Yıl: 2021 Cilt: 25 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 33 - 52 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI

Öz:
Kuşku yok ki insanlık tarihi boyunca krizler somut bir gerçek olarak süregelmiştir. Tarih boyunca gerek doğalkaynaklı gerek yapay kaynaklı yaşanan birçok kriz insanoğlunu derinden etkilemiş ve insanlığa çok ciddizararlar vermiştir. Ancak 1929 Dünya İktisadi Krizi, tarihte insanlığın yaşadığı en büyük iktisadi kriz olarakkayıtlara geçmiştir. İktisadi hayatta yaşanan olayların siyasal hayata etki ettiği de su götürmez bir gerçektir.Nitekim dünya siyaseti her zaman iktisadi ilişkiler ve sistemler etrafında şekillenmektedir. Politikaların,devletlerin, toplumsal dönüşümlerin, coğrafyaların, tarihlerin, anayasaların ve hatta dinlerin bile şekillenmesindeiktisadın etkisi küçümsenemeyecek derecede fazladır. Bu bağlamda da bu çalışmada, 1929 Dünya İktisadi Krizisonucunda devlet sistemlerinde ve uluslararası ilişkilerde yaşanan değişimler, krizin etkileri bakımındanincelenmiştir. Araştırma sonucunda 1929 krizi sonrası dünyada kabul edilen devletçi politikalar ile devletleringiderek otoriterleştiği ve bunun da İkinci Dünya Savaşı’na giden süreci hızlandırdığı tespit edilmiştir. Ayrıcahiçbir zaman kapitalist sisteme tam olarak entegre olamamış olan Türkiye’nin de, dünyaya ayak uydurmak içindünya ile paralel olarak yaşadığı gelişmeler de ele alınmıştır. Nitekim araştırmadan çıkarılması gereken en temelsonuçlardan birisi, iktisat ile siyasetin her zaman bir bütün olarak ele alınması gerekliliğidir.
Anahtar Kelime: otoriter 1929 Krizi devletçilik sosyalizm kapitalizm

1929 WORLD ECONOMIC CRISIS, AUTHORITARIAN STATES AND REFLECTIONS ON TURKEY

Öz:
Undoubtedly, crises have continued as a concrete fact throughout human history. Many crises experienced both naturally and artificially throughout history have deeply affected human beings and caused serious damage to humanity. However, the World Economic Crisis of 1929 was recorded as the biggest economic crisis of humanity in known history. It is an indisputable fact that events in economic life affect political life. Indeed, world politics has always been shaped around economic relations and systems. The impact of economics on the shaping of policies, states, social transformations, geographies, histories, constitutions and even religions is immeasurable. In this context, the changes in state systems and international relations as a result of the 1929 World Economic Crisis were examined in terms of the effects of the crisis in this study. As a result of the research, it was determined that states became increasingly authoritarian with the statist policies adopted in the world after the 1929 crisis and this caused the Second World War. Also, Turkey which could not fully integrate into the capitalist system, its developments being in parallel with the world in order to keep up with the world are also discussed. As a matter of fact, one of the main conclusions to be drawn from the research is that economics and politics should always be handled as a whole. Keywords: 1929 Crisis, statism, authoritarian, capitalism, socialism
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aktan, C. C. (2008). Yeni iktisat okulları. Ankara: Seçkin.
  • Alkin, E. (1980a). Dış ekonomik ilişkiler (A). M. Yaşa (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978 içinde (335-402), İstanbul: APA Ofset Basımevi.
  • Alkin, E. (1980b). Para, kredi, banka. M. Yaşa (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923- 1978 içinde (462-551), İstanbul: APA Ofset Basımevi.
  • Armaoğlu, F. (1987). 20. Yüzyıl siyasî tarihi cilt: 1 (1914–1980). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Bakırtaş, İ. ve Tekinşen, A. (2004). Dünya savaşları ve büyük buhran arasındaki etkileşimin ekonomi politiği. S.Ü. SBE Dergisi, 12(88). 83-100.
  • Barışık, S. ve Barış, A. (2015). 1929 büyük bunalımı ve 2008 küresel krizinde uygulanan politikaların karşılaştırılması. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 10(1). 239-262.
  • Beaud, M. (2018). Kapitalizmin tarihi 1500-2010 (3. Baskı). F. Başkaya (Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
  • Bilgili, Y. (2012). Karşılaştırmalı iktisat okulları ders notları (Makro iktisadın teorik esasları) (8. Baskı). İstanbul: İkinci Sayfa.
  • Boratav, K. (1982). Türkiye’de devletçilik. Ankara: Savaş Yayınları.
  • Braudel, F. (2014). Kapitalizmin kısa tarihi (2. Baskı). İ. Yerguz (Çev.), İstanbul: Say Yayınları.
  • Brenner, R. (2007). Ekonomide hızlı büyüme ve balon dünya ekonomisinde ABD’nin yeri. B. Akalın (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Bulut, M. (2003). 1929 Dünya ekonomik buhranı ve Türkiye'de devletçiliğe geçiş. Bilig. 26. 77-101.
  • Demirel, D. (2006). Küresel eksende devletin yeni kimliği: Etkin Devlet. Sayıştay Dergisi. 60.105- 128.
  • Eğilmez, M. (2010). Büyük resesyon, 14 Ekim 2020 tarihinde Radikal: http://www.radikal.com.tr/yazarlar/mahfi-egilmez/buyuk-resesyon-992524/ adresinden alındı.
  • Eğilmez, M. (2012). Kapitalizm ve üç büyük krizi, 14 Ekim 2020 tarihinde Kendime Yazılar: http://www.mahfiegilmez.com/2012/03/kapitalizm-ve-uc-buyuk-kriz.html adresinden alındı.
  • Erbay, R. ve Hemen, B. (2019). 1929 ekonomik buhranının Türk Ekonomisi’ne etkileri ve buhran döneminde Keynesyen yaklaşım. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi. 5(3). 124-130.
  • Galbraith, J.K. (2009). Büyük Kriz 1929. E. N. Akbaş (Çev.). İstanbul: Pegasus Yayınları.
  • Gazier, B. (2018). Büyük Buhran 1929 Krizi. A. Gür (Çev). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
  • Guran, T. (1991). İktisat tarihi. İstanbul: Acar Matbaacılık.
  • Heilbroner, R. L. (2013). İktisat düşünürleri büyük iktisat düşünürlerinin yaşamları ve fikirleri (3. Baskı). A. Tartanoğlu (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
  • Heywood, A. (2012). Siyaset (6. Baskı). B.B. Özipek, B. Şahin, M. Yıldız, Z. Kopuzlu, B. Seçilmişoğlu ve A. Yayla (Çev.). İstanbul: Adres Yayınları.
  • Hobsbawm, E. (2014). Kısa 20. yüzyıl 1914-1991 aşırılıklar çağı. Y Aloğan (Çev.). İstanbul: Everest Yayınları.
  • Işık, N. ve Duman, E. (2012). 1929 ekonomik buhranı ve 2008 küresel krizinin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2)1. 73-101.
  • Kazgan, G. (1993). İktisadi düşünce veya politik iktisadın evrimi. (6. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Kazgan, G. (2008). Türkiye ekonomisinde krizler (1929-2001) ‘Ekonomi Politik’ açısından bir inceleme (2. Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Kışlalı, A. T. (2018). Siyasal sistemler siyasal çatışma ve uzlaşma. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
  • Kindleberger, C. P. ve Aliber, R.Z. (2014). Çılgınlık, panik ve çöküş finansal krizler tarihi. (2. Baskı).
  • Ü. Şensoy (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Korum, U. (1982). Atatürk dönemi ekonomi politikası ve Türkiye’nin ekonomik gelişmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayınları.
  • Köylüoğlu, B. (2016). Japonya’nın bunalıma giden yolu, 2 Haziran 2020 tarihinde Strateji & Finans. https://www.stratejivefinans.com/japonyanin-bunalima-giden-yolu/ adresinden alındı.
  • Kuyucuklu, N. (1985). İktisadi olaylar tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBF Yayını.
  • Manisalı, Erol (1980). İktisat politikası: İlkeler ve uygulamalar. M. Yaşa (Ed.) Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978 içinde (76-106), İstanbul: APA Ofset Basımevi.
  • Nere, J. (1980). 1929 krizi. V. Toprak (Çev.), Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
  • Parasız, İ. (2011). 1929 dünya büyük ekonomik krizi dünyada ve ülkemizde etkileri. Bursa: Ezgi Kitabevi.
  • Parlak, B. (2016). Yönetim bilimi ve çağdaş yönetim teknikleri (3. Baskı). İstanbul: Beta.
  • Roubini, N. ve Mihm, S. (2012). Kriz ekonomisi dünya ekonomisinin çöküşü ve geleceği. I. Tezcan (Çev.). İstanbul: Pegasus Yayıncılık.
  • Skousen, M. (2016). İktisadi düşünce tarihi modern iktisadın inşası (7. Baskı). M. Acar, E. Erdem ve M. Toprak (Çev.). Ankara: Adres Yayınları.
  • Şaylan, G. (1986). Türkiye’de kapitalizm bürokrasi ve siyasal ideoloji. Ankara: V Yayınları.
  • Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1977). 1929 dünya buhranında Türkiye’nin iktisadi politika arayışları. Ankara: ODTÜ Yayınları.
  • Tekinsoy, Y.E. (2020). 1929 dünya ekonomik buhranı ve Türkiye’de devletçilik politikaları. M. Turan (Ed.), 95. yılında Türkiye Cumhuriyeti’nde siyasi, sosyal ve ekonomik hayat (1918-1938) Cilt-I içinde. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Troçki, L. (1921). Yükseliş ve kriz üzerine. 12 Mayıs 2020 tarihinde Sınıf Mücadelesinde Marksist Tutum: https://marksist.net/ceviriler/yukselis-ve-kriz-uzerine.htm adresinden alındı.
  • Turan, E. (2015). Kamu yönetiminde reform. Konya: Palet Yayınları.
  • Turan, E. (2017). Siyaset. Konya: Palet Yayınları.
  • Turan, M. (2002). Atatürk’ün devletçilik ilkesi: Hedef ve uygulamalar. Kafalı Armağanı içinde. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Turan, Z. (2011). Dünyadaki ve Türkiye’deki krizlerin ortaya çıkış nedenleri ve ekonomik kalkınmaya etkisi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi. 4(1). 56-80.
  • Ülgener, S. (2006). Tarihte darlık buhranları ve iktisadi muvazenesizlik meselesi. İstanbul: Derin Yayınları.
  • Üşür, İ. (2011). Ekonomi politik: Zarif mezar taşları?, 5 Haziran 2020 tarihinde Praksis: http://www.praksis.org/wp-content/uploads/2011/07/010-09.pdf adresinden alındı.
  • Wallerstein, I. (2016). Tarihsel kapitalizm ve kapitalist uygarlık (7. Baskı). N. Alpay (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
  • Wood, E. M. (2016). Sermaye imparatorluğu (2. Baskı). O. Köymen (Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
  • Wood, E. M. (2017). Kapitalizmin arkaik kültürü (3. Baskı). O. Köymen (Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
  • Yardımcı, M.E., İnce, M. R. ve Ekiz, R. (2017). 1929 dünya ekonomik krizinin sebepleri ve sonuçları üzerine bir değerlendirme, 1 Haziran 2020 tarihinde Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları: http://library.ecoei.org/wp-content/uploads/articles/1929-D%C3%BCnya-Ekonomik-KrizininSebepleri-ve-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-%C3%9Czerine-Bir-De%C4%9Ferlendirme.pdf adresinden alındı.
  • Yaşa, M. (1980). Kamu maliyesi. M. Yaşa (Ed.), Cumhuriyet dönemi Türkiye ekonomisi 1923-1978 içinde (556-651). İstanbul: APA Ofset Basımevi.
  • Yenal, O. (2013). Cumhuriyet’in iktisat tarihi (4. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
APA Güngör B, AKSÖZ F (2021). 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. , 33 - 52.
Chicago Güngör Berkan,AKSÖZ Fatmanur 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. (2021): 33 - 52.
MLA Güngör Berkan,AKSÖZ Fatmanur 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. , 2021, ss.33 - 52.
AMA Güngör B,AKSÖZ F 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. . 2021; 33 - 52.
Vancouver Güngör B,AKSÖZ F 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. . 2021; 33 - 52.
IEEE Güngör B,AKSÖZ F "1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI." , ss.33 - 52, 2021.
ISNAD Güngör, Berkan - AKSÖZ, Fatmanur. "1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI". (2021), 33-52.
APA Güngör B, AKSÖZ F (2021). 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25(1), 33 - 52.
Chicago Güngör Berkan,AKSÖZ Fatmanur 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 25, no.1 (2021): 33 - 52.
MLA Güngör Berkan,AKSÖZ Fatmanur 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol.25, no.1, 2021, ss.33 - 52.
AMA Güngör B,AKSÖZ F 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2021; 25(1): 33 - 52.
Vancouver Güngör B,AKSÖZ F 1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2021; 25(1): 33 - 52.
IEEE Güngör B,AKSÖZ F "1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI." Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25, ss.33 - 52, 2021.
ISNAD Güngör, Berkan - AKSÖZ, Fatmanur. "1929 DÜNYA İKTİSADİ KRİZİ, OTORİTERLEŞEN DEVLETLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI". Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 25/1 (2021), 33-52.