Yıl: 2021 Cilt: 27 Sayı: 105 Sayfa Aralığı: 211 - 228 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22559/folklor.1328 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi

Öz:
Ruh, can ve nefs sözcükleri insanın zihnini meşgul eden kavramlardır. Bu konudabazı araştırmalar yapılmış olmasına rağmen bu kavramların mahiyeti tam olarakanlaşılmamıştır. Bu çalışmanın amacı, ruh, can ve nefs kavramlarını ele alarakaçıklamaktır. Bu araştırmada söz konusu kavramların İslam-Alevi inancına ve kaynaklarında nasıl ele alındığına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Bu amaçla öncebazı Alevi klasikleri incelenmiştir. Bu yönüyle düşünüldüğünde, araştırma kaynaktaramaya dayalı bir çalışmadır. Çalışmadan elde edilen bilgilere göre, ruh ve cankarmaşık kavramlardır. Bu konuda insana çok az bilgi verilmiştir. Can ve ruh çoğuzaman birbirinin yerine kullanılan kavramlardır. Nefs, insanı kötü işler yapmayasürükleyen duyguları ifade eden bir kavram olarak görülmektedir. İnsan, aklınıve iradesini kullanarak nefsin isteklerine engel olabilir. Yani bir bakıma her insannefsini eğitebilir. Nefsin eğitimi ise daha çok tasavvufun konu alanına girmektedir. Alevi inancında nefsini eğiten insan, kâmil insan olarak bilinir. Kamil insanınhiçbir zaman canı ölmez, ölen onun bedenidir. Bu çalışmada, Alevi klasiklerindecan, ruh ve nefs kavramlarına bir açıklık getirilmeye çalışılırken bir bakıma İslam-Sünni mezhepleriyle de bir karşılaştırılması yapılmıştır.
Anahtar Kelime:

Education of the Nafs in the Context of Sprit and Soul in Alawi Faith

Öz:
The concepts spirit, soul and nafs have occupied the human mind for very many centuries. Despite the extensive literature devoted to them, the essence of these concepts has yet to be fully and thoroughly comprehended. The purpose of this study is to explore the concepts spirit, soul and nafs within the context of IslamicAlevi faith and sources. To this end, a number of Alevi classics have been studied. In this respect, this article is based on literature review. It can be inferred from the findings of this study that spirit and soul are rather complex concepts, and that far too little information has been given to human beings in religious sources as to the essence and nature of these concepts. The words spirit and soul are often used interchangeably, and nafs refers to the unfavorable feelings human beings have that prompt them to commit errors, sins, and crimes. They can, however, resist the urges of the nafs by virtue of their reason and will. In other words, each and every person is capable of training his/her nafs, as taught thoroughly by Islamic mysticism. In the Alevi belief system, as in Islamic mysticism, a person who has completed all the stages of this training is said to have become the perfect human being (insan-ı kamil). Such a person’s soul never dies, even though his/her body may cease to exist. While exploring the concepts of spirit, soul, and nafs in Alevi classics, this study also draws a comparison between the way these concepts are perceived by the Alevis and those adhering to the Islamic-Sunni sects.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmet H.(2014). Ruh insan cin. İstanbul: Kitsan.
  • Altıntaş, R.(2017). İslâm itikadına göre rûh ve mâhiyeti. Somuncu Baba Dergisi, 201, 14-17.
  • Atay, H.(1997). Nefis. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 37 (1), 1-58.
  • Bağçeci, M.(1987). Ruhun muhtaç olduğu şey imandır. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (4), 179-209.
  • Bayraklı, B.(1986). Eğitim felsefesinde idealizm. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4, 185-217.
  • Cengil, M. (1996). Kur’an-ı Kerim’deki nefs kavramına psikolojik açıdan bir yaklaşım. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
  • Coşan, E.(1996). Makâlât. Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Çebi, A. (2019). İslâm kültüründe nefs kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
  • Mustan Dönmez, B. (2014). Sufilik algısının “Türk yöresel müziği” sözlerindeki varlığı, Alevilik Araştırmaları Dergisi, 4(8), 1-11.
  • Gül, İ. (2014). İtikat, amel ve ahlak bağlamında Alevi-Bektaşi ve Sünni inançların karşılaştırılması. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 8, 117-130.
  • Gül, İ. (2016). Kentleşme sürecinde Anadolu Aleviliğinin bazı temel sorunları ve çözüm önerileri (Samsun ili örneği). Alevilik Araştırmaları Dergisi,12, 95-111.
  • Gül, İ. (2014). Bir sosyal sistem olarak Alevilik. Hünkâr Alevilik Bektaşilik Akademik Araştırmalar Dergisi, 1, 67-82.
  • Gündüz, A.(2012). Tarihî süreç içerisinde Türk toplumunda ve devletlerinde kadının yeri ve önemi. Jasss International Journal of Social Science, 5(5),129-148.
  • Hallaçi, B. (2013). Plotinus ve Fârâbî’de ruh/nefs kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi.
  • Hucvirî (1982). Hakikat bilgisi, S. Uludağ (Çev.). İstanbul: Dergâh.
  • Kantik, E. (2015). Tefsîru’l-Ceylânî’de nefs kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
  • Kılınç, A. (2008). Alevî-Bektaşî geleneğinde vasiyet ve buyruk üzerine. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, 45, 83–92.
  • Kuşeyrî, A. (1978). Risâle-i Kuşeyriyye, S. Uludağ (Çev.). İstanbul: Dergâh.
  • Müslim (1998). Ebü’l-Hüseyin el-Kuseyri en-Nişaburi Müslim b. el-Haccac, Sahihu Müslim, Riyad, Beytül el-Efkareddevliyye’
  • Osman, B., M. (2017). Gazzali’nin ahlâk felsefesinden nefs kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Ögke, A. (1994). Kur’an’da nefs kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
  • Özdemir, C. (2017). Hak âşığı Amasyalı Fedâî Baba ve tasavvuf kültürü. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi,83, 125-148.
  • Özkan, Ö. (2010). Can ve ten kavramları bağlamında garib-nâmede insana bakış. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi,55, 357-370.
  • Taş, C. (1994). Tasvvufta ruh kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
  • TDV (2007). Makâlât. A. Yılmaz, M. Akkuş ve A.Öztürk(Haz.), Ankara: Türk Diyanet Vakfı
  • Ucatlı, A. (2009). İslâm hukukunda cenine müdahalenin hükmü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Uluocak, Ş. (2014). Kazdağı Tahtacı Türkmen kozmolojisinde “hakka yürümek”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 71, 55-82.
  • Acar, E.(2018). Bilgisayarın tanımı ve donanım bilgisi. Erişim adresi: http://yunus.hacettepe. edu. tr/~eacar/dersler/uygulamalar/bilgisayar.pdf 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Arkut, E.(2014). Ölüm anında neler yaşayacağız? Erişim adresi: https://erkanarkutyaziyor.wordpress. com/tag/ruh-bedenden-nasil-cikar/ 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Aşık Remzâni (2017). Yorumu ile pir dergâhından nefesler. Erişim adresi: http://www.asikremzani.net/ makale/bektas_celebi_devriye.html 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Ateş, S.(2017). İsra suresi, 85. Ayet. Erişim adresi: http://www.kuranmeali.org/ 17/isra_suresi/85.ayet/ kurani_kerim_mealleri.aspx 11.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Başar, A.(2006). Ruh nedir, ruhun mahiyeti anlaşılabilir mi? Ruh beyinden mi ibarettir? Erişim adresi: https://sorularlaislamiyet.com/ruh-nedir-ruhun-mahiyeti-anlasilabilir-mi-ruh-beyinden-miibarettir 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Bigalıoğlu, M.(2009). Ruh nedir? Erişim adresi: http://www.bilimfelsefedin.org/?p=582
  • Bozkurt, .(2011). İmam Cafer Buyruğu. Erişim adresi: https://tr.scribd.com/document/352826074/ Fuat-Bozkurt-Buyruk-%C4%B0mam-Cafer-i-Sad%C4%B1k-Buyru%C4%9Fu-b-pdf 11.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Cebeci, E.(2009). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. Erişim adresi: http://tasavvufkitapligi.com/i/ uploads/429779tasavvuf-terimleri-ve-deyimleri-sozlugu.pdf 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Çelik, Z. (2017). Ruh. Erişim adresi: http://zekicelik.com/topic-etail? Konu= c4meTRYGsFK1oxDxTbmIiH 13.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Dinimiz İslam (2017). Sen olmasaydın kâinatı yaratmazdım. Erişim adresi: http://www.dinimizislam. com/detay.asp?Aid=406 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Fuzuli (2017). Aşka sevdalanma. Erişim adresi:https://www.antoloji.com/aska-sevdalanma-siiri/ 13.2.2020 tarihinde erişildi.
  • TDK (2017). Can ve ruh kavramı, Erişimadresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Kaptan, R.(2014). Candaş aleviler ve Alevilik hakkında sohbetler. Erişim adresi: http://www. alevitentum.de/Candaslik.pdf 14.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Kul Himmet (2017). Gafil gezme şaşkın. Erişim adresi: https://www.antoloji.com/ gafil-gezme-saskin3-siiri/ 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • KuranFihristi.net (2009). Ruh ile ilgili ayetler... Erişim adresi: http://www.kuranfihristi. net/ayetleri/ruh 12.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Merdin, S.(2014). Rabbine dönen ruh mu? Nefis mi? Erişim adresi: https://mehmetselvi. wordpress. com/2014/02/06/rabbine-donen-ruh-mu-nefis-mi-saadettin-merdin/ 11.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Mevlânâ (2017). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî/ruh. Erişim adresi: https://tr.wikiquote. org/wiki/ Mevl%C3%A2n%C3%A2_Cel%C3%A2ledd%C3%AEn-i_R%C3% BBm%C3%AE/Ruh 11.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Nurefşan (2011). Tasavvufta ruh ve ceset kavramı. Erişim adresi:http://brbuketnur. Blogspot.com. tr/2011/09/tasavvufta-ruh-ve-ceset-kavrami.html 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Onat, H.(2017). Ahmet Yesevi’nin din anlayışı ve Bektaşilikteki bazı yansımaları. Erişim adresi: http:// www.hasanonat.net/index.php/89-ahmet-yesevi-nin-din- anlay-s-ve-bektasilikteki-baz-yansmalar 14.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Pir Sultan Abdal (2017). Mürşide varmaya talip olursan deyişi, Erişim adresi: http://www.siir.gen.tr/ siir/p/pir_sultan_abdal/murside_varmaya_talip_olursan.ht 14.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Seyrani (2017). Kuran yazılırken arş-ı rahmanda. Erişimadresi:https://www. antoloji. com/kuranyazilirken-ars-i-rahmanda-siiri/ 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Seyyid Hakkı (2017). Alevilikte can hitabı ve kelime manası. Erişim adresi: https://www.uludivan. de/Alevilikte-CAN--hitab%26%23305%3B-ve-kelime-manas%26%23305%3B.htm 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Seyyid Nesimi (2017). Alevilikte çerağ nedir? Erişim adresi:http://www. aleviislamdin hizmetleri.com/ pages/haftalik-sohbet/24/cerag 9.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Sivaslı, A.(2016). Tasavvufî düşüncede ruh ve nefs. Erişim adresi: http://yenidunya dergisi. com/ tasavvufi-dusuncede-ruh-ve-nefs/ 10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Şah Hatayi (2019). Şah İsmaili Safevi (Şah Hatayi). Erişim adresi: https://www.deyisler-nefesler.com/ sah-hatayi/ 9.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Tomor A.(2016). Ruh nedir ? Nasıl bir varlıktır? Erişim adresi: 26.12.2017. http://www.ihvanlar. net/2016/07/12/ruh-nedir-nasil-bir-varliktir/10.2.2020 tarihinde erişildi.
  • Virani (2017). La mekan ilinden geldim cihana. Erişim adresi: https://www.antoloji. Com/la-mekanilinden-geldim-cihana-siiri/?siralama=p
  • Yemini (2017). Ey saçı küfr-i siyah-ü vey ruh-i imanımız. Erişim adresi: https://www. antoloji.com/eysaci-kufr-i-siyah-u-vey-ruh-i-imanimiz-siiri/?siralama=p 10.2.2020 tarihinde erişildi.
APA Gül İ (2021). Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. , 211 - 228. 10.22559/folklor.1328
Chicago Gül İbrahim Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. (2021): 211 - 228. 10.22559/folklor.1328
MLA Gül İbrahim Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. , 2021, ss.211 - 228. 10.22559/folklor.1328
AMA Gül İ Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. . 2021; 211 - 228. 10.22559/folklor.1328
Vancouver Gül İ Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. . 2021; 211 - 228. 10.22559/folklor.1328
IEEE Gül İ "Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi." , ss.211 - 228, 2021. 10.22559/folklor.1328
ISNAD Gül, İbrahim. "Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi". (2021), 211-228. https://doi.org/10.22559/folklor.1328
APA Gül İ (2021). Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. Folklor/Edebiyat, 27(105), 211 - 228. 10.22559/folklor.1328
Chicago Gül İbrahim Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. Folklor/Edebiyat 27, no.105 (2021): 211 - 228. 10.22559/folklor.1328
MLA Gül İbrahim Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. Folklor/Edebiyat, vol.27, no.105, 2021, ss.211 - 228. 10.22559/folklor.1328
AMA Gül İ Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(105): 211 - 228. 10.22559/folklor.1328
Vancouver Gül İ Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(105): 211 - 228. 10.22559/folklor.1328
IEEE Gül İ "Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi." Folklor/Edebiyat, 27, ss.211 - 228, 2021. 10.22559/folklor.1328
ISNAD Gül, İbrahim. "Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi". Folklor/Edebiyat 27/105 (2021), 211-228. https://doi.org/10.22559/folklor.1328