Yıl: 2020 Cilt: 75 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1417 - 1441 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33630/ausbf.571629 İndeks Tarihi: 14-06-2021

NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK

Öz:
Niyazi Berkes’in Türkiye Cumhuriyeti’nin 50. yılında yayınlanan eseri “Türkiye’de Çağdaşlaşma”,esas olarak 17. yüzyıldan 20. yüzyıl başında çözülüşüne kadar Osmanlı İmparatorluğunu ele alan bir tarihçalışmasıdır. Berkes’in çalışmasını benzeri Osmanlı tarihi çalışmalarından ayıran önemli bir özelliği Berkes’intarih anlayışıdır. Berkes kendisinden önce gelen geleneksel tarih yazımından farklı olarak Osmanlı tarihiningelişmelerini bir kırılma veya bozulma olarak değil, Türkiye Cumhuriyeti’ne gidişin ön koşuları olarak elealmaktadır. Başka bir ifadeyle tarih Türkiye Cumhuriyeti’ne varmak üzere ilerlemiştir. İlerlemeci tarihanlayışının tipik bir ifadesi olan bu yaklaşım, tarihi Prusya Devleti’ne doğru ilerleyen ve burada son bulan birolgu olarak elen Hegel’in yaklaşımıyla önemli benzerlikler taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Berkes’in“Türkiye’de Çağdaşlaşma” eserinden yola çıkarak Berkes ve Hegel’in tarih yazımlarını ilerlemeci tarih anlayışıçerçevesinde incelemektir. Bu bağlamda öncelikle her iki düşünürün tarih tasavvurunun temel referans noktasıolarak görülen ilerleme düşüncesinin incelenmesinin ardından her iki düşünürün tarih tasavvurları ayrı ayrıanaliz edilerek son aşamada aradaki benzerlik ve/veya farklılıklar üzerinden bir çıkarıma ulaşılmasıamaçlanmaktadır. Bu bağlamda Niyazi Berkes’e dair analiz, diğer eserlerini ve bu eserlerde ortaya koyduğufikirleri de göz ardı etmeden, “Türkiye’de Çağdaşlaşma” (Berkes, 2014) eserine dayanırken (Berkes, 2014),Hegel analizinde esas olarak Philosophy of History’den (Hegel 2001) yararlanılmıştır.
Anahtar Kelime:

Hegelian Progress and the End of History in Niyazi Berkes’ Envisagement of History: A Re-reading of “Türkiye’de Çağdaşlaşma”

Öz:
Niyazi Berkes’ Türkiye’de Çağdaşlaşma, which was published in the fiftieth year of the Turkish Republic, is a history book that studies the history of the Ottoman Empire from the seventeenth century to its end in the early twentieth century. The significance of Berkes’ work that differentiates it from other similar history books is his approach to history. Berkes discusses the events of the Ottoman history as the preconditions that led to the establishment of the Turkish Republic. In other words history had progressed in a way to reach the Turkish Republic. As a classical expression of the progressive history, this approach holds significant similarities with Hegel’s approach to history which he treats as a phenomenon that has progressed towards the Prussian State and ended there. The aim of this article isto study the historiography of Berkes and Hegel within the framework of progressive history theory. With this aim following a brief survey of the notion of progress, which is considered as the base of both Berkes’ and Hegel’s conceptualization of history, their historiographies will be analyzed separately and finally their similarities and/or differences will be discussed.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ağaoğulları, Mehmet Ali (2013). Kent Devletinden İmparatorluğa (Ankara: İmge Kitabevi).
  • Ak, Gökhan (2016), “Niyazi Berkes Düşününde ‘Laiklik’ ve ‘Çağdaşlaşma’ Kavramlarının Karşılaştırmalı Bir Analizi, EUL Journal Of Social Sciences, VII (I):67-89.
  • Aktar, Ayhan (2000), “Niyazi Berkes'in Türkiye'de Çağdaşlaşma Kitabını Yeniden Okumak”, Kıbrıslı Türkler 1. Sempozyumu: Niyazi Berkes: 59-69.
  • Alatlı, Alev (2014), Batıya Yön Veren Metinler, Cilt II, İstanbul: Alfa Yayınları.
  • Arendt, Hannah (1997), Şiddet Üzerine, (İstanbul: İletişim Yayınları).
  • Atılgan, Gökhan (2007), “Niyazi Berkes’in Kemalizm Yorumu”, Bilgi ve Bellek, 8: 17-37.
  • Avineri, Shlomo (1994), “Hegel”, Blackwell Siyasal Düşünceler Ansiklopedisi, Birinci Cilt, (ed.) David Miller vd., (çev.) Bülent Peker ve Nevzat Kıraç, (Ankara: Ümit Yayıncılık).
  • Aysevener, Kubilay (2001), “Bir İlerleme Tasarımı Olarak Tarih”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, 41 (1): 171-186.
  • Azman, Ayşe (2008). “Niyazi Berkes: Ulusçuluk, Devrimcilik Temelinde Kemalist Çağdaşlaşma Modelinin İnşası”, Sosyoloji Dergiis, 3 (17): 31-47.
  • Barban, Aylin Görgün (2012), “Türkiye Sosyolojisine Katkıları Açısından Niyazi Berkes' de Batılılaşma ve Çağdaşlaşma Sorunu”, Journal of Turkish Studies, Cilt 37: 69-87.
  • Berkes, Niyazi (1979), “Atatürk’ün Yöntemi ve Yönetimi”, Cumhuriyet, 1 Şubat 1979: 5.
  • Berkes, Niyazi (1982), Atatürk ve Devrimler, (İstanbul: Adam Yayınları).
  • Berkes, Niyazi (1998), The Development of Secularism in Turkey, (New York: Routledge).
  • Berkes, Niyazi (1999), Asya Mektupları: Gezi, İzlenim, Eleştiri, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları)
  • Berkes, Niyazi (2014), Türkiye’de Çağdaşlaşma, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
  • Berkes, Niyazi (2018), Türk Düşününde Batı Sorunu, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
  • Bravo, Hamdi (2004), “Hegel’in Tarih Tasarımında Özgürlük ve İlerleme”, Hacettepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (10): 153-164.
  • Bury, J. B. (1921), The Idea of Progress, (London: Macmillan and Co.). Carr, Edward Hallet (2003), Tarih Nedir? (İstanbul: İletişim Yayınları).
  • Denis, Henri (1981), “Hegel ve Düşüncesi”, Çağdaş Diyalektiğin Kaynağı Hegel, (ed.) Atilla Tokatlı, (İstanbul: YAZKO Yayınları): 9-23.
  • Gasciogne, Robert (1985). Religion, Rationality and Community: Sacred and Secular in the thought of Hegel. (Dodrecht: Martinuo Nijhoff Pub.).
  • Gürses, Fatma (2008), “Niyazi Berkes’in Türk Kitle İletişim Tarihine Katkıları”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 32 (1): 39-59.
  • Hegel, G. W. F.(2001), The Philosophy of History, (Kitchener: Batoche Books).
  • Hegel, G.W.F. (1991), Tarihte Akıl, (çev.) Önay Sözer, (İstanbul: Ara Yayıncılık)..
  • Hegel, G. W. (1986), Seçilmiş Parçalar, (çev.) Nevazat Bozkurt, (İstanbul: Remzi Kitabevi)
  • Hilav, Selahattin (1981), “Hegel ve Düşüncesi”, Çağdaş Diyalektiğin Kaynağı Hegel, (ed.) Atilla Tokatlı, İstanbul: YAZKO Yayınları).
  • Kayalı, Kurtuluş (2000), “Niyazi Berkes ya da İyimserlikten Kötümserliğe Sürüklenmesine Karşın Düşünsel Tercihinde Israrlı Bir Entelektüelin Portresi”, Doğu Batı Düşünce Dergisi,12: 75- 85.
  • Kosselleck, Reinhart (2007), İlerleme, (çev.) Mustafa Özdemir, (Ankara: Dost Kitabevi)
  • Kosselleck, Reinhart (2009). Kavramlar Tarihi: Politik ve Sosyal Dilin Semantiği ve Pragmatiği Üzerine Araştırmalar, (çev.) Atilla Dirim, (İstanbul: İletişim Yayınları).
  • Kovanlıkaya, Çağdaş (1993), “Niyazi Berkes ve Çağdaşlaşma Sorununa Eleştirle Bir Bakış”, Toplum ve Bilim: Türk Toplum Bilimi Özel Sayısı, Sayı. 2, s. 47-50.
  • Köker, Levent. (1984).“Yokolmanın eşiğinde bir fikir: İlerleme, Toplum ve Bilim, Sayı:27: 193-221.
  • Nisbet, Robert (1994), The History of the Idea of Progress, (New Brunswick and London: Transaction Publishers).
  • Singer, Peter (1983), Hegel, (New York: Oxford University Press).
  • Smith, Steven B. (1989), “Hegel and the French Revolution: An Epitaph for Republicanism”, Social Research, 56 (1):233-261.
  • Wallace, Robert M. (1981), “Progress, Secularization and Modernity: The Löwith-Blumenberg Debate”, New German Critique, No. 22: Special Issue on Modernism, s. 63-79.
  • Winfield, Richard Dien (1991), Freedom and Modernity. (NY: State University Press).
  • Yıldız, Aytaç (2012), “Niyazı Berkes ve Türkiye’de Çağdaşlaşma’nın Gelişimi”, Sosyoloji Konferansları, 46 (2):1-33.
APA F, Özer U (2020). NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. , 1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
Chicago Fulya,Özer Utku NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. (2020): 1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
MLA Fulya,Özer Utku NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. , 2020, ss.1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
AMA F,Özer U NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. . 2020; 1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
Vancouver F,Özer U NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. . 2020; 1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
IEEE F,Özer U "NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK." , ss.1417 - 1441, 2020. 10.33630/ausbf.571629
ISNAD , Fulya - Özer, Utku. "NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK". (2020), 1417-1441. https://doi.org/10.33630/ausbf.571629
APA F, Özer U (2020). NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(4), 1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
Chicago Fulya,Özer Utku NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 75, no.4 (2020): 1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
MLA Fulya,Özer Utku NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, vol.75, no.4, 2020, ss.1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
AMA F,Özer U NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 2020; 75(4): 1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
Vancouver F,Özer U NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 2020; 75(4): 1417 - 1441. 10.33630/ausbf.571629
IEEE F,Özer U "NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK." Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75, ss.1417 - 1441, 2020. 10.33630/ausbf.571629
ISNAD , Fulya - Özer, Utku. "NİYAZİ BERKES’İN ÇAĞDAŞLAŞMA TASARIMINDA HEGELYAN İLERLEME VE TARİHİN SONU: ‘TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞLAMA’YI YENİDEN OKUMAK". Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 75/4 (2020), 1417-1441. https://doi.org/10.33630/ausbf.571629