Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 9 Sayfa Aralığı: 127 - 159 Metin Dili: Arapça DOI: 10.46231/akademiar.696170 İndeks Tarihi: 05-07-2021

العربي بين األصالة والمنطق حو ا

Öz:
ملخص:ّ ّ حو العربي في نهاية القرن األول للهجرة، بعدما دعت الحاجة إليه كونه الضابط للغة وحافظها منظهر علم النّرجمة آلثار اليونان بدأت منذّحويين في القرن الثّ ّ اني، والمعروف أن حركة التاللحن، واكتملت أصوله على أيدي النالقرن األول للهجرة بجهود السريان، الّذين سبق لهم أن ترجموا هذه اآلثار إلى لغتهم. وفي نهاية القرن الثّاني للهجرةّترجمت بعض كتب أرسطو في المنطق، واتّصل المعتزلة بها، وتأثّ ّ رت بها بحوثهم، وانتقل تأثيرها إلى الدراساتُعنى جميع هؤالءاً أن يّّحاة، وكان طبيعيّة وقتها مؤلّفة من المتكلّمين والفقهاء والنّة، ولقد كانت البيئة الفكريّحويالنّ ّ وا بمنطق أرسطو، وكان لهم مواقفهم الخاصة،ّ ّ ة الوافدة وخاصة منطق أرسطو، فالمتكلّمون اهتمّيارات الثّقافيبالتّأثّر بمضمون الفكر المنطقي اليوناني، كذلك كان للفقهاء أصولهم في البحث والجدلّة مع بعض التوأصولهم الفكريّ ّ حوي ووضعت أصوله، فقد ّ م الدارسون المحدثون أبحاثاً ودراساتّ ّ ة نشأ الدرس النوالمناظرة. في هذه البيئة الفكريّا بعض من المستشرقينّحو العربي، وأمّت في ثناياها عرضاً آلراء ووجهات نظر متباينة حول علم أصول النضمّحو العربي ظهرّأثّ ّ ر، وذكرت أن النّحو العربي بالمنطق اليوناني، وفئة ثانية أنكرت هذا التوالباحثين العرب قالوا تأثّر النّ ّوسط .ّة، وفئة ثالثة آثرت التّة عن المؤثّرات األجنبيفي عزلة تامّةّة، منطق أرسطو، المؤثّرات الفكريّحاة، المتكلّمون، المؤثّرات الثّقافيّحو العربي، النا الكلمات الدالّة
Anahtar Kelime:

Arap Nahvinin Orijinalitesi

Öz:
Nahiv ilmi, dili kayıt altına almak ve onu hatalardan uzak tutmak amacıyla hicri birinci yüzyılın sonlarında ortaya çıkmıştır. İkinci yüzyılda da bu ilim nahivciler tarafından tam bir sisteme oturtulmuştur. Bilindiği üzere Yunan eserlerinin Arapçaya çeviri faaliyeti çok daha önceleri bu kitapları Süryaniceye çeviren Süryanilerin katkısıyla hicrî birinci yüzyılda başlamıştır. Hicrî ikinci yüzyılın sonunda ise Aristo’nun Mantık ilmine dair bazı kitapları da tercüme edilmiş ve Mutezile de bu çalışmaların etkisi altına girmiştir. Bu etki nahiv çalışmalarında da kendini hissettirmiştir. O dönemde akademik çevreyi kelamcı, fıkıhçı ve gramerciler oluşturuyordu. Bu çevrelerin dönemin popüler olan kültürel akımlarından ve özellikle de Aristo mantığından etkilenmesi gayet doğaldı. Kelamcılar Aristo mantığına önem verdiler ve temel yaklaşımlarına bağlı kalarak özgün duruşlarını muhafaza etmekle beraber Yunan düşüncesinden de etkilenmişlerdir. Aynı şekilde fıkıhçıların da araştırma, cedel ve münazara konularında kendilerine ait bir sistemleri olduğu görülmektedir. Nahiv ilmi de böyle bir çevrede doğmuş ve kurallarını oluşturmuştur. Modern araştırmacılar, nahiv usulü hakkında söylenenleri etraflıca irdeleyen çalışmalar ortaya koymuşlardır. Ancak bazı oryantalistlerle bazı Arap araştırmacılar nahiv ilminin Yunan mantığından etkilendiğini ifade etmiş diğer bir grup ise bu görüşe karşı çıkmış ve Arap gramerinin yabancı etkilerden uzak sayılabilecek bir ortamda doğduğunu iddia etmişlerdir. Üçüncü bir grup ise bu iki görüş arasında orta bir yol tercih etmiştir. Bu çalışma, Arap nahvinin orijinalitesini ve mantık ilminden derlenmemiş olduğunu ortaya koymayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelime:

The Orıgın Of The Arab Nahv

Öz:
The science of Arabic Grammar (an-naḥw) emerged at the end of the first century to record the language and keep it away from mistakes. This science was put in a complete system by syntax scholars in the second century. At the end of the second century of Hijri, some books of Aristotle about logic were translated, and Mutezile was also influenced by these studies. This effect had been also felt in an-naḥw studies. At that time, the academic environment was composed of theologians, fiqh scholars and grammarians. It was quite natural that these circles were influenced by the popular cultural trends of the time, and especially by the Aristotelian logic. The mutakallimun gave importance to Aristotelian logic. Likewise, it is seen that fiqh scholars have their own system of reseach theological dialectic and debate. The science of an-naḥw was born in such an environment and created its rules. Modern researchers have produced studies that work through what is said about the method of an-naḥw. However, some orientalists and Arab researchers expressed that an-naḥw was influenced by Greek dialect, and another group opposed this view and alleged that the Arabic grammar was born in an environment that can be considered as away from foreign influences. A third group preferred a middle way between these two views. This study aims to reveal the originality of the Arabic nahw and that it has not been compiled from the science of logic.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdulvâsıf, Muhammed Mulâyî, Îdâhu Süllemi’l-Vusûl ilâ İlmi’l-Usûl, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 2008.
  • Abdurrazzak, Mustafâ, Temhîd li’t-Târîhi’l-Felsefeti’l-İslâmiyy, Dâru’lKütübi’l-Mısriyye, Kahire 1944.
  • Alî, Cevvâd, Târîhu’l-Arabi Kable’l-İslâm, Mecmeu’l-İlmiyye, Irak ts.
  • Avn, Hasan, Ellûğa ve’n-Nahv, yy. 1952.
  • Bâcûrî, Haşiyetü’l-Bâcûrî âlâ Süllem, Tab’atu Mısır, Mısır 1306.
  • Bâkillânî, Ebû Bekir, Et-Temhîd fi Raddi Ala’l-Muattila, Kahire 1994.
  • Ba’lebekkî, Ramzî Münîr, Men Yuayiru’t-Tasnîfe’n-Nahv fi Karni’s-Sâmini’lHicriyy, Dâru Sadr, Beyrut 1997.
  • Barthold, W., Târîhu’l-Hadâreti’l-İslâmiyye, trc. Hamza Tâhir, Daru’l-Marife, Mısır 1966.
  • Bedevî, Abdurrahman, Et-Turâsu’l-Yunânî fi Hadâdereti’l-İslâmiyy, Dâru’nNajdi’l-Arabiyy, Mısır 1965.
  • Brockelmann, Karl, Târîhu’l-Edebi’l-Arabiyyi, trc.: Abdulhalim en-Neccâr, Dâru’l-Mearif, Mısır 1961.
  • Bertrand Russel, Târîhu’l-Felsefeti’l-Ğarbiyye, trc. Zeki Necîb Mahmûd, Lecnetu’Telîfi ve’t-Terceme, yy. 1954.
  • Corcî, Zeydân, el-Arab Kable’l-İslâm, Thk. Müseyin Münis, Dâru’l-Hilâl, Kahire ts.
  • Corcî, Zeydân, el-Arab Kable’l-İslâm, el-Luğatu’l-Arabiyye Kâinun Hayy, Dâru’l-Hilâl, Kahire ts.
  • Corcî, Zeydân, el-Arab Kable’l-İslâm, Zeydân, Târîhu’t-Temeddüni’l-İslâmiyye, Dâru’l-Hilâl, Kahire 2001.
  • Cüveynî, Ebu’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdillah b. Yûsuf b. Abdillah, El-Verekât fi İlmi Usûli’l-Fıkh, Mektebetü’l-Haşimiyye, Dımaşk ts.
  • Dayf, Şevkî, El-Medârisu’n-Nahviyye, Dâru’l-Mearif, 6. Basım, Kahire ts.
  • Derveze, Muhammed İzzet, el-Vehdetü’l-Arabiyye, el-Mekebetü’Ticâriyy, Beyrut 1957.
  • T.J. De Boer, Târîhu’l-Felsefeti fi’l-İslâm, trc.: Muhammed Abdulhadi Ebû Rîde, Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 3. Basım, yy. 1954.
  • Ebû Berekât, Abdurraman Kemâluddîn b.Muhammed el-Enbârî, El-İğrâb ve’lLumâi’l-Edille fi Usûli’n-Nahv, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1971.
  • Ebû İshâk, İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Ğirnâtî eş-Şâtibî, El-Muvafâkâk fi Usûli’l-Ahkâm, el-Matbatu’s-Selefiyye, Kahire 1341.
  • Emin, Ahmed, Necîb Mahmûd, Kıssatu’l-Felsefiyyeti’l-Yunaniyye, Lecnetu’Telîf ve’t-Tercümeti ve’n-Neşr, Kahire 1958.
  • Emin, Ahmed, Duha’l-İslâm, Mektebetü’l-Üsre, İkinci Basım, Kahire 1917.
  • Emin, Ahmed, Duha’l-İslâm, Mektebetü’l-Üsre, Fecru’l-İslâm. Kahire: Lecnetu’Telîf ve’t-Tercümeti ve’n-Neşr, 1933.
  • Enîs, İbrâhîm, Min Esrâri’l-Arabiyye, Mektebetü’l-Anglo el-Mısriyye, Kahire 1978.
  • Ezherî, Halid, Şerhu’l-Ecrumiyye, Matbatu’t-Takaddumi’l-İlmiyyi, yy. 1325.
  • Ebû Mûsâ, Muhammed, Hasâisu’t-Terâkîb, Mektebetu Vehbe, Kahire 1980.
  • Ebu’l-Mekârim, Ali, Takvîmu’l-Fikri’l-Arabiyyi, Daru’l-Ğarîb, Kahire 2005.
  • Eyyüb, Abdurrahman, Dirâsâtun Nakdiyye fi Nahvi’l-Arabiyyi, Müessesetu’sSabah, Kuveyt 1957.
  • Ezherî, Tehzîbu’t-Tehzîb, Müessesetü’l-Mısrıyyeti’l-Âmme li’-T’elîf, Mısır ts.
  • Fâsî, İbn Tayyib, Feydu Neşri’l-İnşirâh, Dâru’l-Buhûs li’d-Dirâseti’l-İslâmiyye, Abu Dabî 2002.
  • Hasan, Abdulhamîd, El-Kavâidu’n-Nahviyye, Tabatu’l-Anclô, 2. Basım, Mısır 1953.
  • Hatîb, Muhammed Abdulfettâh, Davâbitu Fikri’n-Nahv, Dâru’s-Sâir, Kahire 2006.
  • Hazrecî, Ahmed b. Kâsım b. Halîfe b. Yûnus, Tabakâtu’l-Etibbâ, Matbaatu’lVehbiyye, Mısır 1882.
  • Hulvânî, Muhammed Hayr, Usulu’n-Nahvi’l-Arabiyyi, Dâru’l-Beydâ, Mağrib 2011.
  • İbn Cinni, el-Hasâis, thk. Ali en-Neccâr, Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Amme, Mısır 1988.
  • İbn Fâris, Ahmed b. Fârîs b. Zekeriyyâ el-Kazvînî, Es-Sahâbi fi Fikhi’l-Luğa ve’s-Süneni’l-Arabiyye, el-Matbatu’s-Selfiyye, Kahire 1910.
  • İbn Fâris, Ahmed b. Fârîs b. Zekeriyyâ el-Kazvînî, Es-Sahâbi fi Fikhi’l-Luğa ve’s-Süneni’l-Arabiyye, el-Matbatu’s-Selfiyye, Kahire 1997.
  • İbn Hallikân, Ahmed b. Muhammed b. Ebi Bekir, Vefiyyâtu’l-Ayân, thk.: Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd, Nahdatu’l-Mısriyye, Mısır ts
  • İbn Kuteybe, Eş-Şiir ve’ş-Şuara, thk.: Mustafa es-Sakâ, el-Matbaatu’t-Ticâriyye, 2. Basım, yy. 1932.
  • İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Marife, Kahire 1981.
  • İbn Yeîş, İbn Ali b. Yaîş b. Ebî’s-Serâyâ, Şarhu’l-Mufassal, el-Matbatu’lMünîriyye, Kahire ts.
  • İbnu’n-Nedim, el-Fihrist, el- Mektebetü’t-Ticâriyye, Kahire 1965.
  • Îsevî, Abdurrahman, Menâhicu’l-Bahsi’l-İlmiyyi fi Fikri’l-İslâmiyy, Dâru’rRatibi’l-Câmia, Beyrut 1997.
  • İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim, Edebu’l-Kâtib, thk. Muhammed Dâlî, Müessesetür-Risalet, Beyrut 2008.
  • Îd, Muhammed, Usulu’n-Nahvi’l-Arabiyyi, Alemu’l-Kütüb, Kahire 1989.
  • İsbehânî, Ebu’l-Ferec Ali b. el-Hüseyin Muhammed Ahmed el-Heysem, ElEğânî, Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabiyyi, Beyrût 1415.
  • Kurtubî, Ebû’l-Kâsım Sâid b. Ahmed el-Endülisî, Tabakâtu’l-Ümem, Matbaatu’sSaade, Mısır ts.
  • Kıftî, Cemaluddin Ebu’l-Hasan Ali b. Yusuf, Ahbâru’l-Ulemâ bi Ahbâri’lHukemâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2005.
  • Mâzin el-Mubârek, Dâru’l-Arûbe, Kahire 1959.
  • Mahmûd, Abdulhalim, Tefkîru’l-Felsefiyy fi’l-İslâm, Tab’atu’l-Anglô, Mısır 1968.
  • Mecdûb, İzzuddîn, el-Münâvelu’n-Nehviyyi’l-Arabiyyi, Külliyetu’l-Âdâb ve’lUlûmi’l-İnsâniyye, Tunus 1998.
  • Medkûr, İbrâhîm, Fi’l-Felsefeti’l-İslâmiyye Menhecün ve Tatbîkun, İsâ Bâblî elHalebî, Haleb 1947.
  • Muleh, Hasan Hamis, Nazariyyetu’-Talîl fi’n-Nahvi’l-Arabiyyi, Dâru’ş-Şurûk, Umman 2011.
  • Mehyerî, Abdulkadir, Nazariyyât fi’t-Turâsi’l-Luğati’l-Arab, Dâru’l-Ğarbi’lİslâmî, Beyrut 1993.
  • Mûsulî, İklîmîs Yusuf Dâvûd, El-Lümatu’s-Sehiyye fi Nahvi’l-Luğati’sSüryaniyye, Deyru’l-Abâi’d-Dusukiyyîn, Mûsul 1879.
  • Neccâr, Latîf, Menziletü’l-Mana fi Nazariyeti’n-Nahvi’l-Arabiyyi, Dâru’lAlemi’l-Arabî, Abu Dabi 2003.
  • Neşşâr, Alî Sâmî, Menâhicu’l-Bahs an Mehkuri’l-İslâmi, Dâru’l-Mearif, Mısır 1962
  • Nillînû, Muhadarâtun fi Târîhi Ulûmi’l-Felek İnde’l-Arab, Tab’atu’r-Roma, Roma 1905.
  • de Lacy O’leary, Mesâliku’s-Sekâfeti’l-İğrikiyye, trc. Temmam Hassân, Mektebetü’l-Anglo el-Mısriyye, Mısır ts.
  • Râcihî, Abduh, En-Nahvu’l-Arabiyyi ve’d-Dersu’l-Hadîs, Dâru’l-Marifeti’lCâmiiyye, İskenderiyye 2008.
  • Râdî, Abdulhakîm, Nazariyetu’l-Luğa fi Nakdi’l-Arabiyyi, Mektebetu’l-Hâncî, Kahire 1980.
  • Sa’lebî, Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl, Fıkhu’l-Luğa, Mekebetu Mustafâ el-Helebî, Haleb 1318.
  • Sıddîk, Hüseyin, El-Medhal ilâ Târîh’l-Fikri’l-Arabiyyi’l-İslâmiyy, Menşûrâtu Câmiati Haleb, Haleb 1991.
  • Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir Celaluddîn, el-İktirâh fî İlmi Usûli’n-Nahv, Dâiretü’l-Mearif en-Nizâmiyye, 2. Basım, yy. 1359.
  • Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir Celaluddîn, Savtu’l-Mantık ve’l-Kelâm, thk.: Ali Sâmî, Suad Ali Abdurrazzak, Silsiletu İhyai’t-Turas. Kahire ts.
  • Tantavî, Muhammed, Neşetu Nahvi ve Târîhu Eşheri’n-Tuhât, 2. Basım, Kahire 1970.
  • Tevhîdî, Ebû Hayyân Ali b. Muhammed b. el-Abbâs, El-Mukâbesât, thk.: Hasan Sendûbî, Matbatu’r-Rahmaniyye, Mısır 1929.
  • Zebidî, Muhammed b. el-Hasan b. Ubeydillah, Tabakâtu’n-Nahviyyîn ve’lLuğaviyyîn, thk.: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhîm, Dâru’l-Meârif, Kahire ts.
  • Zebîdî, Muhammed b. El-Hasan b Ubeydillah el-Endülüsî, Tabakâtu’nNahviyyîn ve’l-Luğaviyyîn, thk.: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhîm, Dâru’lMearif, 2. Basım, Mısır ts.
  • Zeccâc, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. İshâk, El-Îdâh fî İleli’n-Nahv, thk. Mâzin el-Mübârek, Dâru’l-Ârûbe, Kahire 1959.
  • Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Carullah Mahmud b. Ömer, el-Mufassal fi’n-Nahv, Kristiyâne, 1989.
APA AHMAD A (2020). العربي بين األصالة والمنطق حو ا. , 127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
Chicago AHMAD ALHUSSEIN العربي بين األصالة والمنطق حو ا. (2020): 127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
MLA AHMAD ALHUSSEIN العربي بين األصالة والمنطق حو ا. , 2020, ss.127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
AMA AHMAD A العربي بين األصالة والمنطق حو ا. . 2020; 127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
Vancouver AHMAD A العربي بين األصالة والمنطق حو ا. . 2020; 127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
IEEE AHMAD A "العربي بين األصالة والمنطق حو ا." , ss.127 - 159, 2020. 10.46231/akademiar.696170
ISNAD AHMAD, ALHUSSEIN. "العربي بين األصالة والمنطق حو ا". (2020), 127-159. https://doi.org/10.46231/akademiar.696170
APA AHMAD A (2020). العربي بين األصالة والمنطق حو ا. AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi, 9(9), 127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
Chicago AHMAD ALHUSSEIN العربي بين األصالة والمنطق حو ا. AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi 9, no.9 (2020): 127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
MLA AHMAD ALHUSSEIN العربي بين األصالة والمنطق حو ا. AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi, vol.9, no.9, 2020, ss.127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
AMA AHMAD A العربي بين األصالة والمنطق حو ا. AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi. 2020; 9(9): 127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
Vancouver AHMAD A العربي بين األصالة والمنطق حو ا. AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi. 2020; 9(9): 127 - 159. 10.46231/akademiar.696170
IEEE AHMAD A "العربي بين األصالة والمنطق حو ا." AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi, 9, ss.127 - 159, 2020. 10.46231/akademiar.696170
ISNAD AHMAD, ALHUSSEIN. "العربي بين األصالة والمنطق حو ا". AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi 9/9 (2020), 127-159. https://doi.org/10.46231/akademiar.696170