COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü

Gizem Arıkan (Özyeğin Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, İstanbul, Türkiye)
Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar
4 0
Yıl: 2021 Cilt: 13 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 135 - 145 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18863/pgy.752541 İndeks Tarihi: 18-06-2021

COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü

Öz:
Bu derlemenin ilk amacı, Koronavirüs hastalığı-2019 (COVID-19) salgının, kişilerde ve toplumda yol açtığı stresi önlemede faydalıolabilecek stres modellerini ve teorilerini benzer salgınlardaki bulgularla irdelemektir. İkinci amacı ise COVID-19 sürecindekiönleyici müdahalenin önemine dikkat çekerek, örnek uygulamaları ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, ilk olarak stres ve streskarşısında kişinin verdiği tepkilerin nasıl oluştuğuna ilişkin Genel Adaptasyon Sendromu modeli ele alınacaktır. Daha sonra,bireysel farklılıkların rolüne değinen Transaksiyonel Stres Modeli değerlendirilecektir. Stresin tetikleyebileceği psikolojik sorunlarınnasıl oluşabildiğine dair Diatez Stres Modeli’ne ve olumlu dönüşümü belirleyen etmenlerin neler olduğuna ilişkin Shaefer veMoos (1998)’un modeli sunulacaktır. Ayrıca, COVID-19’a benzer salgınların stres odaklı etkilerine yer verilecek derlemede, önleyicimüdahale programlarının farklı gruplardaki uygulamaları da araştırmalarla ortaya konulacaktır. Son olarak, derlemede dünyadanve ülkemizden psikososyal destek ve psikolojik yardım örneklerine yer verilecektir. Derleme, COVID-19 sürecinde ve sonrasındakietkileri inceleyecek araştırmacılara ve destek sağlayacak profesyonellere yol gösterici olacaktır.
Anahtar Kelime:

Stress in COVID-19 Pandemic: Negative and Positive Outcomes, and the Possible Role of Preventive Interventions

Öz:
The first aim of this review is to examine stress models and theories that can help prevention of stress in individuals and scociety due to Coronavirus disease-2019 (COVID-19) pandemic. The second aim is to pinpoint the importance of preventive interventions with relevant examples. Thus, innitially, General Adaption Syndrome model will be covered. Then, Transactional Stress Model that captures the role of individual differences in stress processing will be examined. In order to understand how stress can trigger psychological proplems and to understand the factors associated with positive change Diathesis Stress, and Shaefer and Moos’nin (1998) models will be presented. Furthermore, in this review the stress-related effects of similar pandemies, preventive interventions targetting various groups and related research will be covered. Finally, psychosocial support and psychological assistance examples from different countries and Turkey will be included. The review will provide guidance for researchers and professionals, who focus on the effects of COVID-19 and process aftermath of COVID-19.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BBC (2020) How Covid-19 could redesign our world. https://www.bbc.com/future/article/20200527-coronavirus-how-covid-19-could-redesign-our-world (retrieved June 1, 2020).
  • Bish A, Michie S (2010) Demographic and attitudinal determinants of protective behaviours during a pandemic: A review. Br J Health Psychol, 15:797-824.
  • Blumenstyk G (2020) Why Coronavirus Looks Like a ‘Black Swan’ Moment for Higher Ed. 29 Mayıs 2020 tarihinde https://www.chronicle.com/article/WhyCoronavirus-Looks-Likea/248219 adresinden erişildi.
  • Bootsman MCJ, Ferguson NM (2007) The effect of public health measures on the 1918 influenza pandemic in U.S. cities. Proc Natl Acad Sci U S A, 104:7588- 7593.
  • Brozina K, Abela JR (2006) Behavioural inhibition, anxious symptoms, and depressive symptoms: A short-term prospective examination of a diathesis-stress model. Behav Res Ther, 44:1337-1346.
  • Cheng C, Wong WM, Tsang KW (2006) Perception of benefits and costs during SARS outbreak: An 18-month prospective study. J Consult Clin Psychol, 74:870-879.
  • Crowcroft O (2020) Life after lockdown: Will COVID-19 change the way we travel forever? 14 Mayıs 2020 tarihinde https://www.euronews.com/2020/04/18/ life-after-lockdown-will-covid-19- change-the-way-we-travel-forever (retrieved May 14, 2020).
  • Dong L, Bouey J (2020) Public mental health crisis during COVID-19 pandemic, China. Emerg Infect Dis, 26:1616-1618.
  • Eberhart NK, Hammen CL (2010) Interpersonal style, stress, and depression: An examination of transactional and diathesis-stress models. J Soc Clin Psychol, 29:23-38.
  • EMDR Derneği (2020) Online Ücretsiz Terapi Desteği. 3 Haziran 2020 tarihinde https://www.emdr-tr.org/online-ucretsiz-terapi-destegi/ (retrieved June 3, 2020)
  • Folkman S, Lazarus RS (1984) If it changes it must be a process: A study of emotion and coping during three stages of a college examination. J Pers Soc Psychol, 48:150-170.
  • Gordon RS Jr (1983) An operational classification of disease prevention. Public Health Reports, 98:107-109.
  • Gordon R (1987) An operational classification of disease prevention. Department of Health and Human Services publication, No. (ADM) 87-1492. In Preventing Mental Disorders: A Research Perspective (Eds JA Steinberg , M M Silverman ): 20–26. Bethesda, Maryland, National Institute of Mental Health.
  • Güleç G, Taycan SE, Başar K (2020) COVİD-19 Salgınında Sağlık Çalışanlarının Tükenmişlikten Korunma Rehberi. Ankara, Türkiye Psikiyatri Derneği Ruhsal Travma ve Afet Çalışma Birimi
  • Ho SM, Kwong-Lo RS, Mak C W, Wong JS (2005) Fear of severe acute respiratory syndrome (SARS) among health care workers. J Consult Clin Psychol, 73:344-349.
  • Huang YY, Battistuzzi C, Oquendo MA, Harkavy-Friedman J, Greenhill L, ZalsmanG et al. (2004) Human 5-HT1A receptor C (− 1019) G polymorphism and psychopathology. Int J Neuropsychopharmacol, 7:441-451.
  • Jim HS, Jacobsen PB (2008) Posttraumatic stress and posttraumatic growth in cancer survivorship: A review. Cancer J, 14:414-419.
  • Johnson NP, Mueller J (2002) Updating the accounts: global mortality of the 1918-1920 “ Spanish” influenza pandemic. Bull Hist Med, 76:105-115.
  • Lau JT, Yang X, Tsui HY, Pang E, Wing YK (2006) Positive mental health-related impacts of the SARS epidemic on the general public in Hong Kong and their associations with other negative impacts. J Infect, 53:114-124.
  • Lancee WJ, Maunder RG, Goldbloom DS (2008) Prevalence of psychiatric disorders among Toronto hospital workers one to two years after the SARS outbreak. Psychiatr Serv, 59:91-95.
  • Lazarus RS (1991) Emotion and Adaptation. New York, Oxford University Press.
  • Linley PA, Joseph S (2004) Positive change following trauma and adversity: A review. J Trauma Stress, 17:11-21.
  • Lo JY, Tsang TH, Leung YH, Yeung EY, Wu T, Lim WW (2005) Respiratory infections during SARS outbreak, Hong Kong, 2003. Emerg Infect Dis, 11:1738-1741.
  • Mak IWC, Chu CM, Pan PC, Yiu MGC, Chan VL (2009) Long-term psychiatric morbidities among SARS survivors. Gen Hosp Psychiatry, 31:318-326.
  • Maunder R, Hunter J, Vincent L, Bennett J, Peladeau N, Leszcz M et al. (2003) The immediate psychological and occupational impact of the 2003 SARS outbreak in a teaching hospital. CMAJ, 168:1245-1251.
  • Maunder RG, Lancee WJ, Rourke S, Hunter JJ, Goldbloom D, Balderson K et al. (2004) Factors associated with the psychological impact of severe acute respiratory syndrome on nurses and other hospital workers in Toronto. Psychosom Med, 66:938-942.
  • Maunder RG, Lancee WJ, Balderson KE, Bennett J P, Borgundvaag B, Evans S et al. (2006). Long-term psychological and occupational effects of providing hospital healthcare during SARS outbreak. Emerg Infect Dis, 12:1924-1932.
  • Maunder RG, Leszcz M, Savage D, Adam MA, Peladeau N, Romano D et al. (2008) Applying the lessons of SARS to pandemic influenza. Can J Public Health, 99:486-488.
  • McNeill A, Harris PR, Briggs P (2016) Twitter influence on UK vaccination and antiviral uptake during the 2009 H1N1 pandemic. Front Public Health, 4:26.
  • Meyerson DA, Grant KE, Carter JS, Kilmer RP (2011) Posttraumatic growth among children and adolescents: A systematic review. Clin Psychol Rev, 31:949- 964.
  • Mrazek PB, Haggerty RJ (1994) Reducing Risks for Mental Disorders: Frontiers for Preventive Intervention Research. Washington, D.C., National Academy Press.
  • Nuechterlein KH, Dawson ME. (1984) A heuristic vulnerability/stress model of schizophrenic episodes. Schizophr Bull, 10:300-312.
  • Neumann A, Pappa I, Lahey BB, Verhulst FC, Medina-Gomez C, Jaddoe VW et al. (2016) Single nucleotide polymorphism heritability of a general psychopathology factor in children. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 55:1038-1045.
  • Park CL, Cohen LH, Murch R. (1996) Assessment and prediction of stress-related growth. J Pers, 64:71-105.
  • Prati G, Pietrantoni L, Zani B. (2011) A social-cognitive model of pandemic influenza H1N1 risk perception and recommended behaviors in Italy. Risk Anal, 31:645-656.
  • Qiu J, Shen B, Zhao M, Wang Z, Xie B, Xu Y et al. (2020) A nationwide survey of psychological distress among Chinese people in the COVID-19 epidemic: implications and policy recommendations. Gen Psychiatry, 33:e100213.
  • Rao W, Du X, Zhang Y, Yu Q, Hui L, Yu Y et al. (2017) Association between forkhead-box P2 gene polymorphism and clinical symptoms in chronic schizophrenia in a Chinese population. J Neural Transm, 124:891-897.
  • Sağlık Bakanlığı (2020a) Türkiye’deki Güncel Durum. https://covid19.saglik.gov.tr/ (retrieved June 1, 2020).
  • Sağlık Bakanlığı (2020b) 81 İl Psikososyal Destek Hat Bilgileri. https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/destek-hat-bilgileri (retrieved June 1, 2020).
  • Schaefer JA, Moos RH (1998) The context for posttraumatic growth: Life crise individual and social resources, and coping. Posttraumatic growth: Positive changes in the aftermath of crisis (Eds R Tedeschi, C Park, L Calhoun): 99-126. Mahwah, NJ, Erlbaum.
  • Selye H (1976) The Stress of Life. New York, McGraw-Hill.
  • Tedeschi R, Calhoun L (1996) The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. J Trauma Stress, 9:455-471.
  • Tsai SJ, Hong CJ, Yu YWY, Lin CH, Song HL, Lai HC et al. (2000). Association study of a functional serotonin transporter gene polymorphism with schizophrenia, psychopathology and clozapine response. Schizophr Res, 44:177-181.
  • Türkiye Psikiyatri Derneği (2020) Türkiye Psikiyatri Derneği Sağlık Çalışanlarına Destek Hattı Açıldı! https://www.psikiyatri.org.tr/2174/turkiyepsikiyatri-dernegi-saglik-calisanlarina-destek-hatti-acildi (retrieved June 1, 2020).
  • UN News (2020) ‘Business as unusual’: How COVID-19 could change the future of work. https://news.un.org/en/story/2020/05/1064802 (retrieved May 29, 2020)
  • Wind TR, Rijkeboer M, Andersson G, Riper H. (2020) The COVID-19 pandemic: The ‘black swan’ for mental health care and a turning point for e-health. Internet Interv, 20:100317.
  • Wong TW, Yau JK, Chan CL, Kwong RS, Ho SM, Lau CC et al. (2005) The psychological impact of severe acute respiratory syndrome outbreak on healthcare workers in emergency departments and how they cope. Eur J Emerg Med, 12:13-18.
  • WHO (2009) Pandemic (H1N1):Update 91. http://www.who.int/csr/don/2010/03/12/en/index.html (retrieved March 12, 2010).
  • WHO (2019) Coronavirus. https://www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_3 (retrieved May 29, 2020).
  • WHO (2020a) Coronavirus. https://www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_3 (retrieved May 29, 2020)
  • WHO (2020b) COVID-19 and violence against women. https://www.who.int/publications-detail/covid-19-and-violence-against-women (retrieved May 29, 2020).
  • WHO (2020c) Mental health and COVID-19. 29 Mayıs 2020 tarihinde https://www.who.int/teams/mental-health-and-substance-use/covid-19 (retrieved May 29, 2020).
  • Xu S, Li Y (2020) Beware of the second wave of COVID-19. Lancet, 395:1321-1322.
APA Arikan G (2021). COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. , 135 - 145. 10.18863/pgy.752541
Chicago Arikan Gizem COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. (2021): 135 - 145. 10.18863/pgy.752541
MLA Arikan Gizem COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. , 2021, ss.135 - 145. 10.18863/pgy.752541
AMA Arikan G COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. . 2021; 135 - 145. 10.18863/pgy.752541
Vancouver Arikan G COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. . 2021; 135 - 145. 10.18863/pgy.752541
IEEE Arikan G "COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü." , ss.135 - 145, 2021. 10.18863/pgy.752541
ISNAD Arikan, Gizem. "COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü". (2021), 135-145. https://doi.org/10.18863/pgy.752541
APA Arikan G (2021). COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13(1), 135 - 145. 10.18863/pgy.752541
Chicago Arikan Gizem COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 13, no.1 (2021): 135 - 145. 10.18863/pgy.752541
MLA Arikan Gizem COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, vol.13, no.1, 2021, ss.135 - 145. 10.18863/pgy.752541
AMA Arikan G COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2021; 13(1): 135 - 145. 10.18863/pgy.752541
Vancouver Arikan G COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2021; 13(1): 135 - 145. 10.18863/pgy.752541
IEEE Arikan G "COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü." Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13, ss.135 - 145, 2021. 10.18863/pgy.752541
ISNAD Arikan, Gizem. "COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü". Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 13/1 (2021), 135-145. https://doi.org/10.18863/pgy.752541
Sayfa Oluşturulma Tarihi
17-04-2024 20:17

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları