Yıl: 2021 Cilt: 27 Sayı: 105 Sayfa Aralığı: 119 - 134 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22559/folklor.1333 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku

Öz:
İnsan, bulunduğu kültürel yapı içinde aidiyet hissine ve köken bilincine sahip olmak ister. Akraba ilişkileri bu çerçevede önemli rol oynar. Özellikle ilkel toplumlarda dayının sahip olduğu ayrıcalıklı konumu ve koruyucu yapısı, diğer akrabailişkilerinden farklıdır. Babanın sadece dölleyici rol oynadığı ana soylu toplumlarda dayı, yeğenlerinin birinci dereceden sorumlusu ve varisidir. Aile içindeki bubağlardan dolayı dayı hukuku ortaya çıkmıştır.Zamanla gelişen toplumda aile kurumunun oluşması ve baba otoritesinin çocuküzerinde etkisinin azalması, dayının sahip olduğu güçlü statünün sarsılmasına yolaçmıştır. Bu noktada dayı-baba gerilimi ortaya çıkmıştır. Baba otoritesinin toplumda tamamen kabul edilmesiyle, zamanla dayının toplumsal rolündeki değeriazalmaya başlamıştır. Ancak kültürün kökenlerinde güçlü bir rol oynayan dayınınkültürel bellekte halâ önemli izleri mevcuttur. Söz konusu dayı hukukunun anasoylu toplumdan baba soylu topluma geçişte yaşadığı değişim ve dönüşüm ortayakonulacak, Türk kültürü içindeki izleri takip edilip kalıp ifadeler, anlatılar ve halkuygulamalarıyla açıklanacaktır. Kültürel pek çok unsurda yer alan dayı kelimesininarka planındaki halk hukuku ortaya konulacaktır.
Anahtar Kelime:

Uncle Law in the Origins of Culture

Öz:
A person wants to have a sense of belonging and a sense of origin within the cultural structure in which they are located. Relatives play a significant role in such a framework. Especially in primitive societies, the uncle occupies a privileged position and a protective role that is different from other relatives. In maternal societies where the father only plays a fertilizing role, the uncle is responsible as a first-degree relative and is also an appointed heir. Uncle law emerged due to such ties within the family. The formation of a family institution in the developing society over time and the decrease of the influence of the father authority on the child led to a stronger status of his uncle to dissolve. At this point, uncle-father tension emerged. With the full acceptance of the paternal authority in society, over time, the value of the uncle’s social role began to decline. However, the uncle, who plays a strong role in the origins of culture, still has important traces in cultural memory. The change and transformation of the uncle law from the matrilineal society to the paternal society will be explained, its traces in Turkish culture will be defined and explained through stereotypes, narratives and folk practices. The folk law at the background of the word uncle which takes place in many cultural elements will be revealed.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdulla, K. (1997). Gizli Dede Korkut. A. Duymaz (Çev.). İstanbul: Ötüken.
  • Adler, A. (2000). Bireysel psikoloji, sosyal roller ve kişilik. T. Yörükân (Çev.), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür.
  • Aksoy, Ö. A. (2017). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1-2. İstanbul: İnkılap.
  • Aksoy, vd. (2009). Bölge ağızlarında atasözleri ve deyimler I-II. (4.bs.), Ankara: TDK.
  • Aktunç, H. (2019). Büyük argo sözlüğü (Tanıklarıyla). (12.bs.), İstanbul: Yapı Kredi.
  • Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. A. Tekin (Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
  • Ayaz, B. (2013a). Balıkesir yöresinde kan bağı ve evlilik dışı akrabalık ilişkileri üzerine bir değerlendirme. Yayımlanmamış Doktora Tezi), Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı,
  • Ayaz, B. (2015b). Dede Korkut kitabı bağlamında anaerkil yapıdan ataerkil yapıya geçiş s ü r e c i n d e avankulat (dayı kültü) kavramı üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi Bahar 2015 – 1, ss. 155-162.
  • Bacofen, J. J. (1997). Söylence din ve anaerki. N. Şarman (Çev.), İstanbul: Payel.
  • Bayat, F. (2016). Ana hatlarıyla Türk şamanlığı. İstanbul: Ötüken.
  • Bıçak, a. (2014). Evren tasavvuru kendini bilmek ya da evreni kurmak. İstanbul: Dergah.
  • Boratav, P. N. (1984). Köroğlu destanı. İstanbul: Adam.
  • Çakmak, D. (2015). Jinekokrasinin olmadığı anaerkil toplum: Mosuo toplumu. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi No: 52. (Mart 2015). ss.61-83.
  • Çifcibaş, S. (2018). Nevşehir İli Derinkuyu ilçesi halk kültüründe geçiş dönemleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
  • Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk dünyası ortak atasözleri sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Dursun, A. (2015). Türkiye Türkçesi atasözlerinde sözlü hukuk. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Haziran, Cilt: 8 Sayı:38, ss.151-160.
  • Dursun, A. (2016). Türk halk hukuku. Ankara: Ötüken.
  • Eliade, M. (2015). Doğuş ve yeniden doğuş. F. Aydın (Çev.), İstanbul: Kabalcı.
  • Geçtan, E. (1998). Psikanaliz ve sonrası. (8.bs.), İstanbul: Remzi.
  • Güvenç, B. (2002). İnsan ve kültür. (9.bs), İstanbul: Remzi.
  • Halbwachs, M. (2018). Kolektif bellek, Z. Karagöz (Çev.), İstanbul: Pinhan.
  • İnan, A. (1998). Kazak-Kırgızlar’da yeğenlik hakkı ve konuk aşı meseleleri, Makaleler ve İncelemeler I. (3.bs.), Ankara: Türk Tarih Kurumu, s.281-291.
  • İnan, A (1998). Türk düğünlerinde exogamie izleri, Makaleler ve İncelemeler I. (3.bs), Ankara: Türk Tarih Kurumu, s. 341-349,
  • Jung, G. C. (2017). İnsan ve sembolleri. (2. bs), H. M. İlgün (Çev.), İstanbul: Kabalcı.
  • Koca, E. (2019). Türk halk kültüründe damat Muğla’nın Yatağan ilçesi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
  • Maksudoğlu, M. (1994). İslam ansiklopedisi. Cilt: 9, Türkiye Diyanet Vakfı, s.59-60.
  • Malinowski, B. (1987). İlkel toplum. H. Portakal (Çev), İstanbul: Öteki.
  • Malinowski, B. (1992). Vahşilerin cinsel yaşamı. S. Özkal (Çev.), İstanbul: Payel.
  • Önal, M. N. (2011). Muğla masalları. Muğla: Muğla Üniversitesi.
  • Özcan, M. T. (1998). İlkel toplumlarda toplumsal kontrol. İstanbul: Özne.
  • Reed, E. (1982). Kadının evrimi I. Ş. Yeğin (Çev.), İstanbul: Payel.
  • Sertkaya, O. F. (2018). Kelime dağarcığımızdan etimoloji araştırmaları. Ankara: Akçağ.
  • Sevinç, M. (2019). Alaçam Çerkez halk kültürü. Giresun: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Giresun: Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
  • Şenel, A. (1997). İlkel toplumdan uygar topluma. (5.bs.), Ankara: Bilim ve Sanat.
  • Türkçe Sözlük, (1998). (8.bs.), Ankara: TDK.
  • KK-1 Ömer Ersan, DT: 01.09.1958, Eğt: Orta Okul, Uşak/Ulubey/Kışla Köyü
  • Güncel Türkçe sözlük, (e.t. 20.04.2020 https://sozluk.gov.tr/?kelime=i %C5%9F% 20day %C4%B1ya%20d%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC).
APA kahraman b (2021). Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. , 119 - 134. 10.22559/folklor.1333
Chicago kahraman berat samet Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. (2021): 119 - 134. 10.22559/folklor.1333
MLA kahraman berat samet Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. , 2021, ss.119 - 134. 10.22559/folklor.1333
AMA kahraman b Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. . 2021; 119 - 134. 10.22559/folklor.1333
Vancouver kahraman b Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. . 2021; 119 - 134. 10.22559/folklor.1333
IEEE kahraman b "Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku." , ss.119 - 134, 2021. 10.22559/folklor.1333
ISNAD kahraman, berat samet. "Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku". (2021), 119-134. https://doi.org/10.22559/folklor.1333
APA kahraman b (2021). Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. Folklor/Edebiyat, 27(105), 119 - 134. 10.22559/folklor.1333
Chicago kahraman berat samet Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. Folklor/Edebiyat 27, no.105 (2021): 119 - 134. 10.22559/folklor.1333
MLA kahraman berat samet Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. Folklor/Edebiyat, vol.27, no.105, 2021, ss.119 - 134. 10.22559/folklor.1333
AMA kahraman b Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(105): 119 - 134. 10.22559/folklor.1333
Vancouver kahraman b Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(105): 119 - 134. 10.22559/folklor.1333
IEEE kahraman b "Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku." Folklor/Edebiyat, 27, ss.119 - 134, 2021. 10.22559/folklor.1333
ISNAD kahraman, berat samet. "Kültürün Kökenlerinde Dayı Hukuku". Folklor/Edebiyat 27/105 (2021), 119-134. https://doi.org/10.22559/folklor.1333