World Health Organization, (2000). The World Health Report-Health Systems: Improving Performance. Geneva, Switzerland: WHO Press.
- World Health Organization, (2004). The World Health Report- Changing History. Geneva, Switzerland: WHO Press.
- World Health Organization, (2007). Population Health and Waste Management: Scientific Data and Policy Options. Copenhagen, Denmark: Scherfigsvej.
- World Health Organization, (2019). How Air Pollution Is Destroying Our Health. https://www.who.int/news-room/spotlight/how-air-pollution-is-destroying-our-health (Erişim: 29.07.2020)
- Yaman, K. & Olhan, E. (2010). Atık yönetiminde sıfır atık yaklaşımı ve bu anlayışa küresel bir bakış. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 53-57.
- Yapıcı, A. (2012). Tehlikeli atık geri kazanım/bertaraf tesislerinde iş sağlığı ve güvenliğinin mevcut durumunun değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye.
| APA | Baykara Mat S, Baykal Ü (2020). Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. , 441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| Chicago | Baykara Mat Seda Tuğba,Baykal Ülkü Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. (2020): 441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| MLA | Baykara Mat Seda Tuğba,Baykal Ülkü Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. , 2020, ss.441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| AMA | Baykara Mat S,Baykal Ü Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. . 2020; 441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| Vancouver | Baykara Mat S,Baykal Ü Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. . 2020; 441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| IEEE | Baykara Mat S,Baykal Ü "Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı." , ss.441 - 449, 2020. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| ISNAD | Baykara Mat, Seda Tuğba - Baykal, Ülkü. "Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı". (2020), 441-449. https://doi.org/10.5222/SHYD.2020.04724 |
| APA | Baykara Mat S, Baykal Ü (2020). Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 7(3), 441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| Chicago | Baykara Mat Seda Tuğba,Baykal Ülkü Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi 7, no.3 (2020): 441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| MLA | Baykara Mat Seda Tuğba,Baykal Ülkü Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, vol.7, no.3, 2020, ss.441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| AMA | Baykara Mat S,Baykal Ü Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi. 2020; 7(3): 441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| Vancouver | Baykara Mat S,Baykal Ü Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi. 2020; 7(3): 441 - 449. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| IEEE | Baykara Mat S,Baykal Ü "Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı." Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 7, ss.441 - 449, 2020. 10.5222/SHYD.2020.04724 |
| ISNAD | Baykara Mat, Seda Tuğba - Baykal, Ülkü. "Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Yaklaşımı". Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi 7/3 (2020), 441-449. https://doi.org/10.5222/SHYD.2020.04724 |
